27 MAYIS'TAN 12 MART 'A NADİR NADİ, YAZILARI BÖLÜM 4

27 MAYIS'TAN 12 MART 'A  NADİR NADİ,  YAZILARI  BÖLÜM 4

HEDEFİ HEP GÖZ ÖNÜNDE TUTACAKSIN

Bir devrimin, ne zaman başladığını herkes bilir; nasıl gelişeceğini ve ne zaman biteceğini kimse bilemez. Devrimi hedefine ulaştırmak için o hedefi açıkça ilân etmek yetmez. Ayrıca, bütün millî kuvvetleri bir araya toplayarak, dikkatleri dağıtmaksızın, bir an önce hedefe varmaya çalışmak da gerekir. Fizik denklemlerinde ''ilk hız''ın önemini inkâr edemeyiz. İlk hız yeteri kadar güçlü olmaz, ya da kısa zamanda gücünden düşerse problemin matematik çözümü de, değişen hıza göre, bizi yeni yeni denklemler aramaya zorlar. Sosyal alanda böyle bir durum, devrimin çığırından çıkması demektir. Bu, toplum hesabına bir büyük tehlikedir. Aralarındaki duygu ve düşünce ayırımı ne denli büyük olursa olsun, devletin yönetiminden sorumlu bulunan kimseler bu tehlike karşısında birleşerek, tehlike önleninceye değin her şeyi unutarak el ele vermek zorundadırlar.
27 Mayıstan beri bu nokta üzerinde biz çok durduk. Düşük iktidarın yüksek kadrosunu zararsız hale getirmekle devrim tamamlanmış sayılamayacağını, adına ''nazik'' de dense, ''centilmen'' de dense devrimin yine bir devrim olduğunu, hedefe varılıncaya dek gözlerimizi bir an ondan ayırmamak gerektiğini söyledik durduk.
Ne yazık ki kimi politikacılar 27 Mayıs'ı zamanla halife almaya başladılar. Uğruna yıllarca savaşılan zihniyet bir kenarda unutuldu. Unutulduğu için de o zihniyet yavaş yavaş kımıldamaya, aramızda yeniden boy göstermeye başladı. Partiler, Milli Birlik Komitesi'nin yanında sımsıkı ona destek olacak yerde, sanki herşey olmuş bitmiş, memleket normal şartlara kavuşmuş gibi birbirlerine düştüler. Bu hal kimi partilerin iç kadrolarına değin bulaştı. ''Sen, ben'' kavgaları, kişisel çekememezlikler pek önemli müesseselerimizi sarmaya yüz tuttu.
Biz göbeğimiz çatlayarak:
- Arkadaşlar birbirinizi bırakın. Yüzünüzü yarına çevirin. Dedikodudan ve adam çekiştirmeden ziyade düşünceye önem verin!
Dedikçe onlar daha çok birbirlerine düşüyorlar. Yeni kurulan partilerden birinin sözcüsü, evvelki günkü yazısında aklı sıra bize ders veriyor:
Bu iş Batıda da böyle olurmuş. Düşünceler ve ilkeler, programla halka bildirilirmiş (bizimkiler gazetelere de birer nüsha göndermişler). Daha ne istermişiz? Vatandaş oyunu kazanmak için elbette meydana çıkıp rakiplerini tenkid edecekler, hatta kötüleyeceklermiş. Bundan daha tabiî ne varmış?
Hay Batı gibi batmaz olasın! Kardeşim, o ne mantıktır öyle? Batıda bir ordunun soysuzlaşmış bir iktidarı devirip de millete: ''Ey ahali hadi yeni partiler kurun. Eski minval üzere birbirinizi yiyin!'' dediği ne zaman görülmüştür? Bizde de 27 Mayıs devrimcileri partilere bunu mu demişlerdir? Siz 27 Mayıs hareketinden bu manayı çıkarıyorsanız ne Atatürk Türkiyesini, ne de Batıyı anlamadığınıza lûtfen inanınız ve bugünden tezi yok hiç vakit kaybetmeksizin çağınızı öğrenmeye bakınız.
Batıda millet yararına bir devrim hareketi başarılırsa, milleti seven bütün aydınlar, her şeyden önce o devrimin başarısı uğruna gayret harcarlar. Bir süre parti çatışmaları bir yana bırakılır, bütün enerjiler bir araya toplanır ve bir an önce normal bir rejime varılmak istenir. Bu yolda birbiriyle en bağdaşmaz partiler bile işbirliğinden sakınmazlar. Normal rejime varıldıktan sonra da düşünceler ve prensipler basılı kâğıtlara sıralanıp halka ve gazetelere dağıtılmakla yetinilmez. Parti sözcüleri, her ağız açtıkları toplantıda, iktidara gelirlerse ne yapacaklarını ekonomik, sosyal ve siyasal politikalarının ne olacağını bıkmadan, usanmadan tekrar ederler. Hükümete karşı yöneltilen tenkidler de hep bu açıdan ele alınır. Kişisel tartışmalar daima ikinci, üçüncü, beşinci plâna atılır, doğru olmadığı söylenen bir tutumun nasıl ve ne yolla düzeltilmesi gerektiği mutlaka belirtilir.
Bizim gecekondu partiler bu çok basit gerçekleri bir türlü öğrenemiyorlar. Öğrenemedikleri için de hemen her on, on beş yılda bir kafalarını taştan taşa çarpıyorlar. Aynı zamanda millete de yazık etmeseler ''oh olsun!'' der, hallerine bakıp güler, geçerdik.
Fakat bunu yapamıyoruz ve yapamayız. Onların hatası yüzünden dağdan yuvarlanan kayayı bir (Sisyphus) sabrı ile tekrar yerine koymaya çalışmak da bizim değişmez kaderimiz.
25.6.1961

KANUNLARIN RUHU

Yüksek Adalet Divanı önünde tanıklık ederken, bilimsel rütbesinden aldığı cesaretle kendi kendisine bir hakem, bir bilirkişi, bir yüksek otorite sıfatını yakıştıran Ali Fuat Başgil, düşük iktidar tarafından kurulan Tahkikat Komisyonu ile bu komisyona verilen yetkilerin 1924 Anayasasına aykırı bulunmadığını söyledi. Fetvasında yalnız başına kalmamak kaygusu ile de İstanbul Üniversitesi Rektörü Sıddık Sami Onar'ın ve CHP Genel Başkanı İsmet İnönü'nün eskiden aynı tezi savunmuş olduklarını sözlerine ekledi.
Bilimsel rütbe bakımından üstün yerlere ulaşmış sayılı hukuk profesörlerimiz, o arada rektör Onar, dünkü gazetelerde çıkan demeçleriyle Ali Fuat Başgil'i yalanlamışlar, düşük iktidar tarafından alınan son tedbirlerin Anasayı açıkça ihlâl ettiğini belirtmişlerdir.
Yassıada davaları sona ermediği sürece, hangi şekilde olursa olsun bu davalara dair burada fikir yürütmemeye dikkat ediyorum. Fakat 27 Mayıs devriminin meşruluğuna inanmış bir yazar olarak, o meşruluğu gölgeye düşürebilecek bir davranış karşısında susmayı doğru bulmadım. Aslına bakarsanız, Başgil'in sözleri kendi ruh ve kafa yapısını olduğu gibi yansıtan samimî sözlerdi. Hukuku hayattan ayırmaz da bu sözleri içinde bulunduğumuz şartlar açısından değerlendirirsek gerçek durumu daha iyi kavramış oluruz.
Başgil'i devrimlerden hoşlanmayan, gerici bir adam olarak biliriz. O, yazılarıyla ve çalışmalarıyla öteden beri yurdumuzdaki ileri hamlelere karşı koyan, demokrasi parolası altında gericiliğin propagandasını yapan ve bunu daha ziyade şekle ait bir hukuk düzeni içinde başarmak isteyen biridir. Çoğunluk dört karı mı istiyor? Çoğunluk Arap harflerinden yana mı? Çoğunluk şeriat hükümlerini mi yeğliyor? Çoğunluk hilâfeti mi özlemiş? Çaresiz boyun eğeceksiniz. Üstadın demokrasi anlayışı işte kısaca budur. Daha doğrusu bu demokrasi anlayışını yurdumuzda hâkim kılmakla üstad özlediği rejime kavuşmak hevesindedir.
Başgil'in mantığı ile düşünecek olursak, mademki DP iktidarı Anayasayı ihlâl etmemiştir, o halde onu haksız yere düşüren bugünkü idare de gayrimeşru sayılmalıdır. Bu örtülü yargıya varırken Başgil'in en kuvvetli dayanağı 1924 Anayasası oluyor. O Anayasaya göre, Büyük Millet Meclisi kararlarıyla bu milletin giyimi, kuşamı değiştirilmiş, yaşayışına, diline ve geleneklerine değin her şeyine dokunulmamış mı idi? Bir başka Büyük Millet Meclisi, aynı Anayasaya dayanarak bütün bunları ters yönden değiştirirse, bu son derece hukukî ve meşru bir davranış olmaz mı idi?
Mantığın sakatlığı asıl burada düğümlenmeye başlıyor. Şimdi soralım: Peki, 1924 Anayasası'nı kimler ve hangi şartlar altında yaratmışlardı? Bu Anayasa bir devrimden doğmuştu. Öyle bir devrim ki, baş sorumluların zamanın meşru idaresi ''gıyaben'' idama mahkûm emiş, buların katli vacip olduğuna dair Şeyhülislâmdan fetva çıkartmış, ''tenkil'' edilmeleri için üzerlerine silahlı kuvvetler göndermişti. 1924 Anayasası, o ''isyancı''ların, o devrimcilerin eseridir. Bunlar Hilâfeti kaldırdılar, Saltanat Hükümetini devirdiler, devletin altı yüz yıllık hanedanını yurt dışına kovdular ve yeni bir Türkiyenin temellerini attılar. Bunu yaparken aynı zamanda bir yüksek adalet divanı kursalardı da orada kendisini tanık olarak dinlemek isteselerdi Başgil acaba ne derdi? Yukarıdan beri izlediğimiz mantığına göre, bu adam, geçen gün Yassıada'da yaptığı gibi düşük Saltanat rejimini savunmak ve başta Vahidettin ile vezirleri olmak üzere, yüzelliliklere varıncaya dek tüm suçluları masum, devrimcileri ise ''gayrimeşru'' göstermek zorunda değilmi idi?
O halde gayrimeşru saydığı bir kurulun yaptığı 1924 Anayasasına sığınarak bugünkü sanıkları ne hakla savunabiliyor?
Başgil'in sözde kurnazlığı şurada: Bir devrim eseri olan 1924 Anayasasının ancak devrim hizmetinde kullanılması gereken esenliği var ya, gerektiği zaman ondan kendi çıkarına yararlanmak, fırsatını buldu mu her türlü gericiliğe dilediği tavizleri vermek. O Anayasa ile ''kadını erkek, erkeği kadın yapmaktan gayri her şeyin başarılabileceğini'' tekrarlayıp durması bundandır.
Fakat, yağma yok üstat! Atatürk çocukları devrim ilkelerinin çiğnenmesine, lâf hokkabazlıkları arasında millî iradenin uyuşturulmasına fırsat vermeyecekler, görevini kötüye kullanan iktidarları, gerekirse, işte böyle yakasından tutup atacaklardır.

