1962–1967 SÜRECİNDE KIBRIS TÜRK MİLLİ MÜCADELESİ, BÖLÜM 4
“…Adadaki Türk mücahitlerine komuta ettiği söylenen Kemal Coşkun’un yurda geri çağrıldığı, oysa mücahitlerin buna itiraz ettikleri bu arada duyulmuş
haberlerdendir. Sözü edilen konu hakkında Dışişleri Bakanlığı bir açıklama yapmamıştır. Zaten yapmaması da pek normaldir. Çünkü Coşkun adadaki Türk
mücahitleri teşkilatlandırmak üzere Ankara tarafından vaktiyle oraya gönderilmiş bir kimsedir. Böyle nazik durumdaki bir kimsenin karşı tarafça tanınmaması kadar normal bir şey olamaz. Nitekim Coşkun da uzun süre karanlıklarda kalmıştır. Bu arada kendisi Lefkoşa’daki Türkiye Büyükelçiliği’nde idari ataşe olarak gösterilmiş ve diplomatik dokunulmazlıktan yararlanması sağlanmıştır. Şimdi artık görülmektedir ki Coşkun sadece Makarios tarafından değil, Türkiye Türkleri tarafından da tanınmaktadır.
Kendisinin bu şekilde bundan sonra göreve devamı elbette ki mümkün değildir. Coşkun geri gelecek, onun yerini bu sefer bir başkası alacaktır yahut da almıştır bile… Aslında hiçbir fevkaladeliği olmayan bu olaylar Kıbrıs işinde hükümetin hala göstere geldiği mütereddit tutum sebebiyle basın tarafından belki de haklı olarak ele alınmakta ve netice itibarıyla adı geçen haberler üzerinde sayısı spekülasyonların yapılması da mümkün hale gelmektedir…”
Aynı günlerde Türk gazetelerine yansıyan bir haber ise TMT’nin lağvedilerek tamamen Dr. Fazıl Küçük’e bağlı yüksek ücretle çalışacak dar kadrolu yeni bir askeri gücün oluşturulacağı şeklindedir.125 Öte yandan Ankara’ya dönüşünden sonra gazetecilere açıklamada bulunan Kenan Çoygun ise merak edilen konulanlara ayrıntılara girmeden açıklık getirmeye çalışır;126
“...Tarihte hiçbir toplum bizim kadar en müşkül şartlar altında ve hiçbir karşılık beklemeden bir davayı bu derece omuzlayamamıştır. Büyük bir ciddiyet, vakar
ve disiplin içinde görevini yapmaya çalışan mücahit yeryüzünde bir benzeri dahi bulunmayan büyük bir inanç ve azim içindedir. Ancak biz şurasından burasından
kurulduğu zaman hareket eden robot misali kuklalar değiliz. Bugün şu veya bu şekilde mücahit fikrini söylüyor ve düşüncelerini açıklıyorsa bu şuurlu bir kuvvet olduğunu ve hiç kimsenin maksatlı emellerine alet olamayacak kadar sağduyuya sahip bulunduğunu göstermektedir. Bugün her zamanki gibi güçlü bir birlik halinde bu davayı savunmaktayız. Bize bırakılan bir eser vardır. Bu eseri hazırlayanlar, bu davayı bugüne kadar ulaştıranlar ve bunu bugün bize emanet edenler bilsinler ki onların bu güvenlerine layık olmak için eskisinden daha azimli bir şekilde çalışacak, daha şuurlu ve kuvvetli bir şekilde bu davaya gölge düşürmeyeceğiz...”
Albay Kenan Çoygun’un Türkiye’ye dönmesinden sonra da bu konu kapanmaz ve Kenan Çoygun’un Kıbrıs’la irtibatı kesilmez. Emekli Tuğgeneral Çoygun, Kıbrıs’taki görevi tamamlanmasına rağmen “Bozkurt, Bayraktar, Dede, Baba, Komutan, Paşa ve Büyük” gibi sıfatlarla anılmaya devam eder. Aynı şekilde Ankara’da bulunan KTKD tarafından Demiryolları Lokali’nde Kenan Çoygun onuruna bir akşam yemeği ve “Kıbrıslılar Gecesi” tertip edilir. Söz konusu toplantıya Kenan Çoygun ve ailesinin yanında Kıbrıs Türk Cemaat
Meclisi Başkanı Rauf R. Denktaş da katılır. Burada yapılan konuşmalardan sonra “Kemal’in Askeri; Bir Çılgın Türk” olarak nitelendirilen Kenan Çoygun’a Rauf R. Denktaş tarafından üzerinde TMT amblemi bulunan “Mücahidin unutmayacağı büyüğüne sonsuz güven ve saygısıyla” yazılı bir şilt ve bir TMT amblemli flama ile şehit toprağı verilir.127 Rauf R. Denktaş tören sırasında yaptığı konuşmada “İnandığınız ve güvendiğiniz Kıbrıs Türkleri ve mücahitleri inandıkları ve güvendikleri Bozkurtların yolundan asla ayrılmayacaklardır.
