TÜRKİYE İSRAİL İLİŞKİLERİ 1946 - 2010 BÖLÜM 5

TÜRKİYE İSRAİL İLİŞKİLERİ 1946 - 2010  BÖLÜM 5

27 Ekim 1973 - Yom Kipur Savaşı sağlanan ateşkesle birlikte sona erdi. 

26 - 28 Kasım 1973 - OAPEC (Organization of Arab Petroleum Exporting Countries) üyesi ülkeler Cezayir’de bir araya geldi. Toplantıda alınan 
en önemli karar İsrail’i destekleyen tüm ülkelere petrol ambargosunun uygulanmasının kararlaştırılmasıydı. Türkiye hem OAPEC’in aldığı bu karar 
sebebiyle hem de 1967 savaşından beri İsrail’e karşı sürdürdüğü politika sebebiyle İsrail’le ilişkileri en alt seviyede tutmaya özen gösterdi. Öyle ki 
Mart 1974’te OAPEC ülkeleri ambargo kararını kaldırdıklarında bile Türkiye İsrail’le ilişkileri ilerletmek için bir arayış içerisinde olmadı. 

Ocak 1975 - Türkiye FKÖ’yü ( Filistin Kurtuluş Örgütü) tanıdığını açıkladı. FKÖ 1974 yılında Arap Birliği ve İslam Konferansı Örgütü tarafından Filistin halkının tek meşru temsilcisi olarak tanınmıştı. BM Genel Kurulu’nda 22 Kasım 1974 yılında yapılan oylama ile alınan bir kararla FKÖ’nün BM organlarının toplantıları na gözlemci olarak katılması kabul edilmişti. 

10 Kasım 1975 - Türkiye, BM Genel Kurulu’nda görüşülen “Siyonizmin bir tür ırkçılık olduğu” yönündeki karar tasarısına kabul oyu verdi. Bu karar 1991 yılına kadar yürürlükte kaldı. 

17 Eylül 1978 - Mısır ile İsrail arasında Camp David Antlaşması imzalandı. Türkiye adına açıklama yapan Dışişleri Bakanı Gündüz Ökçün henüz bir 
değerlendirme yapmak için erken olduğunu, fakat İsrail’in 1967 sınırlarına çekilmemesi ve FKÖ’nün sürecin dışında bırakılması halinde soruna adil bir 
çözüm bulunmasının çok zor olduğunu söyledi. 

30 Temmuz 1980 -İsrail Parlamentosu kabul ettiği bir yasayla Kudüs’ü İsrail’in daimi başkenti ilan etti. Türkiye yasayı kınadığını açıkladı. 

28 Ağustos 1980 - Türkiye, kamuoyundan gelen tepkiler sebebiyle Kudüs Konsolosluğu’nun kapatıldığını açıkladı. 

12 Eylül 1980 - Türkiye’de ordu yönetime el koydu. 

26 Kasım 1980 - Türkiye -İsrail ilişkileri, diplomatik ilişkilerdeki en alt seviye olan ikinci kâtiplik düzeyine indirildi. 

2 Aralık 1980 - Bülent Ulusu Hükümeti aldığı bir kararla İsrail’le olan diplomatik ilişkileri sekreterlik seviyesine indirdi, İsrail’in de bu kararı takip etmesi çağrısında bulunuldu. 

Ocak 1981 - 61 Amerikalı senatör Türkiye’nin Amerikan Büyükelçiliğine gönderdiği bir mektupla Türkiye’nin İsrail’le ilgili izlediği politikaların Türk 

-Amerikan ilişkilerine olumsuz yansıyacağı uyarısında bulundu. 8 Haziran 1981 -İsrail, Irak’ta inşa edilmekte olan Osirak nükleer reaktörünü bir hava saldırısıyla imha etti. Türkiye, BM Genel Kurulu’nda İsrail’in saldırısının gündemde olduğu oylamada alınan İsrail’in saldırısının kınanmasını isteyen ülkelerle birlikte hareket etti. 