29.6.1961

SÖZ VE EYLEM

Devrimden sonra kurulan partilerin tutumunu incelerken geçen gün burada ''Gecekondu partileri'' diye bir deyim kullanmıştım. Bu söz 'Öncü'' gazetesi yazarlarından Emil Galip Sandalcı'yı sinirlendirmiş. ''Türk basınının temsilcilerinden biri olmakla geçindiğimi'' iddia ederek, daha ziyade bir tabancaya benzeyen elindeki kalemi alnıma dayıyor. Kendi köşesinin duvarı dibinde bana sorduğu şu:
- Biz prensipsiz, programsız bir parti miyiz? Hangi ölçülerle YTP'nin bu sıfatlara hak kazandığını açıklayabilir misin?
Sayın Sandalcı'ya cevap vermeden önce ilkin, Türk basınının temsilcilerinden biri olarak ''geçindiğim'' iddiasını yalanlamak isterim. Ben sadece kendi kafamın temsilcisiyim. Kafam Türk basınını temsil eder mi, etmez mi, ederse ne dereceye kadar eder? Bu, yazılarımın doğurduğu tepkilerle bir okurdan öbürüne, hatta bugünden yarına değişen kanılara bağlıdır. Sayın Sandalcı bende hiç bir temsilciler sıfatı görmeyebilir, fakat böyle ''geçindiğim'' iddiasını ortaya atamaz. Atarsa meslek ahlâkı yönünden doğru sayılmayan bir davranış olur bu..
Şimdi gelelim cevaba:
Siyasal partiler hakkında varacağımız yargılar, o partilerin yurt düzeyindeki genel davranışlarına sıkı sıkıya bağlıdır. Kâğıt üzerinde her partinin bir programı, bir tüzüğü ve bir takım ilkeleri yazılıdır. Çok kere bunlar güzel şeylerdir. DP'nin de göz kamaştırıcı, pırıl pırıl bir programı, insana güven duygusu aşılayan ilkeleri vardı. İktidara gelmeden önce DP kendi propagandasını bunlara dayanarak yürütüyordu. Sonradan her şeyin nasıl rafa kaldırıldığını Sayın Sandalcı'ya şimdi burada hatırlatmak herhalde gereksiz olmalıdır.
YTP'nin de kâğıt üzerinde iyi bir programı, hoşa gidecek ilkeleri olabilir. Ne yazık ki genel davranışı ile bu parti sırf DP'den arta kaldığı sanılan oyları toplamak amacına bağlı görünüyor. Parti sözcülerinin sözlerini dinliyoruz, parti yazarlarının yazılarını okuyoruz: Edindiğimiz hep aynı izlenim oluyor. Teşkilât basamaklarında görev alan kimseler arasında düşük yönetime son dakikaya değin hizmet etmiş kuyruklar bulunduğunu öğreniyoruz. Bundan ötürü olacak ''kuyruk'' deyimi YTP sorumlularını fena halde sinirlendiriyor. ''Vatandaşları ikiye bölüyorsunuz!'' parolası altında bu deyimi kullananlara ateş püskürtüyorlar. Oysa, bizim ''kuyruk''tan kastımız elbette DP'nin adaklarına kapılıp vaktiyle bu partiye oy veren masum vatandaşlar değil, fakat çıkarı uğruna DP saflarında iş görmeyi meslek edinen profesyonel küçük politikacılardır. Sayıları belki elli altmış bini zor bulan bu takımı kendi sıfatı ile anmak 30 milyonluk Türk milletini nasıl ikiye bölmek sayılabilir? Ama o küçük politikacıları kazanmak uğruna türlü yollara başvurmak, bir bakıma düşük devrin zihniyetini hortlatmaya çalışmak anlamına gelebilir.
Yarayı biraz daha deşelim: YTP kurucularından Sayın Alican ilk devrim hükümetinde görev kabul etmiştir. Şu halde kendisi DP iktidarının gayrimeşru bir hale geldiğine inanmış olmalıdır. İnanıyor da ne yapıyor Alican? Ağzını açıp da son yılların kötülüklerini bir defacık halka anlattığı var mı? Din ve vicdan sömürücülüğü ile bu memlekette gerçek demokrasiye varılamayacağını, oy avcılığı uğruna her şeyin mübah sayılamayacağını söylüyor mu. Geziye çıkan parti arkadaşları arasında cuma günü en kalabalık camileri seçip mabih sayılamayacağını söylüyor mu? Geziye çıkan parti arkadaşları arasında cuma günü en kalabalık camileri seçip gösteri namazına gidenlere ''yapmayınız bunu?'' diyor mu? Belki özel konuşmaları sırasında, yalnız Sayın Sandalcı'nın duyabileceği bir sesle bu konulara dokunduğu oluyordur. Ama vatandaş olarak biz ne Alican'dan, ne de öteki YTP ileri gelenlerinden beklediğimiz düşüncelerin açıklandığını duymuyoruz.
YTP'ce güdülen politika, tarihten son on yıllık ibret devrini silmiş, atmış gibidir. Bütün saldırılar, tıpkı vaktiyle DP'lilerin yaptığı gibi 27 yıllık CHP yönetimine çevrilidir. Emil Galip Sandalcı bile -ki düşüklerden çok çekmiştir- yazılarında son devir yönetimine hiç dokunmamaya dikkat ediyor.
Bu gibi açık belirtilere bakarak kullandığımız ''Gecekondu partileri'' deyimi kimseyi sinirlendirmemelidir. Deyimden hoşlanmayanlar bize kızacak yerde partilerine bir çeki düzen vermeye çalışsalar daha iyi ederler.

2.7.1961

KİM İNANIR SANA?