Mücahitler zafere kadar mücadele ve mukavemete devam edeceklerdir. Siz daima onların kalbinde kalacaksınız.” derken Kenan Çoygun da yaptığı cevabi konuşmada duygularını
“Kıbrıs Türkleri ile mücahitler her zaman kalbimde olacaktır. Onları hiçbir zaman unutmayacağım. Gösterdikleri yakın ilgiye teşekkür ederim.” diyerek ifade eder.128 Denktaş ayrıca “Zafere kadar Bozkurt’un yolundayız. Mücahitlerimiz albaylarından aldıkları güçle bu savaşlarına devam etmektedir. Bozkurt’u adadan anavatan a getiren zihniyet beni adadan uzaklaştıran zihniyettir. Papaz ikimizi de istemedi. İkimiz de adayı terk ettik. Ümidimiz gençlik ve millettedir. Onlar bu heyecanı hissettikçe direneceğiz. 24 saat içinde adayı işgal etmek gayesinde olanlar ile 4.5 yıl aralıksız mücadele eden Bozkurt’un ayrılması Türk cemaatini sarsmıştır. Bozkurt ayrılınca adadaki yöneticiler yeni bir teşkilatlanmaya gitmektedirler.”129 açıklamasında bulunur. Kenan Çoygun da aynı törende yaptığı açıklamada “Adadan ayrıldığıma üzgünüm. İmkân olursa yine gitmek isterim. Mücadele eden insanları
yıpratmak için her şey söylenir, iftiralar edilir. Kendimi savunmayacağım. Kıbrıs mücahidi ile yan yana, omuz omuza dövüşebilene ne mutlu.” 130 der. Aynı toplantıda Kenan Çoygun’a mücahitler, Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi, göçmen temsilcileri ve çeşitli kurum ve kuruluş tarafından da teşekkür mektupları verilir. Ne yazık ki “Kıbrıslı mücahitlerin Başkomutanı, Bozkurt namıyla maruf Kur.Alb. Kenan Çoygun’un görevine Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil ve Dr. Fazıl Küçük tarafından son verdirilmesinin ardından”131 Kıbrıs Türk toplumunda sular durulmaz. Gazetenin haberine göre Kenan Çoygun’un tekrar adaya dönmesi için çaba gösteren mücahit komutanları tehdit edilirken Kıbrıs’ta yayımlanan özellikle Zafer gibi bazı gazetelere de sansür uygulaması başlatılır ve bu gazetelerin Kenan Çoygun’un övmeleri, Dr. Fazıl Küçük’ü tenkit etmeleri ise yasaklanır. Konuyla ilgili karar Türkiye’nin Lefkoşa Büyükelçiliği tarafından ilgili gazete merkezlerine ayrıca tebliğ edilmiştir.132
Kenan Çoygun Türkiye’ye döndükten sonra da Kıbrıs Türkleri’nin mücadelesine destek vermeye devam etti. Nitekim Ocak 1964’te Londra Konferansına katılmak ve Birleşmiş Milletlerde konuşma yapmak üzere Kıbrıs’tan ayrılan Kıbrıs Türk halkının önder simalarından Rauf Denktaş’a, Mart 1964’ten sonra adaya giriş yasağı konulduğunda onu yeraltı organizasyonları ile tekrar adaya dönmesini sağlamıştır.133
Kenan Çoygun, Kıbrıs’ta görev yaptığı süreçte yukarıda da izah edildiği üzere savunmadan sağlığa, sosyal yardımdan eğitime, basın-yayından imar faaliyetlerine kadar öylesine ciddi tedbirler almış ve sağlam temeller atmıştı ki görevden alındıktan sonra dahi oluşturduğu yapılar görevlerini aynı disiplin içersinde bir süre daha sürdürmüşlerdir.
Kıbrıs yakın tarihinin en sıkıntılı döneminde görev yapmasına ve Kıbrıs Türkleri adına çok büyük hizmetlerde bulunmasına rağmen öğünmekten hoşlanmayan ve hizmetlerinin konuşulmasını sevmeyen Çoygun böyle bir durumla karşılaştığında veya kendisine bu gibi sorular sorulup yorum yapması istenildiğinde sadece “Öyledir.” veya “Demek ki yapmışız.” gibi kestirme ve tevazu dolu cevaplar verir. Genç subaylara kılık-kıyafetlerine özen göstermeleri, sadece komuta ettikleri askerler açısından değil, Türk toplumu açısından da örnek insanlar olmaları gerektiğini belirten, onların devamlı olarak halka karışmalarını, onların duygu ve düşüncelerini anlamalarını isteyen, genç subayların komutası altındaki
askerleri “ana kuzusu” olarak nitelendiren Çoygun Paşa özellikle kaleme aldığı Meteorolojik Savaş başlıklı bir yazısıyla bugünün savaş stratejilerine de ışık tutmuş, Kurmay Binbaşı olarak yazdığı Askeri Coğrafya kitabı yakın döneme kadar Kara Harp Okulu’nda ders kitabı olarak okutulurken ayrıca NATO ile ilgili olarak kaleme aldığı bir başka makale ile de o günün şartlarında düşünülmesi bile uygun görülmeyen ancak bugün stratejistler tarafından çok tartışılan bir sorunu gündeme taşımıştır.
SOSYAL HAYATIN YENİDEN BAŞLAMASI VE SİVİL İDARE
Özellikle 21 Aralık 1963 sonrasında Rum saldırılarının başlamasıyla beraber fiilen ortadan kalkan Kıbrıs Cumhuriyeti sonrasında Kıbrıs Türk toplumunda yeniden yapılanma ve hayatı normale döndürme faaliyetleri hız kazanır. 16 Ağustos 1960 tarihinde kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nden dışlanan Kıbrıs Türklerinin bütün ada sathında birlik ve beraberliğinin sağlanması, eğitim seviyesinin geliştirilmesi, siyasi, sosyal, psikolojik, kültürel, ekonomik bağlamda yaraların sarılması ve hayatın normal seyrine getirilmesi, evlerinden atılan ve derme çatma çadırlarda yaşamaya mecbur bırakılan insanların tekrar evlerine dönebilmelerini sağlamak veya onlara yeni evler inşa etmek için faaliyetlere başlanır. TMT’nin bölgelerdeki
Sancaktarlıkları vasıtasıyla ve kontrolü altında yapılan bu faaliyetlerde göçmenlerin iskân, barınma, gıda ve giyecek sorunu yanında Kıbrıs Türk ekonomisini canlandırma, kamu düzenini tekrar tesis etme, her türlü bakım, onarım, yenileme tadilat çalışmalarıyla asayiş meselesi, belediye hizmetleri ve kültür hayatı da öncelikli olarak ele alınır. Ancak yığılan problemleri ortadan kaldırmak hiç de kolay değildir. Bu dönemde ele alınan en ciddi projelerden bir tanesi TMT’nin 1963 sonrası süreçte Bayraktarlığını yapan Kenan Çoygun
tarafından Kıbrıs’ın su sorununa kesin çözüm sağlamak amacıyla adaya en yakın nokta olan Anamur’dan su getirtilmesi projesidir.
O dönemde Kenan Çoygun tarafından hayata geçirilmeye çalışılan bir başka önemli proje ise Kıbrıslı Türklerin elektrik ihtiyacını karşılayacak bir elektrik santrali kurulması veya güneş ışığı, fan ve yel değirmenleri modeli farklı enerji kaynakları vasıtasıyla enerji üretilebilmesi çalışmalarıdır. 21 Aralık 1963 sonrasında yaşadıkları köylerden, kasabalardan ve evlerinden ayrılmak zorunda kalan Kıbrıslı Türkler öncelikle kendileri için dahagüvenli olacak yerler aramaya başlarlar. Bu bağlamda tercih edilen ilk yerler ise akraba ve tanıdıkların
bulunduğu köylerle sadece Türklerin yaşadığı köyler olur. Kıbrıslı göçmenler böylece ilk etapta göç ettikleri yerlerde boş durumda bulunan okul, cami, ev, ahır, ağıl ve mağaralara yerleşirler.134 1966 yılı Şubat ayından itibaren göçmenlerin sorunlarına kalıcı çözüm bulabilmek ve onları bu sıkıntılı ortamdan uzaklaştırabilmek amacıyla göçmen sorununu tamamen çözecek bir iskân projesiyle ilgili çalışmalara başlanır ve bu konuda sorumluluk Planlama ve İnşaat Dairesi’ne verilir. Bu konuda yapılan ve bir ay içerisinde tamamlanan etüt
çalışmaları ve kasabalarla köylerden gelen verilerin değerlendirilmesi sonrasında hazırlanan Kıbrıs’ta Göçmenlerin İskânı Projesi, 7 Mart 1966 tarihinde tamamlanır. Söz konusu projeye göre 18.860 nüfuslu toplam 4.750 göçmen ailesinden 1.673 aileye yeni evler yapılması ve 418 ailenin de halen yaşamakta oldukları evlerinin bakım ve onarımının yapılması kararlaştırılır.