Aralık 1981 -İsrail, Golan Tepeleri’ni ilhak ettiğini açıkladı. 

Şubat 1982 - BM Güvenlik Konseyi’nin 497 sayılı kararına (İsrail’in Golan Tepeleri’ni ilhakının uluslararası hukuk açısından hükümsüz olduğuna 
yönelik karar) istinaden BM Genel Kurulu’nda İsrail’in kınanması için yapılan oylamada Türkiye çekimser kaldı. 

14 Şubat 1982 - Kenan Evren Yahudi cemaati lideri David Asseo ile görüştü. 

5 Haziran 1982 -İsrail Lübnan’ı işgal ederek Filistinlilere karşı temizleme harekatı başlattı. Özellikle Lübnanlı Falanjistlerin Sabra ve Şatilla Kamplarına saldırarak 1000 kadar Filistinliyi öldürmesi Türkiye’de halk arasında tepkiye sebep oldu. Ancak Lübnan’ın işgali Türk -İsrail ilişkilerinde bir yumuşama evresinin de başlangıcı oldu. İsrail, Lübnan’a başlattığı saldırılarda Ermeni terör örgütleri ASALA ve JCGA kamplarına da girileceğini Ankara’ya ileterek Türk görevlilerini de operasyonlara katılmaya davet etmişti. Türkiye bu çağrıya olumlu yanıt verdi ve Türk görevlilerin yer aldığı operasyonlarda JCGA ve ASALA kampları tamamen tahrip edilirken, JCGA lideri Agop Ahcıyan’ın öldürüldü. 

27 Mart 1985 - Turgut Özal Amerika gezisinde Yahudi lobisi ile temas kurdu. 
Aralık 1987 - FKÖ lideri Yaser Arafat’ın çağrısıyla Batı Şeria ve Gazze’de “Birinci İntifada” başladı. 

15 Kasım 1988 - Filistin Ulusal Konseyi Cezayir’deki toplantısında Filistin devletinin kurulduğunu ilan etti. Türkiye aynı gün Filistin Devleti’ni tanıdığını 
açıkladı. 

Eylül 1989 - BM Genel Kurulu’nun açılışı sırasında İsrail’in toplantıya alınıp alınmaması kararının tartışıldığı toplantıda Türkiye red oyu verdi. 

30 Ekim 1991 - Madrid Konferansı toplandı. Ortadoğu Barış Süreci başlamış oldu. 

31 Aralık 1991 - Madrid Konferansı’nın olumlu havası içerisinde Türkiye Ankara’daki İsrail ve Filistin temsilciliklerinin Büyükelçilik düzeyine 
yükseltildiğini duyurdu. 

Haziran 1992 - Turizm Bakanı Abdülkadir Ateşİsrail’i ziyaret etti. Bu ziyaret Türkiye’den İsrail’e ilk üst düzey ziyarettir. 

Kasım 1992 - Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin İsrail’i ziyaret etti. Bu ziyaret esnasında “Karşılıklı Anlayış ve İşbirliğinin İlkeleri Muhtırası” imzalandı. 

1992 - Oslo Barış Süreci başlatıldı. Türkiye İsrail’le diplomatik ilişkilerini yeniden büyükelçilik düzeyine yükseltti. 

13 Ekim 1993 - Oslo Barış Süreci’ne konu olan antlaşma Beyaz Saray’da imzalanıp yürürlüğe girdi. 

21 Nisan 1993 - Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın cenaze töreni için Ankara’ya gelen İsrail Dışişleri Bakanı Şimon Peres, Türk hükümetinden yetkililerle görüştü. 

25 Ocak 1994 -İsrail Cumhurbaşkanı Ezer Weizmann Türkiye’yi ziyaret eden ilk İsrail Cumhurbaşkanı oldu. Görüşmelerde masada su alımı, turizm 
ve askeri işbirliği konuları vardı. 