Şu mantığa bakınız: Gelecek pazar günü yeni Anayasa tasarısı halk oyunu sunulacak ya, madem ki son söz vatandaşa düşüyor, tasarıya ''evet'' demek kadar ''hayır'' demek de onun hakkı olduğuna göre, bu işe dışarıdan karışmak ve ''hayır''cılara karşı cephe tutmak anti-demokratik bir davranış sayılırmış. Millî irade yeni Anayasa tasarısını geri çevirirse ne yapılacağı kanunda yazılı değil mi imiş? Millet bir Kurucu Meclis seçer, yeni Anayasayı ona hazırlatırmış. Biz ne demeye hayırcılığı kötülemeye çalışıyor muşuz? Beğeniyorsak Anayasayı övmekle yetinmeli, fakat beğenmeyenlere de ses çıkarmamalı imişiz.
Rejimin bir an önce normalleşmesi uğruna çırpınan ve yurttaş oyuna saygıdan başka bir duygu beslemeyen insanları millet gözünde ''baskıcılar'' gibi göstermek gayretindeki bu mantık tüm yakıştırma ve uydurma temellere dayandığı için her yanı ile çürüktür. Bir düşünceyi savunurken karşı düşünceyi kınamak suç olsa idi, yeryüzünde hiç bir siyasal tartışma yapmaya imkân bulunmamak gerekirdi. Millî iradenin belli bir yönde belirmesini bekleyenler ve özleyenler vatandaşı uyarmak için elbette gayret harcayacaklardır, onu ters yöne sürüklemek isteyenlere karşı savaşacaklardır. Gelecek pazar günü millet kendi kaderini kendi eliyle çizecek, Anayasa hakkındaki düşüncesini serbestçe açıklayacaktır. Uzun emekler sonunda tasarıyı hazırlayan bugünkü geçici devrim rejimi, onu halk oyuna sunmakla, hem halka karşı, beslediğimiz saygı duygusunu, hem de toplumca yüreğimizde taşıdığımız hukuk devleti özlemini açığa vurmuş oluyor. Bu davranışı ile devrim idaresi şüphesiz ezici vatandaş çoğunluğunun isteklerini gerçekleştirmektedir.
En uzak yurt köşelerine kadar giderek yeni anayasaya niçin ''evet'' denmesi gerektiğini anlatan sözcülerin asıl amacı, parti ayırımı gözetmeksizin bütün vatandaşları karanlık ve gizli yeraltı kımıldanmamalarına karşı uyarmaktır. Çünkü anayasanan halkça onaylanmasına engel olmaya çalışanlar bunun nedenini açıkça söylemekten çekiniyorlar. Açık konuşsalar ve meselâ ''Bu anayasa hürriyetleri teminata bağlayamadı'', ''Bu anayasa serbest teşebbüse imkân bırakmıyor'' gibi konular üzerinde dursalar da ''Şundan, şundan ötürü bu kanuna menfi oy kullanınız!'' deseler kendileriyle tartışmaya girişmek, bu tartışmayı da propaganda yasağı gününe değin yürütmek mümkün olabilirdi.
Fakat ''hayırcılar''ın tuttuğu yol bu değil. Onlar gazetelerinde kem küm ediyorlar. Radyoda imâlı konuşuyorlar, açık toplantılarda her mânaya gelebilecek lâstikli lâflar ediyorlar. El altından ve gizliden gizliye yaptıkları ise mümkün olduğu kadar fazla sayıda vatandaşı kandırarak gelecek pazar günü halk oyunu aksatmaya çalışmak.
Ümitleri de şu: anayasa tasarısı reddedilirse yeni bir Kurucu Meclis seçilecek, geçici yönetim en az bir yıl daha sürecek, yurdumuzun ekonomik ve siyasal gidişi en az bir yıl daha istikrara kavuşamayacak. O arada kimbilir, karşı ihtilâl mi olur, hükümete sızma mı olur, bir punduna getirip belki devlet yönetimini ele geçirirler, bildiklerini okurlar.
Bunu açıktan açığa söyleyemeyecekleri için de âsapları bozuluyor, dişlerini gıcırdatarak ''evet''cilere saldırıyorlar. Kullandıkları mantık sisteminin çürüklüğü bundan olsa gerektir.

6.7.1961

SÖZ ULUSUN OLACAK

Anayasa tasarısı üç gün sonra halk oyuna sunuluyor. Dün gece yarısından başlayarak bu konu üzerinde artık herhangi bir propaganda yapılamaz. Vatandaşın kendi vicdanı ile başbaşa kalarak özgür bir yargıya varabilmesi için kanun böyle bir yasak koymuştur. İyi de etmiştir.
Şimdi aydınlara düşen görev, pazar günü mümkün olduğu kadar fazla sayıda vatandaşın sandık başlarına giderek oylamaya katılmasını sağlamaktır. Millî egemenlik ülküsüne karşı milletçe beslediğimiz sıracak duyguiları açığa vruması bakımından bu, önemli bir noktadır. 
Gerçi referandum seçim demek değildir. Pazar günkü oylamada şu parti mi, yoksa bu parti mi iktidara gelecek diye insana heyecan veren bir yarışma söz konusu olmayacaktır. Ayrıca, hemen bütün siyasal partiler anayasa tasarısını benimsemişler, kampanya süresince tasarı hakkında olumlu bir çaba göstermişlerdir. Bu şartlar altında, anayasanın nasıl olsa büyük bir çoğunlukla onaylanacağını düşünen, sandık başına gidip oy vermeyi lüzumsuz bir zahmet sayan vatandaşlar bulunabilir.
Bu, doğru bir düşünce sayılamaz. Oylamaya katılış oranı düşük olursa, hem Türkiye'yi sevmeyen dış düşmanlar, hem de devrim rejimine diş bileyen iç düşmanlar, derhal bu durumdan yararlanmak isteyecekler, yurdumuzda bir hukuk devleti kurulmasını daha başlangıçta sarsmaya çalışacaklardır. Bunlar, neler diyebilirler? Örneğin:
- Türk vatandaşları, millî kaderin bu yılla çizilmesini hoş görmüyor. Halk, eski devrin özlemini çekiyor ve yeni kurulacak yönetimi benimsemiyor.
Diyebilirler. Daha başka, daha tehlikeli sloganlar da uydurup söyleyebilirler. Onun için şehirlerde oturan vatandaşlar, bütün yurt düzeyinde güneşli ve sıcak geçeceğini tahmin ettiğimiz şu pazar günü, çoluk çocuk sayfiye yerlerine gitmeden önce millî görevlerini hatırlamalı ve ister. ''Evet'', ister ''Hayır'' inançları ne yolda ise kayıtlı bulundukları sandığa uğrayarak oylarını kullanmalıdırlar. Bu uğurda bütün okurlarımı; dostlarını, hısım ve akrakbalarını, komşularını uyarmaya çağırıyorum. Referandumun sonucu kadar, belki daha da ziyade referanduma katılış sayısı önemlidir. Bu, kendi kaderimize karşı milletçe gösterdiğimiz ilginin bir ölçüsü olacaktır.
Köylü vatandaşların durumu üzerinde de ayrıca durulmaya değer. Temmuz ayı içindeyiz. Bir çok yurt bölgelerinde hasat mevsimi başlamıştır. Çiftçilerimiz tarlalarında günün erken saatlerinden güneş batana değin kan tere bulanarak çalışıyorlar. Bir yıllık emeklerini tam gerçekleşeceği bir sırada her dakika onlar için bir değer taşır. Bu itibarla köylü vatandaşın, şehirli gibi pazar keyfinden değil de, çalışma zamanından ayıracağı bir kaç saat elbette daha büyük bir fedakârlık sayılsa yeridir.
Fakat aslını ararsanız, üç gün sonra bizi bekleyen büyük görev, milletimizin kaderi ile beraber, teker teker her birimizin kaderi ile de yakından ilgilidir. Pazar günü sandık başına gitmeğe üşenenler, yarın normal rejim kurulduğu zaman, vatandaşlık haklarını biraz da sadaka gibi ele geçirmiş olmak durumunda kalmayacaklar mıdır?
Özlediğimiz hürriyetleri sağlama bağlarken bu işi alnımızın teri ile başardığımıza inanmalıyız. Bunun için de sandık başına kadar zahmet etmeye değer.

22.7.1961

RODAJ DEVRİNE DİKKAT

Fabrikadan yeni çıkmış bir otomobili hemen bütün yeteneklerini ile kullanamazsınız. Normal hale gelinceye dek onu fazla sarsmamak, motoru yormamak gerekir. Bir kaç bin kilometrelik bu alıştırma safhasına şoförler ''rodage'' devri derler. Ancak o safha açıldıktan sonradır ki otomobil, modeline uygun ve kataloglarda belirtilen teknik vasıflarına kavuşmuş olur. Ekip halinde çalışan endüstri tesislerinde ve sanat kollarında da böyledir. Yeni bir fabrika kurulur. Tam verimi ile işleyene değin bir sürü aksamalar, sürçmeler olur. Direktörler ve teknisyenler bunları dikkatle inceler, düzeltilmesi çarelerini elbirliği ile araştırırlar. Tam randımanına kavuşmadan bir fabrikanın ''rodage''ı aylarca uzayabilir. Yeni sahneye konan bir tiyatro piyesi daha önce pek çok kere prova edildiği halde, ilk temside hemen kendini bulup yerine oturmaz. Rejisör ve oyuncuların anlayış gücüne göre, onun da az çok bir ''rodage''ı olacaktır. Bu alıştırma, mı ısındırma mı, ne derseniz deyiniz, ''rodage'' safhasının büyük önemini her halde inkâr edemezsiniz. Fabrikadan yeni çıkmış bir otomobile kurulur kurulmaz gaza basıp son süratle motora yüklenirseniz, isterse dünyanın en tanınmış markası olsun, arabayı hırpalar, gücünden düşürür belki de artık islah kabul etmez derecede zedelersiniz. Yeni işletmeye açılan bir fabrikanın çeşitli aksaklıkları üzerinde durup onları sabırla ve dikkatle gidermeye çalışacak yerde, hemen ilk günden tam randıman almaya kalkışırsanız, işi daha başlangıçta mahvedebilirsiniz. Yeni sahneye konan tiyatro piyesinin ilk temsillerinde görülebilecek pürüzlere rejisör önem vermedi mi, bu bir deha eseri de olsa, başarısızlığa uğrayıp güme gidebilir.
Anayasanın onaylanmasından sonra yaptığı ilk basın toplantısında gelecek politika hayatımıza dair Sayın İnönü'nün söylediklerini okurken işte bu ''rodage'' örneği gözlerimin önünde canlandı. ''Teknikte, endüstride, sanatta rodage oluyor da politikada neden olmasın?'' diye düşündüm.
Gerçi İnönü sözlerinde pek iyimser bir dil kullanıyor. Yeni anayasamızın her bakımdan ileri ve yapıcı bir eser olduğunu öne sürerek millete yararlı olacağı tezini savunuyor. Ancak, ben bu iyimserliği deneme ile belirlemiş köklü bir inançtan ziyade yarına uzanan tatlı bir umudu, bir dileğe benzettim. Çünkü Sayın İnönü de, sözleri arasında, vatandaşın huzura olan ihtiyacını dile getirmekte ve bu huzuru gerçekleştirme şartlarını anayasa hükümlerinden ziyade partiler üst kademelerine hâkim olmasını istediği karşılıklı anlayış ve hoş görürlük havasına bağlamaktadır.
Bu şüphesiz doğru, fakat o nispette de uygulanması güç bir düşüncedir. On beş yıl boyunca gitgide soysuzlaşan demokrasi denemesi yurdumuzda pek kötü izler bırakmıştır. Bugün iktidar uğruna seçim savaşına hazırlananlar arasında pek azı özgürlük kavramını Batılı anlamı ile değerlendirmekte, pek azı ulusun gerçek çıkarını kendi partisinin çıkarından üstün tutmaktadır. Anayasada bir bir yer alarak güvenliğe kavuşturulan Atatürk ilkelerini benimsediklerine dair yeni partilerden kaçı şimdiye dek iki çift lâf etti? Çöken idarenin taşıdığı zihniyetle bu memlekete ancak kötülük edilebileceğini bunlardan hangisi yüksek sesle açıklayabildi? Yeni partili deyimi de yanlış! Buralarda rastladığımız çehrelerden şöyle hatırladıklarımız yıllar yılı politika piyasasında çeşitli etkiler altında göre göre usandığımız tipler değil mi?
Tartışma sınırı ile düşmanlık sınırını birbirinden ayırt edecek, vatandaşlık kavramını partizanlık kavramının üstünde bileek ve bu bilginin inancı ile ulus hizmetinde çalışacak sahici yeni partiler nerede?
Anayasamızda politikacıları doğru rotaya iletici temel hükümler gerçi yeteri kadar var. Fakat öyle anlaşılıyor ki bu anayasanın ''rodage''i oldukça uzun sürecektir. Atatürkçü aydınlar bir süre devamlı tetikte bulunmalıdırlar. Eseri daha başlangıçta zedelemekten sakınalım.