Bulunabilecek inşaat malzemesi ve Kıbrıs’ın inşaat özelliklerine göre hazırlanan söz konusu projede ekonomi ve kullanılabilirlik ön planda tutularak yapılacak inşaatların daha sonra dar gelirli aileler tarafından da kullanılabilmesi hedeflenir.
Dönem itibarıyla işçilik ücretlerinin çok düşük olması ve işçilik konusunda çeşitli kişi ve kuruluşlardan yardım ve destek alınabileceği de göz önünde tutularak projenin tüm maliyetinin 754.193 Kıbrıs Lirası olacağı hesaplanır.
Konuyla ilgili olarak hazırlanan çalışmalar ve projelere Türkiye’nin Lefkoşa Büyükelçiliği kanalıyla Türkiye’ye de iletilir ve 5 yıllık programlar halinde gerekli tahsisatın Türkiye’den gönderilmesine karar verilir. Türkiye’nin Kıbrıs’ta göçmenlere yönelik olarak yapılan göçmen evleri için tahsisatı proje tamamlandığında toplam olarak 1.132.992 Kıbrıs Lirası’na ulaşacaktır.135 Bu arada unutulmaması gereken bir husus da 21 Aralık 1963 sonrasında Türkiye’den özellikle Kızılay vasıtasıyla başlatılan kan bankası açılması, Kızılay
Genel Hastanesi ve Kızılay Hastanesi kurulması, köylerde sağlık taraması yapılması, göçmenlere ve ihtiyaç sahiplerine çadır, battaniye, her türlü sağlık malzemesi, ilaç ve gıda maddesi ile psikolojik destek hizmeti verilmesi gibi altyapı hizmetleri ve destek TMT Bayraktarı Kenan Çoygun’un üstesinden gelmeye çalıştığı sorunlar arasındadır.136 İlk toplantısını 21 Mayıs 1964 günü yapan Genel Komite esasında o günden itibaren Kıbrıs Türk toplumunun hükümeti konumundadır. Aynı günlerde Türk Cemaat Meclisi tarafından 12 ayrı
başlık altında yardımla ilgili daireler kurulurken TMT ve Türk Cemaat Meclisi işbirliğiyle ‘Mücahit ve mücahit ailelerinin sosyal işleriyle ilgilenmek’ amacıyla da Özel Yardım Dairesi tesis edilir. Bu komitenin başkanlığını ise Hatice Tahsin yapmaktadır.137 Özel Yardım Dairesi Başkanı Hatice Tahsin tarafından Bayraktarlığa verilen ve 21 Nisan 1964–21 Ekim 1970 döneminde yapılan sosyal hizmetlerle ilgili 9 Kasım 1970 tarihli ve çok ayrıntılı raporda yapılan faaliyetler aşağıdaki şekilde sıralanır;138
“Dairemize aksedip muhtelif aile geçimsizlik ve anlaşmazlıklarını önleyici tedbirlerin alınması, moral ve fiziki tehlikede olan çocukların kurtarılması, düşmek üzere olan genç kız ve kadınlarımızın kurtarılması için eldeki bütün imkanların kullanılması, göç ve felaketler yüzünden bakıma muhtaç çok yaşlı olan veya yatalak olanların bakımlarının temini. Vazifede olması yüzünden ailesinin ciddi olan sıhhi durumları ile ilgilenemeyen mücahitlerimizin ailelerine gerekli yardım ve delaletin yapılması. Tedavileri Türkiye’de yapılması gerekenlere pasaport, vs için yardım yapılması, Türk Cemaat Mahkemesi’nin zaruri ahvalde küçük yaşta evlenme izni ısdarı için mahkemenin istediği tahkikatın yapılıp rapor hazırlanması, evlatlık kanunu gereğince lüzumlu ziyaretlerin yapılıp mahkemenin istediği raporun hazırlanması, karılarından ayrılmış ve çocuklarının nafakasını imkânları olduğu halde kasten ihmal eden mücahitlerin her türlü çareye başvurduktan sonra adalet huzuruna çıkarılmaları
için çocukların anneleri tarafından Türk Cemaat Mahkemesi’nde aleyhlerine dava açılması, çok kalabalık olup bir odada (haddi aşacak derecede) gayrı sıhhi şartlar içinde yaşayan mücahit ve göçmenlere nispeten daha iyi yerler temin etmek ki bu sonradan mesul Göçmen Dairesi yetkililerinin yardımları sağlanmak suretiyle olmakta idi. Kızılhaç’ın temas etmesi gereken ailelerle arada vasıta olup tercümanlık vesaire yardım yapmak, Kızılhaç’ın göçmenlere yapacağı giyecek yardımı için gerekli listelerin yapılmasını sağlamak, tevziatı için bilfiil yardımda bulunmak ve bu hususta rapor hazırlamak, Lefkoşa haricinden Genel Hastane’ye gelmiş olan hasta veya yaralı olan mücahit veya aileleri ile ilgilenip gerekli yardımı sağlamak için alakadar makamlara bilgi vermek veya ihtiyaçlarını temin için tasviplerini sağlamak, dağ bölgesi de dâhil bütün mevzilerde temizlik vs için işçi kadın temin etmek (Sonradan İş Bulma Dairesi faaliyete geçince bu konu oraya devredildi.), mevzilerin ihtiyaçları olan mutfak eşyası vs halktan hibe olarak temin etmek (Bu 1966’dan bu yana durdurulmuştur.), tali okul tahsili yapmak üzere Lefkoşa’ya gönderilen 78 Erenköylü (kız, erkek) öğrencinin iaşe,
ibate, tahsil ve terbiyeleri mesuliyetini deruhte etmek. (Bu 1968’de Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir.), Poliolu mücahit çocuklarının ameliyat ve tedavilerinin sağlanması için Kızılhaç’la işbirliği yaparak bu bedbaht çocukların kurtarılmasına yardımcı olmak, nesebi gayri sahih çocukların alınlarındaki karadan kurtarılmaları. (Bu hususta yardım yapılabilmesi için Daire’mizin yıllarca ihmale uğramış kanunun meriyete geçmesi hususunda müspet çalışmaları olmuştur.) Veremli mücahit veya aile efradının sağlığının korunması için gerekli maddi yardımın sağlanması hususunda yardım, evlenmeden anne olmuş mücahit kızlarının rehabilitasyonu ve çocuğun korunması, ortaokul ve liselere devam eden mücahit çocuklarının okul duhuliyetlerinin bağışlanması için mesul komiteye ailenin mali durumu hakkında raporla gerekli bilgiyi vermek, mücahidin sosyal tahkikatını gerektiren raporun hazırlanması, çalışmak zaruretinde olan mücahit aile efradına iş temini hususunda delalet...”
