PKK'da Cemil Bayık Liderliği Dönemi
21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü
Terörizm ve Terörizmle Mücadele
21 Mayıs 2014 Çarşamba
Merve Önenli Güven tarafından yazıldı.
PKK’nın kendi içerisinde fikir ayrılığı yaşamadığı, örgüt üst yönetimince Abdullah Öcalan’ın örgütün tek lideri görüldüğü algısı yaratılmak istense de gerçek farklıdır.
PKK’nın kuruluşundan itibaren muhafaza ettiği en önemli özelliklerinden birisi hiyerarşik yapısıdır. Örgüt amaçlarına ulaşmada kullandığı kendisi dışındakine
yönelik şiddeti, kendi iç yapısında da uygulamaktadır. Örgütün bütünlüğüne zarar verebilecek ve sorgulanmasına neden olabilecek her türlü davranış ve düşünce, örgüt üst yönetimi tarafından bastırılmakta ve engellenmektedir. Çatışmacı yapısı bağlamında PKK’nın, üst yönetimi içerisinde de aynı şekilde görüş ayrılıkları içerisinde olduğu ve anlaşmazlıklar yaşadığı gözlemlenmektedir.
Sorgulanan Öcalan
Bu durum en somut haliyle AKP Hükümeti ve Abdullah Öcalan arasında başlayan diyalog süreci çerçevesinde görülmektedir. Her ne kadar Abdullah Öcalan’ın
liderliği sorgulanmıyor gibi gözükse de aslında örgütü beraberinde kurduğu kişiler tarafından Öcalan’ın, AKP Hükümeti ile yaptığı görüşmeler çerçevesindeki
söylemlerinin ve örgüt talimatlarının çok da kabul görmediği, örgüt üst yönetiminin söylem tarzından anlaşılmaktadır.
Örgüt üst yönetimi içerisinde Abdullah Öcalan ve onun güdümündeki kişilere karşı en net duruşu Kürdistan Demokratik Toplum Konferderalizmi (KCK) Yürütme Konseyi Eş Başkanı Cuma kod Cemil Bayık’ın sergilediği görülmektedir. Cemil Bayık’la ilgili olarak bir örgüt mensubunun; “Cemil Bayık örgütün her alanına müdahale eder. Her zaman savaştan yana tavır alır ve örgüte çok bağlı biridir.”[i] şeklindeki ifadesi, Cemil Bayık’ın örgüt içerisindeki duruşunu ve ‘çözüm sürecine’ bakışının emarelerini taşımaktadır. Diğer bir örgüt mensubunun ise örgüt üst yönetimine ilişkin ifadesinde belirttiği; “Murat Karayılan örgütün
tepesinde görünse de asıl lider Cemil Bayık’tır, esasen bir numara Cemil Bayık’tır. Örgütün bütün birimleri Cemil Bayık’a bağlıdır, onun sözü geçer.”[ii]
hususları da Cemil Bayık’ın örgüt içerisindeki pozisyonunu net bir şekilde göstermektedir.
Cemil Bayık’ın, PKK içinde Abdullah Öcalan tarafından başlatılan diyalog sürecine karşı duruşunun ilk sinyalleri 2010’da Murat Karayılan ve Bahoz Erdal
kod Fehman Hüseyin arasında gün yüzüne çıkan liderlik kavgası bağlamında gözlemlenmiştir. Söz konusu bu çekişmenin diğer bir boyutu da Abdullah Öcalan’la ‘çözüm süreci’ adı altında başlatılan diyalog kapsamında şekillenmiştir. 2009’da Abdullah Öcalan’ın örgütün ateşkes kararı alınması yönündeki talimatı sonrasında süregelen ateşkes dönemine uymaması nedeniyle Halk Savunma Güçleri (HPG) Komutanı Fehman Hüseyin’in görevden alınması, örgüt üst yönetimindeki ayrışmayı daha belirgin hale getirmiştir. Bu noktada Cemil Bayık’ın sergilediği tutum, Fehman Hüseyin’in yerine getirilen Sofi Nurettin Kod Nurettin Halef Al Muhammed’in HPG yönetimine getirilmesinden itibaren geçen iki buçuk aylık dönem için “yeni yönetimin yetersiz olduğu”[iii] yönündeki menfi bildirisiyle de somut bir hale bürünmüştür.