24.8.1961

BİRAZ DÜŞÜNSELER

Devlet ve hükümet Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel geçen akşam Florya Köşkü'nde gazetecilerle konuşurken ''Demokrat Parti'nin memlekete yaptığı en büyük kötülüklerden biri orduyu ihtilâle zorlaması olmuştur'' dedi. 27 Mayıs hareketinde görev almış bir çok komutanlardan da benzer sözler dinlediğimiz için yukarıki düşünceyi ordumuzun tüm benimsediğimni göğsümüzü gere gere söyleyebiliriz.
Türk ordusu, beğenmediği bir hükümeti devirip kendi keyfine göre bir başka hükümet kurmak ereği ile ayaklanmamıştır. Türk ordusu, gericilik yarışında uçurumun tâ yanına varıldığı, yönetimde meşruluk dışına çıkıldığı ve millî irade hiç sayılarak anayasa ilkeleri temelinden çiğnendiği için son çare olarak varlığını ortaya atmış, Cumhuriyeti kurtarmak amacı ile harekete geçmiştir.
Bugün yurdumuzu yeni diktatörlük serüvenlerine karşı koruyacak en büyük güven, Türk ordusunun ilk gündenberi politika dışı kalmak hususunda gösterdiği açık eğilimlerdir. Millî Birlik Komitesi bu maksatla kurulmuş, sivil hükümet bu maksatla işbaşına getirilmiş, Kurucu Meclis bu maksatla seçilmiş anayasa bu maksatla hazırlanıp halkoyuna sunulmuş, nihayet, 15 Ekim seçimleriyle geçici yönetimin son bulmasına bu maksatla karar verilmiştir.
27 Mayıs devrimcileri bu asîl kararlarını şimdiye değin türlü engelleri yenerek başarı ile yürütmüşlerdir. Şimdiden sonra da aynı gayretle çalışarak Atatürk rejimini hep özlediğimiz normal gelişme düzeyine kavuşturacaklarını umuyoruz.
Bu arada gönül isterdi ki bütün siyasal partilerimiz gerçek yardımcılar olarak devrim yönetiminin yanıbaşında yer alsınlar ve hiçbir art düşünceye kapılmayarak canla başla rejimini normalleştirme çalışmalarına katılsınlar. Bu konuda, özellikle yeni kurulan partilerin iyi bir yol tuttukları söylenemez. Tersine, devrim yönetiminin temiz niyetlerine çelme takmak isteyen en karanlık gayretlere daha ziyade bu yeni partilerin saflarında rastlanmaktadır.
Hiçbir siyasal kurulun tüm varlığını suçlandırmak aklımızdan geçmez. İyi ve kötü niyetli insanlar her toplulukta serpiştirme bulunabilir. Yeni kurulan partilerin sorumluları arasında da memleketin yükselmesini amaç bilen temiz yürekli vatandaşlar bulunduğuna eminiz. Fakat oy kaygusu uğruna bu vatandaşların zaman zaman yanlış yollara saptıklarını, sağduyuya aykırı söz ve davranışlardan kendilerini alamadıklarını da görüp duruyoruz. Gerçi, ancak seçimle işbaşına gelinen demokratik rejimlerde oy kaygusunu bütün bütün hiçe saymaya imkân yoktur. Bu hususta gerektiği zaman derece derece bir takım tâvizlere girişildiği, tutulmayacak vaatlere kalkışıldığı da görülür.
Yeni partilerin temmuz kadrosunu yanıltan da bu oy toplama kaygusu olmalıdır. Liderler şöyle düşünebilirler: Yurdumuzda partisiz kalmış şu kadar vatandaş var. Geleneklerine saygı göstermek, gönüllerini almak suretiyle bunların oylarını kazanıp güçlenebiliriz. Sonra, yavaş yavaş onlara kendi fikirlerimizi aşılarız.
Ne var ki, yeni partilere sızan düşük kuyrukları da aynı taktiği liderlere karşı kullanmakta, onlara alkış tutup başlarından eksik olmamalarını dilerken, yarın ilk fırsatta onları nasıl devireceklerini hesaplamaktadırlar.
Yeni partilerin davranışı bu bakımdan insanı düşündürüyor. Hayrete değer bulduğumuz bir nokta, iyi, ya da kötü niyetli olsun, sorumlu partilerin bu davranışlarıyla yurdumuzda kurulmasını özlediğimiz normal rejimi geciktirmekten gayrı bir sonuç elde edemeyeceklerini bir türlü anlayamamalarıdır. Farz ediniz ki kuyruklar seçmen vatandaşı kandırdılar da yarın istedikleri ekibi iktidara getirdiler. Bu takdirde ne olacaktı? Düşük devir bütün haşmetli ile antidemokratik ve gerici icraatına bıraktığı noktadan devam etmek imkânına mı kavuşacaktır? O zaman 27 Mayıs'ı yaratanlardan hesap sorulmak mı gerekecektir? Cumhuriyeti kurtarmak, onu serbest seçimler sonunda işbaşına gelecek iktidara devretmek amacı ile kelleyi koltuğa alanlar ve onların temsilcisi oldukları ordu, Cumhuriyetin bir daha boğazlanmasına seyirci kalabilirler mi? Böyle bir düşünce akla ve mantığa sığar mı?
Kendilerini bu gibi hayallere kaptıranlara tavsiye ederiz: Biraz realist olsunlar ve 27 Mayıs'tan beri yurdumuzda olan biteni tahlil süzgecinden geçirmek zahmetine katlansınlar. O zaman milleti Atatürk'ün çizdiği yolun dışına sürüklemek isteyenlerin daima hüsrana uğrayacaklarını anlayacaklar ve belki doğru yolu bulmak imkânına kavuşacaklardır.