Albay Kenan Çoygun’un Bayraktar olarak Kıbrıs’ta göreve başlaması ve ardından Arslan kod isimli Necmettin Erce’nin 8 Nisan 1965, Doğan kod isimli Süreyya Özdoğan’ın 11 Nisan 1965 tarihinde Yeşilyurt’a gelmelerinin ardından göçmenler için Günebakan ve Yeşilyurt arasında Yağmuralan ve Süleymaniye göçmenlerinin yerleştirildiği, ilkokulu da bulunan Yörükköy adı verilen yeni bir köy inşa edilir. Bu arada bölgede yapılan bir uygulamayla bölge dışına çıkan her araçtan ve satılan her türlü mala karşılık 1/10 oranında vergi alınarak sorumluluk bölgesindeki bütün köylerin ihtiyaçları bununla karşılanmaya çalışılır. Bu tahsilâtın da eklenmesiyle yapılan faaliyetler arasında yeni evlenenlere ve çocuğu olanlara yapılan yardımlar da bulunmaktadır. Köyün inşası için gereken topraktan kerpiç kireç ocaklarında yapılırken, çatılara çinko levhaları tutturmak için gereken kalaslar da Poli yakınlarında batan bir gemiden temin edilir. Ayrıca Yeşilırmak ve Günebakan’da Atatürk büstlerinin bulunduğu alanlar yapılırken çocuklar için parklar da açılır. Önemli mevzi ve noktalara saç levhalarla korunaklar yapılır ve Türk bayrakları dikilir. Rumlara ait olan tarlalar köylülere dağıtılarak sebze ve meyve üretmeleri sağlanır. Ayrıca jeneratör temin edilerek
elektrik sorununa çözüm bulunmaya çalışılır. Köylülerin ve özellikle de kadınların denize girebilmeleri için plaj yaptırılır. 1963–1966 döneminde Boğaz Sancağı’nda görev yapan Lütfi Eren de o dönemi ve yapılan sosyal faaliyetleri şu sözlerle ifade eder;139
“…Bu arada kadınlarımızı ve yaşlı erkekleri arka hizmetlerde çalıştırmak üzere organize ettik. Gençler cephede, her an süre gelen Rum saldırılarına karşı dövüşürken cephe gerisinde de onlara destek veren bir teşkilatımız olmuştu. Boğaz Sancaktarlığı olarak örnek bir askeri güçtük. Boğaz’daki o yol o dönemde 6 ayda tamamlanmış, bölgede kuyular kazılarak mücahitlerimizin ve halkımızın su ihtiyacı karşılanmaya çalışılmıştı…”
Mücahitler gazinosu yanında öğretmen Zekai Özal’ın büyük katkılarıyla ortaokul da hizmete girer. Kamu düzeninin sağlanması, hayatın normale dönmesi ve sosyal faaliyetlerin yeniden tesisi bağlamında Mağusa’da 20 Nisan 1967 tarihinde, son derece bakımsız ve terk edilmiş bir halde bulunan Canbulat Paşa türbesinin tamir ve tadilatı, 15 Ağustos 1967 tarihinde Suriçi’nde 8 hanelik göçmen evi inşaatı ve 12 Ekim 1967 tarihinde de öncelikle mücahitler ve halkın istifade edeceği Othello Mücahitler Gazinosu inşaatı başlatılır. Ayrıca
toplumun moral-motivasyon bağlamında güçlü kılınması için kültürel faaliyetlere de hız verilir ve örneğin Mağusa sancağı tarafından Altan Harmani, Ersen Akbay, Arif Gürbüz, Nihat Suyolcu, Arif İzmirlioğlu gibi TMT mensuplarından bir caz orkestrası teşkil edilir. Hemen arkasından Sancaktarın emriyle Dr. Özkan Hıfsı, Diş Hekimi Ramiz Gökçe, İsmet Kotak, Hasan İskeleli, Eşref Çetinel, Hüseyin Akil aracılığıyla Mağusa Sanatseverler Derneği kurulur ve dernek müzik, tiyatro, folklor yanında resim, el sanatları, dikiş nakış gibi konularda sosyal dinamikleri hayatta tutmaya çalışır. Bütün bu sosyal ve sanatsal faaliyetlerin yürütülebilmesi için Buğday Camii veya Sina Paşa Camii olarak bilinen St. John Venedik kilisesi restore edilerek sanatevi haline getirilir.
Mağusa Sanatseverler Derneği’nin sanat ve kültür faaliyetleri sadece Mağusa ile sınırlı kalmaz. Civar kasaba ve köylerde de imkânlar ölçüsünde oyunlar, müsamereler, sergiler ve oyunlar sahnelenir. Sanatseverler müzik topluluğunun ardından Mağusalı gençler Damlalar, Feveranlar, Larnakalı gençler Güryeller, Limasolllu gençler Martılar ve ve Piskobulu gençler de Karaböcekler isimli bir orkestra teşkil ederler. Öte yandan Özker Yaşın tarafından 1960 yılında yazılmış olan “Namık Kemal Kıbrıs’ta” isimli şiir o günlerde adada görev yapmakta
olan müzik öğretmeni Kemal Gündüz tarafından “Namık Kemal Kıbrıs’ta Kantatı” olarak tekrar düzenlenir, bestelenir ve Lefkoşa’da lise öğrencileri tarafından ilk defa Kıbrıslı Türklere sunulur. Bu gösteri sırasında piyanosuyla eşlik eden ise Lefkoşa Kız Lisesi müzik öğretmeni Jale Derviş’tir. Ayrıca müzik öğretmeni Yılmaz Taner tarafından ve sözleri Zeka Alsancak’a ait olan “Mücahitler Marşı” daha sonra Mücahitler Bandosu’nun da kurucusu olan Zeki Taner tarafından bando uyarlaması yapılarak çalınmaya başlanır. Aynı zamanda Türkiye ile de yakın ilişki kurulur ve sosyal hayatı canlandırmak vasıtasıyla Barış Manço, Beyaz Kelebekler, Erkan Yolaç, Edip Akbayram, Berkant, Cem Karaca gibi ses ve saz sanatçıları ve tiyatro grupları adaya getirilir. Kıbrıs’a gelen Türk sanatçılar bunlarla da sınırlı kalmaz. Cüneyt Arkın’dan Hülya Koçyiğit’e, Füsun Önal’dan Üç Hürel, Dadaşlar ve Ersen, Kurtalan Ekspres, Moğollar, Filiz Akın, Alpay, Gazanfer Özcan Tiyatrosu’ndan Meral-Zuhal ikilisine kadar pek çok sanatçı da Kıbrıs’a gelerek Kıbrıslı Türklere destek olurlar.