27 Şubat 1994 -İsrail Savunma Bakanlığı Müsteşarı Ivni Nehum Ankara’yı ziyaret etti. İsrail’in F-4 ve F-5 uçaklarının modernizasyonunu yapmak 
istediği ve ilişkilerin geliştirileceği açıklandı. 

31 Mart 1994 -İki ülke arasında Güvenlik Antlaşması imzalandı. 

10 Nisan 1994 - Ankara’ya gelen Dışişleri Bakanı Şimon Peres, Türkiye’nin Ortadoğu Barış Süreci’nde daha aktif rol alması gerektiğini açıkladı. 

3 Kasım 1994 - Başbakan Tansu Çiller ve beraberindeki 56 kişilik heyet 
İsrail’e gitti. 

14 Ağustos 1995 - Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na ait 54 adet F-4 uçağının modernizasyonunun İsrail’den sağlanacak devlet kredisi ile İsrail IAI 
kuruluşuna yaptırılması için Milli Savunma Bakanlığı ile İsrail IAI kuruluşu arasında 600 Milyon Dolar baz fiyatla sözleşme imzalandı. 

23 Şubat 1996 - Askerî Alanda Eğitim ve İşbirliği Antlaşması imzalandı. 

11 Mart 1996 - Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel İsrail’e gitti. 

14 Mart 1996 - Dışişleri Bakanı Emre Gönensay ve İsrail Dışişleri Bakanı Ehud Barak tarafından imzalanan ve iki ülke arasındaki ilişkileri hızlandıracak 
Serbest Ticaret Alanı Antlaşması imzalandı. Antlaşma kapsamında 1 Ocak 2000 tarihine kadar iki ülke arasındaki gümrüklerin sıfırlanması öngörülüyordu. Antlaşma 24 Mayıs 1998’de Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 

11 Nisan 1996 -İsrail, Lübnan topraklarına “Gazap Üzümleri” adlı bir askeri harekât düzenledi. 

28 Haziran 1996 - Türkiye’de Necmeddin Erbakan başkanlığında Refah-Yol hükümeti kuruldu. İsrail Cumhurbaşkanı Weizmann bu gelişme üzerine 
“Türk ordusunun bir kenarda bekleyeceğini sanmıyorum” açıklamasını yaptı. 
Ağustos 1996 - Türk Hava Kuvvetleri ve İsrail Hava Kuvvetleri ortak bir tatbikat gerçekleştirdiler. 

28 Ağustos 1996 - Türkiye ile İsrail arasında “Savunma Sanayi İşbirliği Antlaşması” imzalandı. 

27 - 28 Kasım 1996 -İsrail Savunma Bakanlığı Genel Direktörü David Ivry Türkiye’ye geldi. İki ülke arasındaki askeri anlaşmaların devamı olarak 1997 
yılı için bir eylem planı kararlaştırıldı. 

23 Aralık 1996 - Türkiye ile İsrail arasında Serbest Ticaret Antlaşması imzalandı. 

Şubat 1997 - Türkiye Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı İsrail’i ziyaret etti. 

28 Şubat 1997 - Gerçekleştirilen Milli Güvenlik Kurulu toplantısının ardından alınan kararlar Türk siyaset tarihine “28 Şubat” diye geçecek süreci somutlaştırdı. İlerleyen dönemde Refah - Yol iktidarı devrildi. 

Ekim 1997-İsrail Genelkurmay Başkanı Şakak Türkiye’yi ziyaret etti. Ziyaretler esnasında askerî işbirliğinin kalıcı hâle getirilmesi amacıyla Savunma Sanayii Çalışma Grubu ve Politik-Askerî Çalışma Grubu adıyla iki ortak çalışma grubu oluşturuldu. 

Ocak -Şubat 1998 - Türkiye, İsrail ve ABD donanmasından savaş gemilerinin katılımıyla Akdeniz’de “Güvenilir Denizkızı” adı verilen ortak bir tatbikat düzenlendi. 

