24 HAZİRAN 2018 SEÇİM SONUÇLARI ANALİZİ BÖLÜM 3
TABLO 4.
KASIM 2015 SEÇIMLERINE KIYASLA AK PARTI NIN OY ORANININ EN ÇOK DÜŞTÜĞÜ VE YÜKSELDIĞI ILLER (YÜZDE)
KASIM 2015 SEÇİMLERİNE GÖRE AK PARTİ NİN OY ORANININ EN ÇOK DÜŞTÜĞÜ İLLER (YÜZDE)
TABLO 5.
AK PARTI NIN KASIM 2015 SEÇIMLERINE GÖRE DOĞU VE GÜNEYDOĞU DA BAZI ILLERDEKI OY ORANLARINDA DEĞIŞIM (YÜZDE)
Özellikle bazı Büyük Şehirlerde AK Parti’nin oy kaybı yaşaması elde ettiği oy sayısı üzerinde de etki yaratmıştır. Bu bağlamda Bursa, Konya, Kayseri, Rize ve Trabzon gibi AK Parti’nin geleneksel olarak güçlü olduğu Büyük Şehirlerdeki oy oranlarındaki düşüş dikkatleri çekmiştir. Bu illerdeki düşüşün sebeplerini anlamak AK Parti açısından önem arz edecektir. Zira yerel problemlerin de doğrudan seçmen tarafından bir cezalandırma motivasyonuna dönüşebileceğine işaret eden bu durumun sebeplerinin anlaşılması partinin 2019’daki performansına olumlu katkıda bulunacaktır.14
AK Parti’nin Kürt seçmenlerin yoğun yaşadığı illerde gösterdiği performansa bakıldığında ise toplamda 1 Kasım’a kıyasla çok büyük bir düşüş ya da yükseliş görülmemiştir. Bir diğer ifadeyle AK Parti çok küçük farklarla Kürt seçmenlerin yoğunlukta olduğu illerde 1 Kasım’a benzer oy oranları elde etmiştir. Bu noktada yalnızca Şanlıurfa’da AK Parti açısından ciddi bir düşüş dikkatleri çekmekte dir.15
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Kürt seçmenlerin yoğun yaşadığı illerde 2014 cumhurbaşkanı seçiminde kendisinin ve Kasım 2015’te AK Parti’nin aldığı oy oranlarına yakın bir oranda oy almıştır. Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan Doğu ve Güneydoğu bölgesindeki illerde AK Parti’nin 1 Kasım oylarını aşmıştır. Buna ek olarak Hakkari ve Şırnak’ta belirgin bir oy artışının gerçekleşmesi dikkat çekmektedir. Bu sonuçlara bakıldığında Doğu ve Güneydoğu’daki Kürt seçmenin AK Parti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a oy vermeyeceği argümanlarının boşa çıktığı görülmektedir. Dolayısıyla bölgedeki en etkili siyasi aktörlerin başında AK Parti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan gelmektedir.
AK Parti’nin Kürt seçmenlerin yaşadıkları illerde oylarını artırmasının arkasında seçim güvenliğiyle ilgili alınan tedbirlerin ve kayyumlar sayesinde bölgeye daha iyi hizmet götürülmesinin etkisi olduğu söylenebilir. Seçim güvenliğiyle ilgili alınan tedbirler PKK’nın bölgedeki Kürt seçmenler üzerindeki baskısını azaltmış tır. Yine de seçimlerin hemen akabinde PKK’nın bölgedeki bazı AK Parti’li seçmenlere düzenlediği saldırıların bölge halkının AK Parti’ye teveccühünü cezalandırmak ve halka gözdağı vermek olduğu akılda bulundurulmalıdır. Dolayısıyla AK Parti’nin bölgedeki yükselişini PKK kendi varlığına yönelik bir tehdit olarak görmektedir.
GRAFIK 4.
DOĞU VE GÜNEYDOĞU BÖLGESINDE CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN IN 2014 VE 2018
Cumhurbaşkanlığı 2018 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın büyük bir uzlaşıyla seçilmesi seçim sonrası dönemde AK Parti’nin etkin ve icracı bir hükümet anlayışıyla hareket etmesini sağladı. Gerek yeni kabinenin belirlenmesi gerekse yeni sistemin ana kurumlarının oluşturulması bu anlayışla gerçekleştirildi.
Öte yandan AK Parti’nin her seçimin akabinde gelecek seçimin hazırlıklarına başlama geleneği 24 Haziran sonrasında da yaşandı. Muhalefet partileri derin bir yönetim ve liderlik kriziyle karşı karşıya kalırken AK Parti’de sonuçların muhasebesi ve Mart 2019’da gerçekleştirilmesi planlanan seçimlerin hazırlığı şimdiden başladı.
CHP
CHP 24 Haziran seçimlerinin açık ara en başarısız partisi oldu. CHP’nin bu seçimlerde geçmişe kıyasla büyük bir oy kaybı yaşaması tabanda parti
yönetimine karşı ciddi sorgulamalara yol açarken partinin geleceğine dair bir belirsizlik yarattı. Partinin cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin
izlediği popülist stratejiyle seçimlerde CHP’ye kıyasla çok daha fazla oy alması –seçim süreci boyunca da sürekli gündeme geldiği gibi– parti içi muhalefetin harekete geçmesine ve CHP’de yeni bir liderlik mücadelesi başlamasına yol açtı.16
CHP 24 Haziran seçimlerinde temel taktiğini Cumhurbaşkanı Erdoğan karşıtı bir cephe oluşturmak ve bu cephe aracılığıyla hem Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’ın seçilmesini önlemek hem de Parlamentoda Cumhur İttifakı’nı azınlığa düşürmek üzerine kurdu.17 Bu taktiğin bir gereği olarak Yüksek Seçim Kurulunun kararı dahi beklenmeden CHP’den 15 milletvekili İYİ Parti’ye grup kurdurmak için geçti ve Abdullah Gül’ün çatı adaylığı için CHP-Saadet Partisi İYİ Parti hattında görüşmeler gerçekleştirildi.