TMT Bayraktarlığı tarafından yürütülen sosyal faaliyetler adanın her bölgesini kapsayacak şekilde genişletilir ve en az EOKA karşısındaki mücadele kadar önemli bir sorun olarak algılanır. Bu aşamada örneğin 18 Kasım 1967 tarihinde bizzat Bayraktar tarafından Güngör Bey kod isimli TMT mensubuna gönderilen yazıda yapılması gereken öncelikli işler şu şekilde sıralanır;140
“1- Halk ve mücahitlerin her türlü tedbire başvurarak morallerin düzeltilmesi ve süratle eski mevzilerin işgali.
2- Polisin ihtiyaçlarının temini ile görev yapacak hale getirilmesi. (Larnaka Sancaktarlığı’na morali bozuk ve vazife yapamayan polislerin değiştirilmesi, ayrıca elbise gönderilmesi için emir verildi.)
3- Lefkara göçmenlerini ikna ve ihtiyaçlarının giderilerek yerlerine dönmelerinin önlenmesi.
4- Civar köylere dağılan halk ve mücahitlerin köylerine dönmelerinin temini.
5- Gönderilen erzak, eşya ve paranın adaletli bir şekilde tevzii.
6- Silah ve cephane ihtiyacının tespiti ile bildirilmesi.
7- Yıkılan ve tahrip edilen binaların oraya gelen mühendislerle görülerek tamiri ve ihtiyaçların tespiti ile bildirilmesi.”
Bu dönemde TMT Bayraktarlık karargâhı ile kaza merkezlerinde Sancaktarlık karargâhları Kıbrıs Türklerinin sosyal, kültürel her türlü problemleriyle ilgili çözüm yolları bulmaya ve hayatı mümkün olduğunca normale döndürmeye gayret eder. Nitekim “Sıhhati Koruma, Temizlik, Düzen ve Güzelleştirme İşleri” başlıklı aşağıdaki talimatname yayınlanır;141
“Sıhhati Koruma, Temizlik, Düzen ve Güzelleştirme İşleri Talimatı
Baf kazamız iç ve etrafı yaptığım iki günlük müşahedemde sıhhati koruma ve temizlik bakımından her an sâri bir hastalık salgını ile karşılanılacak durumda. Bu bakımdan mücahit, Türk cemaatinin her yaşta insanı ve hatta çocuklarımız da aşağıda yazılı hususlara uyması gerekmektedir. Aşağıdaki hususların Oba Beyleri, Petek Beyleri, her aile ferdi ile aile reisleri tarafından dikkatle takip edilmesi, bu yapılması gereken işlerin talim terbiyenin bir parçası olarak kabul edilmesini, her çalışmanın Türk cemaati için ‘Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için’ prensibinin her fert tarafından birlik, beraberliğin temeli olduğunun daima hatırlanmasını rica ederim:
Her hane ve müessese bir ağzı kapaklı çöp kabı bulunduracak. Bu çöp kapları imkânı olan hane ve müesseselerde yan taraflara konacak, imkânı olmayan durumlarda ise hanelerin ön tarafına düz bir şekilde, temiz olarak konulacaktır. Çöp kapları belediye vazifelileri tarafından her gün mutlaka toplanıp umumi çöp mahalline dökülecek, zaman zaman yakılacaktır. Umumi yerler ve satış yerleri hiçbir surette cadde ve yollara çöp atmayacaktır. Kendileri tarafından bu gibi yerler ön ve etraflarının günde birkaç defa süpürülmesi sağlanacaktır. Bazı hane ve dükkânlar önü ve civarında yığıntı toprak, taşlar vardır. Bu gibi kasabamızı, köy ve mahallemizi çirkin gösteren maddeler kaldırılacak, lüzumlu olan toprak ve taşlar cadde, yollardan görünmeyecek şekilde hane ve dükkânların iç taraflarına, bahçelere taşınacak, imkânı olmayan durumlarda çukur yerlere taşınarak yolların düzeltilmesi temin edilecektir. Cadde ve sokaklara bakan ev, müesseselerin ön ve yan kenarları imkânı olduğu nispette çiçeklendirilerek güzelleştirilecektir. Açıkta hiçbir bulaşık suyu ve daha pis maddeler bulundurulmayacak, dökülmeyecektir. Bu gibi pis su ve daha pis maddeler için
çukurlar kazılıp üzeri örtülecek, bu çukurların dolması halinde toprakla doldurularak yeni çukurlar açılacaktır. Bilhassa terk edilmiş boş hane, irtibat hendekleri, mevziler içi çocuklarımız tarafından insan pisliği ile kirletilmiştir. Bu gibi yerler her Petek bölgesi mücahitler tarafından temizlenecek, yakılabilen her türlü pislikler toplanıp yakılacak, külleri toprakla örtülecek, yanmayan pislik ve lüzumsuz çirkin maddeler gömülecektir. Aile reislerinin çocuklarına bu gibi pislikleri yapmaması için öğütlemesi, terbiye etmesi gerekir. Müesseselerin içleri de yeter derecede temiz değildir.
Her müessese amiri vazifeye başlamadan önce müesseselerin iç, ön ve etrafının temiz olmasını sağlayacaktır. Müesseseler içinde küçük çöp kutuları ve içi kum, toprak dolu sigara atma kutuları bulundurulacaktır. En ulvi bir ibadet yerimiz olan tek camimizin bahçesine zaman zaman çocuklar, hayvanlar girmekte ve ibadetgâhımızı kirletmektedir. Camimizin bahçesine çocukların girmemesi sağlanacak, otlama ve diğer sebepler için hayvan salınmayacaktır. Her Cuma günü 08.00–11.00 saatleri arası kasaba ve köylerimiz için temizlik, güzelleştirme günü olarak kabul edilecek, bu mukaddes günümüzde ferdin abdest alması gibi kasaba, köylerimiz elbirliği ile temizlenip güzelleştirilecektir.
Cadde, sokak ve meydanları daraltacak, çirkin gösterecek şekilde hiçbir inşaat yapılmayacak, inşaat yapmak ihtiyacında olan kimseler Belediye Başkanlığından
mutlaka inşaat müsaadesi alacaklardır. Her müessesede yangın vukuunda ilk söndürme gayreti olarak uygun yer ve miktarda dolu su, kum, toprak kovaları bulundurulacaktır.
Motorlu araçlar yollarda diğer araçların ve halkın geçişine engel olacak gibi park etmeyecek, yolu boş bırakmak için kaldırımlarda 15 cm. ye, kaldırımsız yerlerde de duvara değecek gibi yanaşacaktır. Motorlu araç sürücüleri ‘Yol Daima Yayanındır.’ kaidesini unutmamalıdır. Keza meydanlarda da lâlettayin yere park edilmeyecektir.