13.9.1961

YENİ YAPI, YENİ ZİHNİYET

Siyasal tarihimizin en nazik haftalarını yaşadığımızı acaba hepimiz gereği gibi fark edebiliyor muyuz? Bir yanda çöken bir yapının enkazını kaldırırken aynı zamanda yeni kurduğumuz bir başka yapıya (ilk adımlarımızı atarak) geçmek durumundayız. Temellerinden çatısına kadar bu yeni yapıyı şu bir buçuk yıl içinde biz kurduk. Eskisine kıyasla daha sağlam, daha kullanışlı, daha dayanıklı olması için elimizden geleni yaptık. Fakat itiraf edelim ki kullandığımız malzeme de o malzemeyi işleyen ustalar da, hatta yapının plânını çizen mimarlar da hep aynıdır. Yani çöken yapı gibi yenisini de bu memleketin çocukları meydana getirmiştir. Onun içinde beraberce yaşamak durumunda olanlar da yine bu memleketin çocuklarıdır.
Şu halde yeni yapının kapısını (bismillâh) deyip açarken sadece onun sağlamlığına güvenmek bizi yeni çöküntülerden kurtarabilecek bir davranış sayılmasa gerektir. İçeri girer girmez hep beraber hora tepmeye başlar, kapıları yumruklar, camı çerçeveyi indirir, tavandaki avizelere asılır, çatı arasına çiş eder ve kibrit çakıp salondaki tül perdelerin önünde birbirimize tartışmaya kalkarsak, hiç şüphemiz olmasın, pırıl pırıl kurduğumuz yeni yapıyı kısa zamanda bir enkaz yığını haline getiriveririz.
Rejim, devletin yönetimini düzenleyen bir çerçevedir. Onu insanlar yapar ve insanlar kullanır. Yapılış ne denli ustaca olursa olsun, kullanma zihniyeti değişmedikçe, rejimden millete fayda ummak boşunadır.
Bu itibarla önümüzdeki haftalar boyunca sorumlu politikacılarımıza büyük ödevler düşüyor. Yuvarlak Masa Antlaşması'nı imzalamakla bunlar gerçi eski felâketlerden ders aldıkları ümidini bizde uyandırmışlardır. Fakat dediğimiz gibi, yaşadığımız anın nezaketi bir güzel jestle yetinmemize elvermemektedir... En büyüğünden en küçüğüne kadar bütün politikacılar, şu seçim öncesi ve seçim sonrası günlerinde omuzlarına binen sorum yükünün ağırlığını iyi ölçmeliler ve onu başkalarının sırtına boca etmeden taşıma fedakârlığına katlanmalıdırlar.
Çöken yapı, bir davranış hatasına, bir iz'an kıtlığına, bir sorum şuursuzluğuna kurban gitmişti. Yeni yapıya yepyeni bir zihniyetle yerleşmek gerektiğini politikacılarımız artık anlamalı ve bugünden tezi yok, anladıklarını da millete göstermelidirler.
Unutmayalım ki millete mal etmeye çalıştığımız bu yapı milletin olabilmek için, her şeyden önce politikacının mülkiyetinden çıkmalıdır. Bizde şimdiye değin bu düşünce hep tersine işlemiştir. Politikacı kendini rejimin de, milletin de sahibi bilmiş, halka hizmet edecek yerde daima halkı hizmetine almaya bakmıştır. Tek parti devrinde şefin gözüne girmek, vatandaşın sırtına oturup keyif çatmak için yeter bir gayret sayılırdı. Çok partili hayata geçtikten sonra buna bi de halkı kandırmak gayreti eklendi. Seçim sıralarında paçaları sıvıyacak, oy toplamak uğruna ağzına geleni söyleyecek, daldan dala atlayarak olur olmaz bir sürü vaatlerde bulunacaksın. İllâ ki seçilesin. Seçildikten sonra dört yıl artık rahatsın. Gelecek seçimde ise Allah kerim.
Bu zihniyet mutlaka değişmelidir. Seçmen karşısında propagandaya çıkan politikacılar, kendilerinden ziyaret bir fikrin, bir ilkenin propagandasını yapmaktan sorumlu bulunduklarını iyi bilmelidirler. Dünyada halkın fedakârlığı olmaksızın kalkınan ve gelişen bir tek memleket gösterilemez. Bu itibarla seçmene bol keseden ucuzluk, bolluk, rahatlık vaat eden politikacı düpedüz yalan söylüyor demektir. Hele Türkiye gibi her bakımdan geri kalmış, çalışma temposu düşük bir ülkede vatandaş karşısına ancak sosyal adalet ilkelerine uygun bir iş programıyla çıkılmalı ve bu programın da daha ziyade vatandaş gayreti ile gerçekleşebileceğini anlatmalıdır.
Politikacılarımız kendi öz çıkarlarını bu sefer de arka plâna atamazlarsa, yeni yapının eskisinden hiç de daha dayanıklı olmadığını göreceğizdir.

15.10.1961

SELAM SANA ŞANLI ORDU

Bugün yapılacak seçimler sonunda hangi parti kazanırsa kazansız, bir buçuk yıldır millî kaderimizi elinde tutan devrim idaresi sona erecek, işbaşındaki geçici iktidar yerini yeni rejime devrederek, Atatürk'ün deyişi ile, sine-yi millet'e çekilecektir.
Bunu yapacak olanlar, gerçekten milletin bağrından kopmuş, milletin nefsi kadar millete bağlı, Türk ordusunun aziz temsilcileridir. Bunları adlarıyla saymak, 27 Mayıs devrimini başaranlar ve yurdumuzda Atatürk ilkelerine uygun hürriyetçi bir halk yönetimi kurmak uğruna and içtikten sonra verdiği sözü yerine getirenler şu, şu, şu vatandaşlardır demek, herhalde yersiz bir gayretkeşlik sayılmalıdır. 27 Mayıs'ı Türk milletinin zinde kuvvetleri hazırlamış, bu kuvvetlerin en zindesi olan kahraman ordumuz da bu devrimi başarı ile yürütüp bizi bugüne ulaştırmıştır.
İlk zamanlar, tüm hür dünyayı hayran bırakan 27 Mayıs hareketi kısa bir süre içinde ortalıkta bir takım şüpheler uyanmasına yol açmış, politika yorumcularını uzun uzun düşündürür olmuştu. Bir askerî devrimle işbaşına geçenlerin kendi istekleriyle kısa zamanda serbest seçimlere başvurup iktidarı sivil yönetime devrettiği, tarihte pek görülmüş, duyulmuş bir şey değildi. Nerede bir askerî hükümet darbesi olmuşsa, orada birkaç komutan devlet yönetimini ele geçermiş ve çok defa rakipleri tarafından yuvarlanıncaya dek yerlerinde kalmışlardı. Bu, öylesine genelleşmiş bir kural idi ki hükümet deviren siviller bile prestijlerini halka kabul ettirmek, otoritelerini güçlendirmek için üniforma giyerler, böylece seçimsiz iktidarda kalmanın bir nevi gerekçesini sırtlarında taşımaya dikkat ederlerdi. Son otuz yıllık dünya tarihinde nice çavuşların kendilerini general ve mareşal ilân edip kurdukları dikta rejimlerini sürdürmeye çalıştıklarını görmedik mi?
Bu bakımdan 27 Mayıs devrimini kim politika yorumcuları yirminci yüzyıl tarihinde benzerine rastlanmaz bir olay gibi göreceklerdir. Bunlar, çağdaş Türk tarihinin akış yönünü yakından izleyemeyen basit görüşlü kimselerdir. Çağdaş Türk tarihine dikkatle bakanlar, nice başı bozukların generalliğe özendiği bir dünyada soysuzlaşmış bir saltanat rejimine isyan eden bir Türk komutanının, sırtındaki general apoletlerini kendi eliyle sökerek mileltel kucaklaştığını görecekler ve o zaman, 27 Mayıs devrimini başaran Türk ordusunun neden devlet yönetimini bir an önce ulusal idareye devretmek kararında samimî olduğunu anlayacaklardır.
Cumhuriyet Ordusu Atatürk'ün yetiştirdiği, Atatürk ilkelerine bağlı, Atatürk'ün izinde varlığını millete adamış bir ordudur. Kişisel hırsları ezmek, içeriden ve dışarıdan gelecek her türlü tehlikelere karşı Cumhuriyeti korumak bu ordunun şaşmaz görevdir. 27 Mayıs'ta kesin ve belli bir amaçla harekete geçen Türk Ordusu temsilcileri, işte bundan ötürüdür ki en kısa zamanda millî hedefe varmak için hiçbir gayreti esirgememişler, sonsuz güçlükleri aşarak 15 Ekim'i hazırlamışlardır.
Şerefli evlâtlarıyla Türk milleti daima övünecektir.