Şubat 1998 - Kara Kuvvetleri Komutanı Hüseyin Kıvrıkoğlu İsrail’i ziyaret etti. 

Eylül 1998 - Türkiye Başbakanı Mesut Yılmaz İsrail’i ziyaret etti. Ziyaret sırasında Türkiye ve İsrail arasında Ekonomik İşbirliği Antlaşması imzalandı. 

25 Ekim 1999 - 17 Ağustos 1999’da gerçekleşen “Marmara Depremi” mağdurları için İsrail tarafından yaptırılan 320 prefabrik konutlu “İsrail Köyü”nün açılışı için İsrail Başbakanı Ehud Barak Türkiye’ye geldi. Ayrıca İsrail’in Kanal 1 televizyonu da Türkiyeli depremzedeler için 1340000 dolar tutarında bir yardım topladı. 
Bu durum Türk tarafında memnuniyet doğurdu. 

Nisan 2000 -İsrail Eğitim Bakanı Knesset’te yaptığı konuşmada ders kitaplarına “Ermeni Soykırımı”na ilişkin bilgilerin ekleneceğini söyledi. 

Bu durum Türkiye’de rahatsızlığa sebep oldu. Dışişleri Bakanlığı diğer bakanlıklara birer genelge göndererek 10 Mayıs 2000’deki İsrail Milli Günü 
resepsiyonuna temsilci gönderilmemesini istedi. 

11 - 24 Temmuz 2000 - Camp David Zirvesi gerçekleşti. ABD Başkanı Bill Clinton, İsrail Başbakanı Ehud Barak ve Filistin otoritesi lideri Yaser Arafat 
Barış Süreci’nde nihai çözümü şekillendirmek için bir araya geldi ancak görüşmeler başarısızlıkla sonuçlandı. 

28 Eylül 2000 - 1982’de Lübnan’da girişilen katliamların baş sorumlusu olarak gösterilen Likud Partisi lideri Ariel Şaron’un Mescid-i Aksâ’ya provokatif bir ziyaret gerçekleştirmesi Filistinlileri rahatsız etti. Bu olay 2. İntifada’nın başlaması ile neticelendi. 

17 Ekim 2000 - Filistin’deki olayların sona erdirilmesi için Mısır’ın Şarm-el Şeyh kentinde bir toplantı gerçekleştirildi. Toplantıda BM bünyesinde faaliyet 
gösterecek bir Araştırma Komisyonu kurulması kararlaştırıldı. Oluşturulan komisyonda Türkiye Cumhuriyeti eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel 
de yer aldı. 

6 Şubat 2001 -İsrail’de Likud iktidara geldi. Ariel Şaron Başbakan oldu. Şaron’un Filistinliler üzerindeki sertlik yanlısı politikaları Ankara’yı huzursuz 
etmeye başladı. 

8 Ağustos 2001 - Ariel Şaron Başbakan sıfatıyla Ankara’yı ziyaret etti. Türkiye İsrail’den Ortadoğu Barış Süreci’ni yeniden başlatacak adımların atılmasını 
isterken, İsrail Türkiye’den Filistinlileri silah bırakmaya ikna etmesini istedi. 

Şubat 2002 - Suudi Prensi Abdullah, İsrail’in işgal ettiği topraklardan çekilmesi karşılığında Arap devletlerinin İsrail’i tanımaları garantisi öngören bir plan teklif etti. Arap Birliği’nin Mart 2002’de gerçekleştirdiği zirvede prens Abdullah’ın önerisi kabul edildi. 