Başıboş, sahipsiz köpekler bulundurulmayacak, sahipli köpekler mutlaka tasmalı olacaktır. Sahipli tasmalı köpekler geceleyin sahipleri tarafından bir yere bağlı olarak bulundurulacaktır. Sahipsiz köpekler Belediye Başkanlığınca toplattırılarak itlaf edilecektir. Kasaba dâhilinde davar sahipleri hayvanlarını başıboş bulundurmayacak, başkasının bahçe ve ekinine zarar verdirmeyecektir. Bilhassa tavuklar her hanenin kendi hudutları içinde bulundurulacaktır. Keza hayvan dışkıları etrafa saçılmayacaktır.
Gübreleme için biriktirilen fışkılar zaman zaman kasaba dışındaki gübrelenecek tarlalara nakledilerek orada bekletilecektir. Cadde ve sokaklar Belediye görevlileri tarafından her gün sabah saat 05.00–06.00’da süpürülecektir. Hane ve müesseselerin bahçeleri boş, bakımsız bırakılmıştır. Bu gibi yerler mutlaka çiçeklendirilmeli yahut bazı istifade edilecek sebzeler dikilmelidir. Keza bahçecilik ekimine önem verilerek boş tarla ve bahçeler sürülmeli, hane sahiplerinin refahının gelişmesi sağlanmalıdır. Bahçe ve hanelerin hudut çitleri de güzel değildir. Bu gibi çitler düzeltilerek göze hoş görünecek bir şekle sokulmalıdır.
Cemaat menfaatine uyulması gereken yukarıdaki hususlar kendilerini ilgilendiren mevzularda Belediye Başkanlığı ve Polis Müdürlüğü tarafından dikkatle
takip edilerek her hafta Cumartesi günleri yazılı olarak bir raporla her madde ayrı ayrı olarak Sancaktarlık ilgili kademelerine bildirilecektir. Önemli hadise ve bilerek yapılacak olan ihmaller zuhurunda durum ivedilikle bildirilecektir. Türk cemaat kardeşlerimin yukarıdaki kaidelere tamamıyla uymasını, birbirlerine ve Sancaktarlığa yardımcı olmalarını diler, şimdiden ferden kendilerine teşekkür ederim. Gereğinin yapılmasını rica ederim.”
SONUÇ
Kenan Çoygun, Kıbrıs’ta Türk varlığı adına büyük işler başarmasına rağmen asla benlik duygusuna kapılmamış, ne Kıbrıs’taki mücadele sürecinde ne de Türkiye’ye döndükten sonra hiçbir zaman kendisini kahraman olarak sunma gereği hissetmemiş, yaşadıklarını çocuklarından dahi gizlemiştir. Keza aynı şekilde gazete ve televizyonlarda görünmemiş, anılarını yazmamış, hatta anlatmamıştır.142
Aynı şekilde Siirt’te görev yaptığı dönemde emir subaylığını yürüten ve ona olan hayranlığını her vesile ile ifade eden Emekli Tümgeneral Yaşar Karagöz 36 senelik birlikteliğe rağmen konuşma aralarında sürekli tekrarlanan sorulardan biraz da bıkarak “Bana Siirt’te görev yaptığı dönemi ve ondan sonrasını sorunuz. Bunca zaman birlikteliğimiz oldu ama bir kere geçmişte olan bitenden bahsettiği olmamıştır. Kıbrıs’tan hiç söz etmedi.
Asla kendini bir kahraman olarak lanse etme gereği duymadı.” şeklinde bir ifadede bulunmuştur; ancak Kıbrıs Türk halkının var olma mücadelesine şahit olanlar Kenan Çoygun’un TMT’yi yeniden ve daha güçlü örgütleyerek Kıbrıs Barış Harekâtı, KTFD ve nihayet KKTC’ne ulaşan sürecin gizli kalan başlıca aktörlerinden biri olduğunu iyi bilirler.
DİPNOTLAR;
125 Milliyet, Akşam, 5 Mart 1967.
126 Zafer, 3 Mart 1967.
127 Zafer, 23 Nisan 1967.
128 A. g. g., 23 Nisan 1967.
129 Milliyet, 28 Nisan 1967.
130 Aynı törende Türkiye’nin Lefkoşa Büyükelçisi Mazhar Özkol da hazır bulunurken gazetecilerin sorularını cevaplandıran Kenan Çoygun generallik bekleyip beklemediği sorusuna ”…Beş yıllık kurmay albayım.
Durumum ortada; ancak rütbe insana bir şey kazandırmaz. Mühim olan dava adamı olabilmektir.” cevabını verirken Askeri İç Hizmet Kanunu uyarınca konuşmasının uygun olmayacağını da belirtir. A.g.g., 28 Nisan 1967.
131 Milliyet, 6 Mart 1967.
132 Örneğin Kıbrıs’ta satışı engellenen ve toplattırılan gazetelerden birisi yukarıda İsmet Kotak’ın açıklamalarına da yer verilen “Kıbrıslı mücahitlerin gayri resmi organı olan” 25 Şubat 1967 tarihli Zafer gazetesidir.