22.10.1961

ONSUZ OLMAZ

Yurdumuzda gerçek demokrasiyi ancak sımsıkı Atatürk ilkelerine sarılarak kurabileceğimize dair öteden beri sarsılmaz bir inanç taşırım. Bir çoğumuzun bir şekil meselesinden ibaret sandığı bu rejim aslında bir uygarlık davasıdır. Sosyal siyasal, ekonomik görüşlerimiz arasında ne denli aykırılıklar olsa da, hepimiz bir takım temel ilkeleri birlikte benimsemiş bulunmalıyız ki bir araya gelip de tartıştığımız zaman az çok olumlu bir sonuca varmak imkânından söz edilebilsin. Vatandaşların kimi liberal, kimi milliyetçi, kimi sosyalist eğilimli olabilri. Fakat bunların hepsi fikir ve vicdan hürriyetini aynı açıdan ele almıyor, layiklik kavramına aynı anlamı vremiyor, ferde ait hak ve hürriyetlere aynı saygıyı göstermiyorsa, yurdumuzda demokratik bir düzenin kurulabileceğine, hele başarı ile yürütebileceğine nasıl inanabiliriz?
Atatürk devrimleri dediğimiz büyük eser, işte bizi çağdaş uygarlığın bu ön şartlarına kavuşturmak amacını güdüyordu. 1946 yılından beri Türkiye'de kurulan her partinin özler göründüğü hürriyet rejimini kurup yürütebilmek için bu partiler Atatürk ilkelerini ortaklaşa kendilerine mal etmek durumda idiler. Yazı ki durum her zaman lâfta kalmış, ''gördükleri lüzum üzerine'' arada bir Atatürk'e hayranlıktan söz açan politikacılar, iş oy toplamaya geldi mi, çoğunlukla devrim ilkelerine sırt çevirmişlerdir.
Böyle olunca, onaltı yıl içinde biz demokrasiyi onaltı metre ileri götürememiş, üstelik Atatürk'ün büyük eserini her yanından delik deşik etmişizdir.
27 Mayıs hareketi yapıldı, ne oldu? Atatürk'e yürekten bağlı Türk Silâhlı Kuvvetleri düşük devri tasfiye etmek, yurdumuzu en kısa zamanda gerçek hürriyet rejimine kavuşturmak amacı ile gerekli bulduğu bütün tedbirlere başvurdu. Bilim adamları, meslek temsilcileri ile işbirliği yapıldığı. Kurucu Meclis toplandı. Çağdaş uygarlık zihniyetine uygun bir anayasa tasarısı hazırlandı. Millet buna çoğunlukla evet dedi. Bir devrim hareketinden bu kadar kısa bir zaman sonra dünyanın hiçbir yerinde görülmedik dürüst ve serbest seçmiler yapıldı. Seçim propagandaları sırasında adaylar ve partililer tam bir hürriyet havası içinde diledikleri gibi konuştular. Atatürk ilkelerine hücum edenler, düşük devri göklere çıkaranlar, îmalı sözlerle ya da açıkça 27 Mayıs hareketini lekelemeye çalışanlar oldu. Seçim sonunda hiçbir partinin tek başına hükümet kuramayacağı bir parlâmento meydana geldi.
İmdi, ne görüyoruz? Demokrasiyi kurtaracak olan davranış, her biri azınlıkta kalan partilerin bir araya gelerek aralarında bir karma hükümet kombinezonu yaratmaya çalışmak iken bu tedbire başvurmak isteyen hemen yok gibi. İçlerinde en inatçıları da Atatürk ilkelerine diş bileyen gericiler ve demogoglar. Bunlar karşılarındaki çoğunluğu hiçe sayıyor ve hükümet kurma güçlüklerini gözönünde tutarak her türlü işbirliği tekliflerine karşı direniyorlar. Gerçek demokrasi kurallarına göre, Millet Meclisi'ne bir tek üye ile katılan bir partiye bile orada söz hakkı tanınmak gerekirken bunla rkendi azınlıklarını millî irade gibi göstermekten çekinmiyorlar. Ya Tanrı korusun bir gün Meclis'e yarıdan bir fazla çoğunlukla gelirlerse ne yapacaklar? Ne yapacaklarını anlamak için 27 Mayıs öncesinin henüz unutulmayan buhranlı günlerini hatırlamak yeter sanırım.
29.10.1961

ATATÜRK'E DÖNÜŞ!

Cumhuriyetin şu otuz sekizinci yıldönümünde, sorarsanız, yurdumuzda, Atatürkçü olmayan bir tek vatandaş bulamazsınız. Klâsik hürriyet sevdalılarından her biri birer Atatürkçüdür. Devrim rejimine diş bileyen bütün gericiler, yobazlar ve ırkçılar Atatürkçü'dür, çıkarı uğruna Atatürk ilkelerine karşı köy meydanlarında nutuk çeken oy avcıları da Atatürkçüdür. Düşük yönetim zamanında, hiç değlise azılı rejim düşmanları ile halk dalkavukları kendi hüviyetlerini gizlemeye artık lüzum görmez olmuşlardı. 27 Mayıs'tan beri bu hal ortadan kalkmıştı. Ordunun heybeti karşısında her sıkışan ''Atatürkçüyüm!'' diye feryadı koparmakta, sonra sinsi sinsi yine bildiğini okumaktadır.
Aslına bakarsanız biz 1938 yılından beri Atatürksüz yaşamaktayız. Büyük kurtarıcıyı yitirdiğimizin ertesi günü ''Sen ölmedin! Ebediyen kalbimizde yaşıyacaksın! Yurdumuz, senin ilkelerine dayanarak yükselecek!'' gibilerden basmakalıp mersiyeler döktürmüştük, ya, meğer o zaman biz farkında olmayarak Atatürk'le beraber Atatürkçülüğü de Etnoğrafya Müzesi'nin soğuk mermerleri altına gömmüşüz.
Bu satırları yazarken yurdumuzda gerçekten bir tek Atatürkçü kalmadı, Atatürkçülük tarihe karıştı, demek istemiyorum. Yurdumuzda çok şükür bir hayli Atatürkçü yetişiyor. Bunlar, gerektiğinde soysuzlaşmış idareleri devirecek kadar da güçlü. Ama ne var ki, tâ Kurtuluş Savaşı günlerinden beri ilkin milleti zafere ulaştıran, sonra da toplumu yoğuran, çağdaş medeniyet yolunda onbeş yıl boyunca ona muazzam hamleler yaptıran Atatürkçü ruh, devletin başından çekilmiş, bir yerlere uçmuş gibidir. Atatürkçülük ruhunun gerçekten devlete hâkim olduğu onbeş yıl içnide aştığımız merhaleleri bir düşününüz. Bir de şu son on altı yıldır içinde çalkalandığımız kördöğüşünü gözönüne getiriniz.
- Atatürk devrimlerinin son varağı çok partili demokrasidir. Bir kez o sistemi kurarsak, daha hızlı kalkınır, yurdumuzu çağdaş uygarlığa daha çabuk ulaştırırız!
Dedik. Ne oldu? Çok partili demokrasi yerine yurttaşları birbirine düşman iki safa böldük. Kolay yaşama hayalleri ile memlekette tembelliğe, nüfuz suiistimallerine, adam kayırmalara prim verdik. İlerlemenin şartlarını gericilikte, kalkınmanın tılsımını yalancılıkta aradık.
27 Mayıs hareketi, gerçek Atatürkçülüğe, bir dönüş hamlesi olarak karşımıza çıktı. Devrim ilkelerine candan vatandaşların yüreğine tamsu serpiliyordu ki, karanlık kuvvetler bu iyi niyetli harekete karşı el altından cephe almanın yolunu buldular. Gizli, açık her türlü propagandaya başvurarak, sıkışınca Atatürkçülük maskesini de takınmaktan çekinmeksizin Atatürkçülüğün devlet düzeni üzerine hâkim bir fikir halinde yerleşmesini önlemeye çalıştılar.
Şimdi son derece dürüst ve hür seçimler sonunda hiçbir partinin tek başına iktidara geçemeyeceği bir Büyük Millet Meclisi kurulmuştur. Kısa zamanda yurdumuzu huzura ve refaha kavuşturmasını beklediğimiz bu Meclis, üç gündür henüz Başbakanlık Divanı kavgalarıyla didişmektedir. Daha sonra Cumhurbaşkanı bir Başbakan bulacak, bu Başbakan bir hükümet kuracak, hükümet Meclis'ten güvenoyu alacak ve her biri başlıbaşına meydan savaşı azametinde olan yurt davalarını çözmeye koyulacak!
Dört parti arasında nasıl bir anlaşma kombinezonu bulmalı ki uzunca ömürlü ve iş görebilir bir hükümet kurulsun? diyeceksiniz. 
Bence Türkiye hesabına çözüm bekleyen asıl problem bu değildir. Bir, iki, üç hatta dört parti aralarında uyuşur, ya da uyuşamazlar; hiç önemi yok. 1928 yılında uçup giden Atatürkçülük zihniyetine yeniden kavuşabilecek miyiz? Mesele burada. Çünkü bu sefer de onu bulamazsak halimiz gerçekten kötüdür. 
Cumhuriyetimizin otuzsekizinci yıldönümü milletimize hayırlı olsun!
4.11.1961