30 Mart 2002 – TSK’ya ait 170 M-60 tankının modernizasyon projesi bir İsrail firmasına verildi. 

24 Haziran 2002 -İsrail Batı Şeria’yı işgal etmeye başladı. 

3 Kasım 2002 - AK Parti gerçekleştirilen genel seçimler sonunda iktidara geldi. 

28 Ocak 2003 -İsrail’de gerçekleştirilen seçimleri Ariel Şaron büyük farkla kazanarak yeniden Başbakan oldu. 

16 Mart 2003 - Refah’ta bir mültecinin evinin yıkılmasını önlemeye çalışan Uluslararası Dayanışma Hareketi üyesi ABD vatandaşı Rachel Corrie bir İsrail buldozeri tarafından ezilerek öldürüldü. Olay uluslararası kamuoyunda rahatsızlığa sebep oldu. 

Eylül 2003 - Dışişleri Bakanı Abdullah Gül AK Parti grup toplantısında “Aralarında İsrail’in de bulunduğu bölge ülkeleri Kuzey Irak’tan toprak alıyorlar” açıklamasında bulundu. 

25 Şubat 2004 - Başbakan Erdoğan’ın resmi davetlisi olarak Türkiye’ye gelen Almanya Başbakanı Gerhard Schröder, İsrail’in tüm uyarılara rağmen Batı 
Şeria’da yapımını sürdürdüğü Güvenlik Duvarı’nın sorunların çözümüne yardımcı olmayacağını ifade etti. İsrail Başbakanı Ariel Şaron, Güvenlik Duvarı’nın Uluslararası Adalet Divanı’nın 24 Şubat 2004 tarihli toplantısında ele alınmasından sonra yaptığı açıklamada Mahkeme’yi sirke benzeterek 
duvarın yapımını her ne pahasına olursa olsun tamamlayacaklarını söyledi. 

4 Mart 2004 - Türkiye ile İsrail arasında yıllardır gündemde olan Manavgat Nehri’nden İsrail’e su satışına ilişkin anlaşma imzalandı. Anlaşma, Manavgat 
Nehri üzerindeki su arıtma ve dolum tesislerinden yılda 50 milyon metreküp arıtılmış suyun İsrail’e satışı hükme bağlandı. Anlaşmanın ayrıntılarının ve 
satışın ne zaman başlayacağının daha sonra yapılacak bir anlaşma ile belirleneceği açıklandı. 

18 Mart 2004 -İsrail, HAMAS’ın liderlerinden Abdülaziz el-Rantisi’yi vurdu. Başta AB olmak üzere Türkiye, Fransa, Rusya, Mısır, Çin, Pakistan, İran ve İspanya saldırıyı kanunsuz ve kışkırtıcı olarak niteledi. BM Genel Sekreteri Kofi Annan İsrail’i kınayarak uluslararası hukukla bağdaşmayan yargısız infazlarını sonlandırması çağrısında bulundu. 

15 Nisan 2004 - ABD Başkanı George W. Bush ve İsrail Başbakanı Ariel Şaron Washington’da bir araya geldiler. İsrail’in Gazze’den ve Batı Şeria’nın bir bölümünden çekilme kararını “tarihî ve cesur bir adım” diye niteleyen Bush, İsrail’in Batı Şeria’nın bir bölümünün ilhakı anlamına gelen politikasını onaylama sı Arap kamuoyunda büyük tepki doğurdu. 

9 Temmuz 2004 - Uluslararası Adalet Divanı İsrail’in ördüğü Güvenlik Duvarı’nın hukuka aykırı olduğuna karar verdi. 

11 Kasım 2004 - Filistin Ulusal Yönetimi Devlet Başkanı Yaser Arafat Fransa’da öldü. 

16 Aralık 2004 -İsrail Refah ve Han Yunus Mülteci Kampları’na “Demir Portakal” adını verdiği askeri bir operasyon başlattı. Operasyonun başlatılması üzerine Türkiye Başbakanı R. Tayyip Erdoğan “Ortadoğu’daki bu gelişmeler (…) her şeyden önce insan hakları açısından, insanlık açısından gidişin ne derece bir fecaat olduğunu ortaya koymaktadır. (…) Bunun her şeyden önce affedilir, bağışlanır bir yanı yok. Ben (…) bütün sorumluluk sahibi devlet başkanlarını ortak dayanışmaya davet ediyorum ve bu konuda tavır almaya davet ediyorum” dedi. Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ise İsrail’in son günlerdeki hareketlerinin tedirgin edici olduğunu açıkladı. Türk tarafından yapılan açıklamalar kendisine sorulan İsrail Dışişleri Bakanı Silvan Shalom yapılan açıklamaların Türk -İsrail ilişkilerinin doğasını etkileyebileceğini, bunun olmaması için ellerinden geleni yapacaklarını açıkladı. 