Ayrıca Türkiye’de yayımlanan 24 Şubat 1967 tarihli Akşam gazetesi de bu konuyla ilgili yaptığı manşet haberi ve İlhami Soysal’ın “Kıbrıs’ta Bağ Bozumu” başlıklı yazısı nedeniyle Türkiye’de alıkonulmuş ve Kıbrıs’a gönderilmemiştir. İlhami Soysal bu yazısında “…Kıbrıs Türkleri ve özellikle elde silah 4 yıldan beri Kıbrıs dağlarında Kıbrıs Türk’ünün canını, malını ve ırzını korumak için başarılı ve destanlara layık savaşlar vermiş mücahitlerin Başkomutanı Bozkurt adıyla efsaneleşmiş bir kahraman ortada hiçbir sebep yokken geri çekilmektedir. Hem de, evet hem de Makarios hükümeti diye alaya aldığımız Kıbrıs Rum hükümetinden Türkiye olarak resmen izin almak suretiyle. Elçiliğimizde ataşe olarak görünen, gerçekte savaşçı ve teşkilatçı Türk ırkının asil bir sembolü olan Kemal Coşkun daha önce sadece bir ataşe olarak tanıtıldığı halde, Kıbrıs’tan geri çekilebilmesi için bir tedhişçi olduğu kabul edilerek. Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı’nı ayakta tutan gerçekte sıkıyı gördüğü ilk anda Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcılığından istifa eden, sonra da ‘Etmedim.’ diyen Fazıl Küçük müdür? Yüz kere, bin kere hayır. Gerçekte Kıbrıslı Türklerin daima iki lideri ola gelmiştir. Bunlardan askeri gücü ayakta tutan Bozkurt takma adıyla tanınan Kemal Coşkun ve Dr. Küçük’ün ayak oyunlarıyla, ‘Aman Teşkilat bölünmesin.’ Gerekçesiyle Ankara’da oturmaya mahkûm edilen Rauf Denktaş. Fazıl Küçük ise gelmiş geçmiş bütün iktidarların Kıbrıs’ta istedikleri gibi oynatabildikleri bir
ön plan adamı olmaktan, şeklen lider görünmekten öteye geçememiştir…”
133 Söz konusu olay şöyle cereyan etmişti: Ocak 1964’te Londra Konferansına katılmak ve BM’de konuşma yapmak üzere Kıbrıs’tan ayrılan Rauf Denktaş, Londra’da ve New York’ta Güvenlik Konseyi’nde Kıbrıs sorunu ile ilgili çeşitli girişimlerde bulunur ancak Türkiye’ye dönüşünde Kıbrıs’a dönmesine izin verilmez. Hükümet tarafından kendisine “Sen burada otur, Kıbrıs’a gitmen gerekmez.” şeklinde bir söz söylenir. Hatta Kıbrıs sorunu ile ilgilenmekten vazgeçmesi tavsiyesinde bulunur. Ancak Rauf Denktaş, 1967 yılının, Ekim ayının son haftasında, Nejat Konuk ve Erol İbrahim ile birlikte bir balıkçı gemisine binerek Türkiye'den ayrılır. Kıbrıs karasularına girdikten sonra balıkçı gemisinin yedeğindeki sürat motoruna geçen Denktaş ve arkadaşları, 30 Ekim günü Karpas bölgesinde karaya çıkarlar. Ancak bir süre sonra Karpas Çayırova’da
yakalanırlar. Birleşmiş Milletler nezdinde yapılan girişimler ve Türk hükümetinin çabalarıyla Türkiye’ye iade edilirler. Adaya kaçak girme teşebbüsü bilinen bir husustur. Bilinmeyen ise bu organizasyonun nasıl yapıldığıdır. İşte bu olay Kenan Çoygun tarafından planlanmış ve uygulamaya konmuştur.
134 Göç hareketinin en yoğun yaşandığı dönemde Kıbrıs Türklerine seyahat özgürlüğü tanınmadığı için göçmen duruma düşen Kıbrıslı Türkler sadece bulundukları köyün imkânlarından istifade edebilmek imkânına sahip
olurlar. Bu arada bu göçmenlere en büyük destek yine Kızılay vasıtasıyla gelir ve mümkün olduğunca bütün köylere çadır ve battaniye dağıtılmaya çalışılır. Kıbrıslı Türk göçmenlere mahalli imkânlarla daha iyi ikamet şartları hazırlama konusundaki girişimler 1964 yılından itibaren hızlı bir ivme kazanır. Göçmenler için baraka tipi odalar inşa edilmeye başlanır. Boş ambarlar bölünmek suretiyle ailelere tahsis edilir. Ayrıca bu bölgelerde yaşayan insanlar için umumi tuvaletler ve banyolar devreye girer. Ağırdağ, Lefkoşa ve Hamitköy gibi göçmenlerin yoğun olarak bulundukları bölgelerde bu tip göçmenleri çadır hayatından kurtarmaya yönelik faaliyetler 1966 yılına kadar sürdürülür; ancak yine de bir aileye tek odalı küçük bir evden başka bir şey verme imkânı bulunamaz. Çok çocuklu ailelere bile bu şekilde tek odalı evlerin verilmesi sonucunda
göçmenlerin çoğu önce çadırlarda, daha sonra da yatak odası, oturma odası ve mutfak olarak kullandıkları tek bir odada uzun bir süre yaşamak zorunda kalırlar.
135 Öte yandan aynı dönem içinde Kıbrıs’ta görev yapmaya başlayan UNFICYP ve diğer Birleşmiş Milletler yetkilileriyle adada görev yapan yabancı ülkelerin temsilcilerinin bu konuda hiçbir destekleri söz konusu olmadığı gibi Kıbrıslı Türklerin göç sorunu ve gayrı insani şartlar altında yaşamaları konusunda hiçbir yardım talebinde de bulunmazlar.
136 Makarios’un uyguladığı ekonomik ambargo yanında Kıbrıs Cumhuriyeti’ne bağlı resmi kurum ve kuruluşlarda çalışanların can güvenliklerinin olmaması nedeniyle işlerine gidememeleri sonucunda ekonomik hayatın neredeyse sıfır noktasında bulunduğu Kıbrıs Türk toplumunda hayat iyice çekilmez hale gelir. 16 Ağustos 1960 tarihinde İngiltere, Yunanistan ve Türkiye’nin üçlü garantörlüğü altında kurulmuş olan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 21 Aralık 1963 günü fiilen ortadan kalkması ve Kıbrıslı Türklerin daha güvenli olan bölgelere göç etmeye başlamalarının ardından Rum baskıları ve ambargoları hayatı iyiden iyiye çekilmez ve katlanılmaz hale getirir. Türklerin yaşadığı bölgelere undan battaniyeye, çividen çimentoya kadar pek çok farklı malzeme ve yiyeceğin girişine Rumlar tarafından engel olunur. İşte tam da bu dönemde Kıbrıslı
Türkleri bir araya toplayabilmek, ihtiyaçlarını karşılayabilmek, ayrıca yasama işlerini de düzene koyabilmek, Kıbrıs Türk toplumunun sosyal, siyasi, ekonomik, güvenlik, emniyet, propaganda faaliyetlerinin ana esaslarını ortaya koyabilmek, bunlarla ilgili kararlar alarak uygulamaya geçirebilmek amacıyla Mayıs 1964 tarihinden itibaren Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Muavini Dr. Fazıl Küçük başkanlığında Cemal Müftüzade, Rauf R. Denktaş, Dr. Niyazi Manyera, Dr. Orhan Müderrisoğlu, Osman Örek, Dr. Şemsi Kazım, Ümit Süleyman, Dr. Burhan Nalbantoğlu, Fazıl Plümer, Halit Ali Rıza, M. Zekâ, Necati Münür Ertekün ve
A. M. Berberoğlu’nun oluşturduğu Genel Komite adı verilen bir kurul oluşturulur. Bu komitede görev yapan önemli bir kişi ise Bayraktar’dır.