GÖZLER ORAYA ÇEVRİLİ

Hükümet kurmaktan başka meselesi kalmayan bir millet olsaydık, içinde yaşadığımız şu günleri gazetecilik yönünden biz de pek ilginç sayar, kararsız durumun uzayıp gitmesinde belki hiçbir sakınca görmezdik. Dört partinin de teker teker çoğunluk sağlayamadığı, kimlerin kimlerle anlaşabileceği bilinmeyen bir Meclis'te kurulması mümkün kombinezonlara dair bilmece çözer gibi faraziyeler ileri sürmek, bir bakıma, hatta eğlenceli bir uğraşı yerine geçerdi.
Oysa, hep biliyoruz ki, durumumuz hafife alınacak gibi olmaktan çok uzak. Hükümet kurmak, bugün için çözüm bekleyen meselelerimizin sadece bir tanesi, kuracağımız hükümetin bugünkü davalarımızla bağdaşır iyi bir program hazırlaması, bu programı beğendirip Meclis'ten güvenoyu alması ve uzunca bir süre işbaşında başarı ile çalışılabileceği duygusunu ortalığa aşılaması da gerekiyor.
Bir devrimden yeni çıkmış, normal ve demokratik yönetim şartlarına henüz kavuşma çabası içinde bulunan, üstelik partilerarası münasebetler yönünden şimdiye değin bir küskünler diyarını andıran yurdumuzda bu engelleri aşmanın güçlüğü meydandadır.
Arkaya baktığımız zaman, 1950-1960 yıllarını nasıl boşu boşuna harcadığımızı görüp de yanmamak doğrusu elden gelmiyor. Her istediğini yapabilecek bir çoğunluk grubuna dayanan düşük iktidar, muhalefeti illâ dize getirmek kompleksinden kendini kurtarıp da anayasanın ve devrim ilkelerinin ışığında iyi hazırlanmış bir kalkınma programını yürürlüğe koyabilseydi, bugün Türkiye başlıca meselelerini büyük ölçüde çözmüş bulunurdu.
Şimdi, 15 Ekim seçimlerinden beri biz iktidarsız ve muhalefetsiz yaşıyoruz. Millî irade, partilerden hiçbirini tek başına iktidara lâyık görmemiştir. Millet Meclisi'ndeki dengenin nasıl şekilleneceğini ancak hükümet kurulduktan ve Meclis ona güvenoyu verdikten sonra sonra öğrenebileceğiz.
Fakat, dediğimiz gibi durum çok naziktir, şakaya gelir bir yanı yoktur. Bir başkan seçimi üzerinde günlerce anlaşamayan partilerin, hükümet buhranını fazla uzatmaları her bakımdan tehlikeli sonuçlara yol açabilecektir. Ayrıca, kurulacak hükümetin her an düşebilir, cılız, geçici ve zoraki bir kombinezona dayanması da zararlıdır. Bugün piyasa durmuş gibidir. Kimsede iş yapmaya, bir teşebbüse girmeye heves yok. Vatandaş yarın nasıl bir tutumla karşılaşacağını, ne yolda bir işleme uğrayacağını bilmiyor.
Bu kararsızlığa son vermenin başlıca şartları, programı açıklanan ve programını yürüttüğü sürece işbaşında kalacağına inanılan bir hükümetin bir an önce kurulup Meclis güvenini kazanmasıdır.
Büyük sorum, bizce partilerden ziyade milletvekillerinin omuzundadır. Parti ihtiraslarının arkaya itilmesi zamanı çoktan gelmiştir. Onaltı yıllık demokrasi tecrübesi bu fakir millete ağır kayıplara mal olmuştur. Demokrasi için demokrasi istemek sevdasını artık bir yana bırakalım. Unutmayalım ki, rejimler bir gaye değil, fakat toplumu ve fertleri yüksletmeye yarayacak birer vasıtadan ibarettiler.
Sayın milletvekillerimiz bu gerçeği, hele bugünlerde, dikkatle gözönünde bulundurmalıdırlar. Bütün umutlar onların üzerinde toplanmıştır. Millet, onlardan bir an önce en doğru yolu bulmalarını bekliyor.

10.11.1961

KABAHAT DEMOKRASİDE DEĞİL!

Tarihimizde ilk defa olarak otuz dokuz yıldır savaş yüzü görmedik. Avrupa ortalarından Yemen çöllerine değin, yüzyıllar boyunca koca imparatorluğu karış karış temiz kanı ile besleyen sevgili Anadolu, otuzdokuz yıldır kendi varlığını kurtarmak, kendi talihni iyiye yöneltmek olanağına kavuşturmuştur. Kurtuluş Savaşı'nı yeni bitirdiğimiz sıralarda nüfusumuz oniki milyon ancak buluyordu. O zamanki aydınlarımızın gözünde yirmi milyonluk bir Türkiye, bütün meselelerimizi çözmeye yarıyacak başlıca anahtar sayılıyordu. Boş topraklarımızı işleyecek, el dokunulmamış servetlerimizi değerlendirecektik. Zengin ve güçlü olacaktık. Yabancılar bize kem gözle bakamayacaklardı. Milletler topluluğu içinde hatırımız sayılacak, itibarımız artacaktı.
Bu otuzdokuz yılın sadece on beşini Atatürk'ün önderliği altında bir yandan devrimler başararak, bir yandan ekonomik ve sosyal bünyemizin temellerini Batılı ölçülere göre ayarlamaya gayret ederek bir çalışma disiplini içinde geçirdik. Cumhuriyetin onuncu yıldönümünde, yurdumuzu dört yanından demir ağlarla örmüş ve on yılda onbeş milyon genç yaratmış olmakla övünüyorduk. Milletçe refaha ulaşmanın yolu üzerine idik.
Bugün Atatürk'ü kaybettiğimizin yirmiüçüncü yılında o onbeş milyonluk Türkiye hemen hemen otuzmilyona yaklaşmıştır.  Yani, İzmir zaferinden sonra ''Ah bir yirmi milyonu bulsak!'' diyen kimi aydınlarımızın hayali yüzde elli fazlasıyla gerçekleşmiştir. Fakat meselelerimiz? İşte onların henüz bir teki bile çözülememiş, hatta çözülmek şöyle dursun, hepsi birbirine karışarak arapsaçına dönmüştür. Nüfusumuz arttığı halde üretim metodlarımız aynı kaldığı için boş topraklarımız artık bize yetmez olmuş, topraksız vatandaş ya büyük şehirlere sığınmak, ya da ormanları yakıp tarla açmak zorunda kalmıştır. Erozyon tehlikesi bizi bir gün yurtsuz bırakacak derecede korkunçtur. Yeraltı servetlerimizin bugünkü işletme metodlarıyla büyük bir değer ifade edemeyeceği anlaşılmıştır. Milletler topluluğu içinde hatırımız hâlâ sayılıyorsa, da bunun nedeni kendi gücümüzden ziyade coğrafî ya da politik kaygulara dayanmaktadır.
Atatürk'ün ölümünden bu yana geçen yirmiüç yılı iki devreye ayırmak mümkündür. Birkez altı yıllık muazzam bir cihan savaşı olmuş ve biz bu savaşın dışında kalmak akıllılığını göstermişizdir. Bu, şüphesiz bir büyük başarıdır. Ona emeği dokunan devlet adamlarını ne denli takdirle ansak yeridir.
Cihan savaşından hemen sonra ise çok partili demokrasi hayatına geçtiğimizi biliyoruz. İflâsla biten ve yeniden düzenlenmesine çalışılan bu hayatın bize daha nelere mal olacağını şimdiden söyleyemeyiz. Bir çoklarımızın ümitsizliğe düştüğünü, onaltı yıldır içinde bocaladığımız bütün başarısızlıklardan hep bu çok partili rejimi sorumlu tuttuklarını görüyoruz.
Bu düşüncelerin yayılıp genişlemesi her bakımdan tehlikelidir. İnsan için hayatta en büyük nimet olan hürriyeti kendi isteğimizle tepmek bir dikta yönetiminin baskısı altında zoraki bir huzura özlem duymak yurdumuza hiçbir şey kazandırmaz. Bu yolla hiçbir meselemize de çözüm bulamayız.
Bizim en büyük kusurumuz, demokrasi yapacağız derken, ilk günden beri demokratik ortamın temel direği olması gereken Atatürk ilkelerine yeter ilgiyi göstermeyişimizdir. Çoğu politikacılarımız demokrasiyi bir taviz verme, bir adam kandırma ve bir oy avlama rejimi sanıyor. Seçmenin gönlünü hoş etmek uğruna öyle vaatlere girişen adaylara rastlıyoruz ki, devlet idaresinde bunlar ağır basınca demokrasi teknesi su üzerinde duramaz oluyor, batıyor. Nitekim 27 Mayıs'ta bir defa battı. Aynı zihniyette ısrar edilirse hiç şaşmayalım, yarın yine batacaktır.
Hürriyet yönetimlerinde çarpışan fikirler arasında bir uzlaşma düzeyi için rey aranabilir ve aranmalıdır da. Fakat ana ilkelerden tâviz vermenin demokrasi ile ilişiği olamaz.
Atatürk devrimleri, bir bütün olarak yurdumuzu demokrasinin temel şartlarına kavuşturmak amacını güdüyordu. Biz ise, daha işe başlarken o devrimlerden tavizler vererek şartları kendi elimizle ortadan kaldırdık.
O halde kabahati neden demokraside arıyoruz?
19.11.1961

BOŞ VAKTİMİZ VAR MI?