Murat Karayılan’ın Yerine Cemil Bayık mı? Cemil Bayık’ın Yerine Murat Karayılan mı?
PKK’nın 9. Kongresi bağlamında 2013’de ise örgüt üst yönetimi içerisindeki değişiklik farklı bir boyut kazanmıştır. HPG’nin yani PKK’nın silahlı kanadının
başına Murat Karayılan getirilirken, Cemil Bayık ise KCK Yürütme Konseyi’nin başına Bese Hozat kod Hülya Oran ile birlikte eş başkanlık sistemi çerçevesinde
getirilmiştir.[iv] Bu değişim, örgüt üst yönetimi içerisindeki ayrışmanın boyutunu ve Cemil Bayık’ın PKK içerisindeki pozisyonunun nasıl şekillendiğini göstermesi açısından önem arz etmektedir.
Bu yönetimsel değişiklik iki açıdan değerlendirilmeli dir; birincisi bu değişimi Abdullah Öcalan’ın talep etmesi, ikincisi ise örgütün silahlı kanadının kontrolünün Murat Karayılan’a verilmesi. Bu iki veri, Cemil Bayık’ın örgüt içerisindeki çizgisi nin nasıl algılandığının ve buna yönelik nasıl bir hareket tarzı izlendiğinin anlaşılması açısından önemli görülmektedir.
Abdullah Öcalan’ın PKK’nın 2013’de gerçekleştirilen 9. Kongresi’nde bu tarz net bir yönetimsel değişiklik talebi, aslında kendisinin AKP Hükümeti’yle görüşmeleri nin, bu bağlamdaki açıklamalarının ve talimatlarının üst yönetimin bir kısmı tarafından sorgulanmaya başlandığını anlamasıyla ilişkilendirilebilir.
Öcalan’ın 1999’da yakalanması akabinde alınan ve basına yansıyan ifadelerinde “örgütü isterse bitirebileceği, tüm kontrolün kendi elinde olduğu” yönündeki
açıklamaları, PKK ve BDP tarafından medya nezdinde bir komplo olarak değerlendirilmiştir.
Ancak Öcalan’ın bu ifadelerinin, kendisini yakından tanıyan ve birlikte örgütü kurduğu üst yöneticilerce hükümetle yapılan görüşmelerin kafalarda yarattığı soru işaretlerini pekiştiren bir husus olarak değerlendirilmiş olması mümkün gözükmektedir.
Bu çerçevede örgütün silahlı kanadının kontrolünün, Abdullah Öcalan’ın örgüt içerisinde güvendiği ve kendisi aleyhine hareket etmeyeceğine inandığı Murat
Karayılan’a devredilmesinin, ‘çözüm sürecine’ yönelik menfi tutum takınan Cemil Bayık’ın elinden HPG’nin kontrolünün alınması şeklinde analiz edilmesi daha
doğru olacaktır. Bu durumun, PKK’nın başkanı olan ancak pratikte örgüt yönetiminde alınan kararlarda çok da etkili olmayan/olamayan Remzi Kartal’ın
durumuyla paralellik arz ettiği söylenebilecektir. Aslında algı yönetimiyle kafalarda oluşturulmaya çalışılan “Murat Karayılan’ın yerine Cemil Bayık geldi”
ifadesinin, “Cemil Bayık’ın yerine Murat Karayılan geldi” şeklindeki söylenişi örgüt üst yönetimi içerisindeki durumu daha doğru bir şekilde anlatmaktadır.