137 Aydın Akkurt, a.g.e., s. 138-140.
138 Bütün bu faaliyetler dışında mücahitlerin sosyal hayatlarını düzenlemeye ve düzeltmeye yönelik rehabilitasyon faaliyetleri de söz konusudur ve bunların başında da ailevi geçimsizliklerin halledilmesi, mücahit ailelerinin tedavileri ve sağlık problemlerine çözüm bulunması, kanuni yaş haddinden önce ve zaruri hallerde evlenme izni verilmesi, Kızılhaç’la işbirliği yapılarak hastalıklara karşı tedavi yolları bulunması, akıl hastanelerinden taburcu edilen ve psikolojik tedaviye ihtiyaç duyan insanlara ve diğer aile bireylerine yönelik yardım ve destek girişimleri, nafaka gibi hukuki sorunların çözümlenmesi, nesebi gayri sahih çocuklarla yakından ilgilenilmesi, sosyal ve kültürel alanlarda özellikle mücahit ailelerine destek sağlanması, yangın, zelzele ve benzeri felaketlere uğramış olan ailelere ivedi olarak yardım sağlanması, verem gibi hastalıklara
yakalanmış olan mücahit ve mücahit ailelerine destek sağlanması, moral ve motivasyonu artırmaya yönelik tedbirlerin alınması gelmektedir. Toplum ihtiyaçlarını gidermek ve sıkıntıları asgariye indirmek üzere kurulan ‘Çarşı Murakabe’ ekipleri sayesinde iaşe ve ibate ile ilgili problemler halledilmeye çalışılır. Bu konuda TMT’ ye en büyük destek yine Kızılay’dan gelmektedir. Beslenme ve barınma ihtiyaçlarının yanında önemli sorunlardan birisi de eğitim konusudur. Yüksek öğrenim görmek için müracaatta bulunan ve Türkiye’ye gitmek isteyen mücahitler de terhis edilerek yüksek öğrenim görebilmeleri için Türkiye’ye gönderilirler. Ancak söz konusu bu öğrencilerin Türkiye’de yüksek öğrenim görmek üzere adadan ayrılmaları pek de kolay olmayacaktır. Türk Cemaat Meclisi Başkanlığı ile Bayraktarlık vasıtasıyla yapılan yazışmalar ve görüşmeler sonrasında Türkiye’ye belli sayıda öğrencinin gönderilmesi kararı çıkar. Bu dönemde tespit edilen toplam 517 öğrenciyle ilgili olarak Türkiye’nin değişik üniversitelerinde kontenjan açılır ve yapılacak sınavlar sonrasında öğrencilerin bu okullara kayıt yaptırmaları planlanır. Konuyla ilgili olarak Ekim 1966-Nisan 1967 döneminde Lefkoşa’da Kız Lisesi ile Erkek Lisesi’nde her gün düzenli olarak üniversite hazırlık programları ve kurslar düzenlenir. Bu kurslarda gönüllü öğretmenler, müfettişler yanında 136 Kıbrıslı üniversite mezunu da ders verirler ve kurslar öğrencilerin adadan ayrılacakları 1 Mayıs 1967
tarihine kadar devam eder. Bu arada gönüllü, mukaveleli personelden ve öğrencilerden meydana gelmiş teşkilata Şubat 1971 tarihinde askerlik görevlerini yerine getirmek üzere 1954 doğumlu gençler de çağrılır.
36 ay mecburi eğitim görecek ve askerlik yapacak olan bu gençler “mükellef mücahit” olarak adlandırılırlar. 20 Nisan 1971 tarihinde 8 hafta süren temel askerlik eğitimini tamamlayan bu gençler yemin merasimi sonrasında birliklerine gönderilirler. Bu grubun hemen arkasından 15 Haziran 1971 tarihinde 1952 ve 1953 doğumlu Kıbrıslı gençler de askerlik görevlerini yerine getirmek üzere celp edilirler ve aynı şekilde 8 haftalık temel askerlik eğitimi sonrasında yemin ederek birliklerine katılırlar. Özellikle EOKA’nın 1967 Geçitkale saldırıları sonrasında TMT içerisinde komuta kademesinde görev yapan Kıbrıs Türklerinin geleceğinin
sağlanması ve bu fedakâr insanların bir ölçüde de olsa ödüllendirilmeleri maksadıyla İstanbul Tuzla’da Piyade Okul Komutanlığı bünyesinde yeni bir kursa alınmaları ve subay statüsü verilerek Teğmen rütbesiyle göreve devam etmeleri projesi hayata geçirilir ve bu şekilde tespit edilen Kıbrıs Türkleri gördükleri kursa sonrasında subay statüsü kazanırlar. Adanın dört bir tarafında hayatı normalleştirebilmek, Kıbrıslı Türklerin moral-motivasyonlarını ayakta tutabilmek ve onlara destek olabilmek amacıyla farklı girişimler söz konusudur ve bu faaliyetler neredeyse 1974 yılına kadar ve aralıksız olarak devam eder. Örneğin Yeşilırmak bölgesinde de EOKA’nın saldırılarına karşı örgütlenmeye çalışan ve kendilerine has özellikleriyle mücadele eden Yeşilırmak Sancağı’na mensup insanlar 1950’li yıllardan başlayarak 20 Temmuz 1974’e kadar çok
farklı yardım ve desteklerle kendilerinden söz ettirmesini bilirler. TMT Mağusa Sancağı mensubu Mert kod isimli Petek Beyi Necmi Gençay ile 27 Temmuz 2005 tarihinde Gazi Mağusa’da yapılan görüşme ve Aydın Akkurt, a.g.e., s. 140.
139 Kıbrısım dergisi, Ağustos 2000, İstanbul, s. 36–40.
140 TMT Bayraktarlığı tarafından Güngör Bey’e gönderilen 18 Kasım 1967 tarihli yazı.
141 TMT Baf Sancaktarlığı tarafından yayımlanan 31 Ekim 1966 tarihli genelge.
142 Kıbrıs’ta eski bakanlarından gazeteci İsmet Kotak, Kenan Çoygun’un bu tutumuna bizzat şahit olmuştur. Bir ara KKTC’ye gelen ve BRT’yi ziyaret eden Kenan Çoygun Paşa, BRT Müdürü İsmet Kotak tarafından
karşılanmış, İsmet Bey’in, geçmişte Kıbrıs için yaptıklarını anlatması için gizli çekim yapma ısrarını, Kıbrıs Türk toplumunun ve Türkiye’nin mücadelesine zarar vereceğinden hareketle kabul etmemiştir. Kenan
Paşa’nın sevgili oğlu Gültekin Çoygun da aynı şekilde, babasının, gerek Kıbrıs’tan döndüğü yıllarda, gerekse daha sonraki dönemlerde, anıları için teklif edilen tüm yüksek ücretleri geri çevirdiğini ifade etmektedir.
1965-1966 döneminde Kenan Çoygun ile birlikte mücadele eden Emekli Tümgeneral Cumhur Evcil de zaman zaman kendisine “Komutanım bu yaşananlar sizinle beraber yok olacak. Bunları kitap haline getirmek
lazım.” demesine rağmen o buna hiçbir zaman yanaşmamıştır.
****