Çatı aday projesinin başarısız olmasının ardından ise Parlamento seçimlerinde Cumhur İttifakı’nı başarısızlığa uğratma amacı ağırlık kazandı.
Bu strateji doğrultusunda CHP ülkenin yapısal sorunlarına değinen ve çözüm önerileri sunan politikalar yerine bütün seçim kampanyasını Erdoğan karşıtlığı üzerine kurdu ve nihayetinde başarısız oldu.
1 Kasım’daki oy oranına kıyasla 2,6 puan kaybeden CHP 24 Haziran parlamento seçiminde yüzde 22,6 oranında bir oy elde etti. Fakat seçim sisteminin, seçim ittifakları düzenlemesi ve milletvekili sayısının 550’den 600’e çıkmasının bir sonucu olarak HDP 1 Kasım’da 134 olan vekil sayısını 146’ya çıkardı.
Oy oranındaki azalmaya rağmen milletvekili sayısındaki artışın asıl kaynağı ise Saadet Partisi ve İYİ Parti ile yapılan ittifak oldu.
TABLO 6. İTTİFAK SİSTEMİ DOLAYISIYLA CHP NİN MİLLETVEKİLİ SAYISININ DEĞIŞTİĞİ İLLERDEKİ OY ORANLARI (YÜZDE) VE MİLLETVEKİLİ SAYILARI*
* İlgili tabloda oy oranlarının yanında parantez içinde verilen sayılar elde edilen milletvekili sayısını belirtmektedir.
Seçim ittifakları düzenlemesinin bir gereği olarak milletvekillerinin önce ittifaklara dağıtılması, sonrasında ise ittifak içerisindeki partilere oy oranlarına uygun bir şekilde paylaştırılması kuralı Saadet Partisi’ne verilen oyların bu partinin tek başına vekil çıkaramadığı durumlarda CHP’ye avantaj sağlamasına neden oldu. Seçim sonuçlarında da Saadet Partisi’nin oyları pek çok yerde CHP’ye yaradı. CHP Saadet Partisi ve İYİ Parti’den gelen artık oylar sayesinde uzun zamandır milletvekili çıkaramadığı Adıyaman, Karabük, Karaman, Kars, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Nevşehir, Şanlıurfa, Elazığ ve
Yozgat’tan milletvekili kazandı.
Her ne kadar milletvekili sayısında bir düşüş olmasa da CHP’nin özellikle –partinin kalesi olarak bilinen bazı büyük şehirlerdeki oy düşüşleri CHP’den HDP’ye belirgin bir oy geçişi yaşanmasının bir sonucu olarak görülmektedir.
Örneğin İzmir’de CHP’nin oyları Kasım 2015’e kıyasla yaklaşık 4,5 puanlık bir düşüş gösterirken HDP’nin oyları ise yaklaşık 3 puan artmıştır. Yine İzmir’de İYİ Parti’nin yüzde 10,8 oranında oy alması dikkatleri çekmiştir.
GRAFIK 5. CHP NİN OY KAYBI YAŞADIĞI BAŞLICA İLLER (YÜZDE)
İL KASIM 2015 SEÇİMİ 24 HAZİRAN 2018
KASIM 2015 SEÇİMLERİNE KIYASLA BAZI İLLERDE CHP NİN OY ORANINDAKİ DEĞİŞİM (YÜZDE) İL KASIM 2015 SEÇİMİ 24 HAZİRAN 2018 SEÇİMİ
CHP’deki bu düşüş Millet İttifakı’nda partiler arasındaki oy geçişkenliğinin çok daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Üstelik CHP yalnızca ittifaka dahil partilerle değil resmi olarak ittifakta bulunmayan HDP’ye de oy kaybetmiştir.
Dolayısıyla partinin oy oranlarındaki dramatik düşüş bu durumla ilişkilidir.
Bu sebeple partinin en fazla oy kaybı yaşadığı iller de geleneksel olarak
en güçlü olduğu yerlerdir. Bu durum seçimlerde stratejik oy verme davranışından en çok etkilenen partinin CHP olduğunu göstermektedir.
Seçimlerin CHP açısından bir diğer önemli sonucu partinin 25 ilde milletvekili çıkaramaması olmuştur. Bu illerin neredeyse tamamının Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde yer alması dikkat çekmektedir. CHP bu bölgelerde AK Parti,
HDP ve MHP’den sonra dördüncü partidir. Dolayısıyla CHP’nin seçim kampanyası sürecinde Kürt seçmenin desteğini almak için yürüttüğü popülist ve pragmatist söylemin bu kesim üzerinde herhangi bir etki yaratmadığı da anlaşılmıştır.
CHP’nin bölgede hala varlık gösterememesi bir Türkiye partisi olmasının önündeki en büyük engellerden birisidir.
CHP’nin Parlamentodaki oyları düşmüş, cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin iddia ettiği gibi seçimler ikinci tura kalmamış ve ilk turda Cumhurbaşkanı Erdoğan tartışmasız bir zafer elde etmiştir. Fakat İnce’nin CHP’nin kalesi olarak görülen yerlerde dahi yüksek bir oy artışı yaşaması İYİ Parti ve HDP’li seçmenlerin Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Muharrem İnce’ye oy verdiğini ortaya koymaktadır.
Bu durum da CHP - İYİ Parti-Saadet ve HDP Seçmenleri arasında Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki oy geçişkenliginin bir diğer yansımasıdır.
***