Ocak 2005 - Dışişleri Bakanı Abdullah Gül İsrail’i ziyaret etti. 

11 Mart 2005 - Uluslararası Terör ve Güvenlik Zirvesi için Madrid’e giden Başbakan Erdoğan burada İsrail Başbakan Yardımcısı Şimon Peres ile görüştü. 
Peres bu görüşmede Başbakan Erdoğan’a Gazze Şeridi’nin Türk firmalarının işbirliği ile geliştirilip bir turizm merkezi haline getirilmesi önerisinde bulundu. 

27 - 28 Nisan 2005 - TOBB, Filistin Ticaret ve Sanayi Odaları Federasyonu ile İsrail İmalatçılar Birliği heyetleri Ankara’da bir araya gelerek Ankara Forumu’nu kurdular. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu Ankara Forumu başkanlığına seçildi. TOBB’un Eretz Sanayi Bölgesi’nde bir kalkınma projesi hazırlaması kararlaştırıldı. 29 Haziran’da TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nu arayan İsrail Başbakan Yardımcısı Şimon Peres projeden duyduğu memnuniyeti ve desteğini ifade etti. 

2 - 3 Mayıs 2005 - Başbakan Erdoğan Filistin ve İsrail’i ziyaret etti. 

4 Ocak 2006 - Dışişleri Bakanı Abdullah Gül Eretz Sanayi Bölgesi’nin geliştirilmesi projesi kapsamında bölgenin TOBB tarafından kurulacak 
bir şirkete 49 yıllığına kiralanmasına ilişkin mutabakat zabtını Ramallah’ta imzaladı. 

5 Ocak 2006 - Türkiye Dışişleri Bakanı ile İsrail Dışişleri Bakanı arasında Eretz sanayi Bölgesi’ne TOBB tarafından kurulacak şirkete kolaylık gösterilmesine 
ilişkin ortak bir açıklama imzalandı. 

Ocak 2006 - HAMAS Filistin seçimlerinden zaferle ayrıldı. HAMAS Siyasi Büro Şefi Halit Meşal Türkiye’yi ziyaret ederek AK Parti yetkilileriyle görüştü. 

Bu durum İsrail’de huzursuzluk yarattı. İsrail Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ra’anan Gissin “Biz Abdullah Öcalan ile görüşseydik ne hissederdiniz?” diyerek İsrail’in tepkisini dile getirmiş oldu. 

12 Temmuz - 14 Ağustos 2006 -İsrail ağır silahlarla ve hava araçlarıyla Lübnan’a girdi. 12 Temmuz 2006 tarihinde Lübnan’da üslenmiş olan Hizbullah’ın 2 İsrail askerini kaçırması ve İsrail’e Katyuşa Füzeleri fırlatması İsrail tarafından bir “savaş sebebi” olarak yorumlanmıştır. İsrail’in Lübnan müdahalesi BM Güvenlik Konseyi’nin 14 Ağustos 2006 tarihinde aldığı 1701 sayılı karar uyarınca durdurulmuştur. Saldırı esnasında 1000’den fazla sivil hayatını kaybetmiş çok sayıda insan yaralanmıştır. Türkiye Lübnan saldırısına çok sert tepki vermiştir. 

Mart 2007 - Türkiye’nin İsrail ile Suriye arasındaki görüşmelerde kolaylaştırıcı rolü İsrail tarafından kabul edildi. 

6. CI  BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,,

***