Bırakalım, CHP ve AP sorumluları karma hükümeti kuradursanlar bugün ben burada kimi kanun teklifleri üzerinde okurlarımla biraz dertleşmek istiyorum.
Anayasaya aykırı olduğu için ayıklanıp yürürlükten kaldırılması gereken birsürü kanunun Meclis Başkanlığı dosyalarında sıra beklediğini hep biliyoruz. Henüz ilgili komisyonca bunlara el değdirilmediği halde, sayın milletvekillerimiz yeni yeni kanun teklifleriyle ortaya çıkmaktadırlar. Yurdumuzun acele bir ihtiyacını karşılayacak gerçekçi bir görüşten ilham alınarak hazırlanmış olsa biz o teklifleri yerinde bulur, hatta desteklemeyi bir ödev sayarız. Oysa, gazete haberleri arasında gözümüze çarpan kanun tekliflerinden çoğu ne bir yurt ihtiyacını karşılamak, ne aksak bir duruma düzen vermek gibi bir amaç gütmeden uzaktır. Bunlar daha ziyade duyguların etkisi altında ya politika, ya da propaganda olsun diye kaleme alınmış, memleketimize yararı dokunmak şöyle dursun, belki zarar doğuracak taslaklardır.
Örneğin, Büyük Millet Meclisi'nin ilk açılış günlerinde önerilen Atatürk'le ilgili kanun teklifini ele alalım. Ne diyor teklif sahibi? Meclis salonunda boş bir yer ayrılmalı, oraya kimse oturmamalı imiş. Yoklamalarda sıra Ankara milletvekillerine geldi mi, ilkin Atatürk adı okunmalı, Meclis'te bulunan bütün üyeler hep bir ağızdan ''Burada!'' diye seslenmeli imişler. Ayrıca, salonun uygun bir yerine büyük boyda bir Atatürk portresi asılmalı imiş.
Kabul edildiği takdirde bu kanundan yurdumuza, devrimlerimize, hatta Atatürk'ün aziz hatırasına ne gibi bir fayda gelebileceğini umarsınız? Türkiye Büyük Millet Meclisi bir tören salonu, bir müze,ya da sürekli bir anma yeri değildir. Bu müessese, millî iradenin en yüksek temsilcisidir; anayasa sınırları içinde devlet düzenini korur ve yürütür. Birkaç kez tekrarlandıktan sonra basmakalıp bir hal alacağı, hatta belki bir alay konusu olacağı şüphesiz bulunan zoraki bir Ata saygısının orada gereği nedir?
Atatürk yurdumuzda millî egemenliğin bayrağını açan en güçlü bir kahramandır. O egemenlik önünde ayrıntısız herkesin eğilmesi gerektiğini ilk haykıran kendisidir. Böyle bir kanun teklifi daha ziyade Atatürk'ün hatırasını incitir bir nitelik taşıyor gibi geldi bana. Eğer teklif sahibi bu yolla milletvekillerinden devrimlere bağlılık sağlayacağını umuyorsa, büsbütün aldanıyordur. Biz, ölüm yıldönümlerinde gözleri yaşararak Atatürk'ü göklere çıkaran nice politikacı biliriz ki oy avcılığı uğruna beri yandan devrimleri yobazlara peşkeş çekmekten utanmamışlardır. Büyük Kahramana göstereceğimiz en büyük saygı, onun hatırasını kanun yoluyla Meclis'te klişeleştirmekten ziyade devrimlere aykırı kanunların Meclis'ten çıkmamasına dikkat etmektir.
Bir başka milletvekili de doktorları ele almış. Yurdumuzda bunca hasta varken doktorların yabancı memleketlerde para kazandıkları gerekçesi ile bunları zorla hizmete çağıracak bir kanun teklifi sunuyor, ''gelmezlerse vatandaşlıktan çıkarılırlar'' diye de bir madde ekliyor. Alın size tüm içgüdüye ve duygulara bağlı, anlamsız, yararsız, üstelik hem insan haklarına, hem de anayasaya aykırı boş bir teklif daha.
Yurdumuzun sayısız davaları arasında hekim ihtiyacını da hep biliyoruz. Köylerimizi bir yana bırakalım birçok ilçe, hatta il merkezlerimizde bu ihtiyacı yakından duyuyoruz. Fazla hekim yetiştirmek, yetişenlerin de en gerekli bölgelerde çalışmalarını sağlamak zorundayız. Fakat bunun yolu adamları sopa ile kovalamak, gelmeyenleri de ''vatandaşlıktan atarım'' diye korkutmak mıdır? Vatandaşlık, bize bir takım şartlar karşılığı verilmiş bir sıfat mıdır ki, sırası geldiği zaman onu süresini doldurmuş bir basın kartı gibi elimizden almak mümkün olsun? İster Türk, ister Fransız, İngiliz, ya da Amerikalı, her insan bir devletin vatandaşı olarak dünyaya gelir. Sonradan uyruğunu değiştirmek de kimi hallerde insanlara tanınmış bir haktır. Vatandaşlıktan çıkarma niteliğini uygar billetler ancak bu gibi kimseler için kanun yolu ile düzenlenmişlerdir. Bunun dışında, örneğin anasından İngiliz olarak doğan bir adamı, eğer kendi istemiyorsa, hiçbir kuvvet İngiliz vatandaşlığından atamaz.
Sayın kanun teklifçisi, dışarıda hayatını kazanan doktorlarımızı yurda getirip çalıştırmak amacını gerçekleştirmek uğruna daha gerçekçi, temel haklara daha uygun bir formül arasa iyi eder, diyeceğim.
Genel olarak milletvekilleri tarafından hazırlanacak kanun tekliflerinin duygulara değil, fakat akla ve mantığa dayanmasını istemek de biz vatandaşların hakkımız sayılmalıdır. Yasama organlarımızdan büyük görevler bekliyoruz.

29.11.1961

PROGRAM ÜZERİNE

Sayın İnönü tarafından her iki Mecliste arka arkaya okunan hükûmet programına dair çok şeyler söylenebilir. Biz bugünlük burada birkaç noktaya dokunmakla yetineceğiz. Yurdumuzun durumu iç açıcı bir manzara göstermekten bir hayli uzaktır. Buna rağmen program nutku pek iyimser bir hava taşıyor. Huzur ve âsayiş konularından başlayarak demokratik müesseselerin yerleştirilmesine, yatırımlara, enflasyonsuz ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesine kadar nutukta ele aldığı bütün davaları Sayın Başbakan hep kesin bir başarı vaadi ile ortaya koymaktadır. Böyle bir konuşma üslubunun vatandaş üzerinde olumlu bir psikolojik etki yapması belki mümkündür. Fakat çözüme bağlanacağı söylenen davaların hangi metodla ve nasıl işleneceği hakkında nutku yeter derecede açık ve seçik bulamadık. Bu itibarla biz herhangi bir iyimserliğe kapılmak için şimdilik ortada pek bir sebep göremiyoruz.
Asayiş ve huzur konularına karma hükûmetçe ön planda yer verilmiş olmasını takdirle karşılamayacak bir kimse aramızda bulunmasa gerektir. Yıllarca süren bir partizan yönetimin kalıntıları olarak vatandaşı hem başka vatandaşlara, hem de devlete karşı çekingen ve yabancı durumdan kurtarmak, Anayasamızın ve Atatürk ilkelerinin ışığında bir hukuk devleti düzenini yurdumuzda kurup yürütmek öyle bugünden yarına gerçekleşiverecek olaylardan sanılmamalıdır. Bu yolda devlet sorumluları ile beraber partili partisiz bütün vatandaşların hükûmete ve kanun kuvvetlerine yardımcı olmaları şarttır.
Asayiş ve huzurdan söz ederken af konusu ister istemez akla geliyor. Nitekim Sayın İnönü de konuya üstü kapalı bir şekilde dokunmuş, ''Memleket huzura kavuşursa, düşük yönetim suçlularını affedeceğiz'' demeye getirmiştir. Bu noktada bizi düşündüren en büyük güçlük, birçok kimselerin başka başka duygulara kapılmış bulunmalarıdır. Bir kısım vatandaşlar, af olayını huzurun yerleşmesi şartına değil, tam tersine yurdumuzda huzurun yerleşmesi şartını af müessesesinin bir an önce işletilmesine bağlamaktadırlar. Hatırı sayılır bir kısım vatandaşlar grubu da 27 Mayıstan bu kadar kısa bir zaman sonra aftan söz açılmasını erken bulmakta, hele nüfuz suiistimali, para dalavereleri gibi olayların siyasal suçlardan sayılmasına fena halde sinirlenmektedirler. Görüldüğü gibi karma hükûmetin yurdumuzda önceliğini tanıdığı huzur ve âsayiş davalarını iyi bir çözüme bağlamak pek de kolay olmayacaktır. Bizce bu her şeyden önce karma iktidar sorumlularının anlayışlı ve esnek bir politika gütmeleri ile gerçekleşebilecek bir iştir ve şüphesiz az çok zaman isteyecektir.
Yurdumuzun içine düştüğü ekonomik güçlükleri yenmek, piyasa tıkanıklığını gidermek, artan nüfusumuza ve ihtiyaçlarımıza uygun bir yatırım programını başarı ile uygulamak, ayrıca üzerinde durulması gereken önemli konulardır. Yatırımları ele alırken karma hükûmetin tarım, endüstri ve millî eğitim alanlarına ilk plânda yer vermesi bizce yerindedir. Üretim gücümüzü arttırırken toprak ve orman davalarını içinde bulundukları ortaçağımsı durumdan ayırmanın ne zor bir iş olduğunu elbette inkâr edemeyiz. Bu temel davaların nasıl çözüleceğine dair bize hiçbir bilgi vermeyen, sadee ''yapacağız!'' kesin vaadi ile yetinen programın yakın uygulanışını bu bakımdan merakla bekliyoruz.
Genel ekonomik kalkınmamızla ilgili çalışmalar, her ne şekilde olursa olsun, enflasyonist bir gidişe yol açmamalıdır. Bu hususa son derece dikkat etmelidir. Milletimizin bir ikinci yıkıntıya galiba artık tahammülü kalmamıştır.
Bununla beraber, şimdilik bütün davalarımızın başlıca çözüm şartı, karma hükûmete Meclis tarafından uzunca bir çalışma imkânı sağlanabilmesidir. Program üzerinde açılacak konuşmalar, bunun ne dereceye kadar mümkün olabileceği hakkında bize az çok bir fikir verecektir. Konuşmaların olumlu bir sonuca varmasını biz yürekten diliyoruz. Çünkü her şeye rağmen yurdumuzun selâmeti bu hükûmetin iş görebilme imkânını elde etmesine bağlıdır.

6.12.1961

5 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR,

***