Aslında Cemil Bayık daha üst bir pozisyona getirilmiş gibi gözükse de örgütün en önemli gücü olan HPG’nin kontrolünün Murat Karayılan’a verilmesi çerçevesinde
olayın değerlendirilmesi daha sağlıklı olacaktır. Ayrıca Murat Karayılan’ın Cemil Bayık’ın yerine HPG’nin başına getirilmesi, Abdullah Öcalan’ın görüşmelere
göre istediği zaman eylemsellik sürecine başlanılması, istediği zaman ise durdurulması bağlamındaki hareket serbestisini kendisine kazandıran bir değişim olarak da okunmalıdır.
PKK’nın 9. Kongresi Bağlamında Cemil Bayık Çizgisi
Üst yönetimdeki değişimle birlikte 9. Kongre’de alınan kararlar da ayrıca önem arz etmektedir. Abdullah Öcalan ve AKP Hükümeti arasında süregelen görüşmelere rağmen, 9. Kongre’de;
“-Silahlı güçlerin sayısının arttırılması,
-Silahlı güçlerin her türlü saldırıya cevap verebilecek eğitim ve teknik donanıma kavuşturulması,
-Demokratik özerkliğin tabandan inşa edilmesi,
-KCK sistemine bağlı olarak akademiler, komün, kooperatif ve meclislerin hızla oluşturularak yaygınlaştırılması,”[v] yönünde alınan kararların, örgütün
varlığını güçlendirmek ve sürecin getireceği her türlü koşuldan kazançlı çıkmak üzerine kurulu olduğu görülmektedir.
Bu durum aynı zamanda örgütün hayatta kalabilmek ve kadroların örgütü sorgulamasının önüne geçilerek, örgüt mensuplarına yeni amaçlar sunmak suretiyle kendisine bağlı hale getirebilmek adına yapılan girişimlerdir. Ayrıca terör amaçlı hareket eden bir örgüt olarak PKK’nın, tüm istedikleri gerçekleştirildiği zaman varlığına gerek kalmayacağı bir durumdan her zaman kaçınacağı aşikârdır. Bu bağlamda da Cemil Bayık çizgisi olarak adlandırılabilecek silahlı mücadelenin sürdürülmesi yönündeki örgütsel eğilimin de kadroların bir arada tutulması ve örgütün dinamik ve işleyen bir mekanizma olarak hayatta kalabilmesi için elzem olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumun da Cemil Bayık’ın örgüt içinde etkin olmasını her zaman mümkün kılacağı değerlendirilmektedir.
Cemil Bayık’ın genel itibarıyla sergilediği tutuma bakıldığı zaman ateşkes dönemlerinde dahi askeri ve silahlı mücadeleyi sürdürme çerçevesinde bir eğilim sergilediği gözlemlenmektedir. Cemil Bayık’ın, PKK’nın 2009 yılındaki ateşkes ilanı ile birlikte Abdullah Öcalan ile başlatılan diyalog kapsamındaki süreç dâhilinde askeri başarı olmaksızın örgütün ayakta kalamayacağı vurgusu dikkat çekici bir husustur. Askeri başarı kazanma isteği yoksunluğunun, ideolojik çöküşü de beraberinde getirdiği[vi] vurgusu, Cemil Bayık’ın ‘çözüm sürecine’ yönelik bakış açısını ve örgüt içerisindeki ayrışmayı net bir şekilde ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda ateşkes döneminde olunmasına ve Öcalan’ın AKP Hükümeti’yle görüşmeleri sürdürmesine rağmen Cemil Bayık tarafından verilen talimatla PKK tarafından 14 Temmuz 2011 tarihinde Diyarbakır/Silvan’ın kırsalında gerçekleştirilen saldırı, Cemil Bayık’ın ‘çözüm sürecine’ yönelik
bakış açısını ve örgüt içerisindeki ayrışmayı net bir şekilde ortaya çıkarmaktadır.
Cemil Bayık’ın silahlı mücadeleyle yola devam anlayışının somut örnekleri 2012 içerisinde de net bir şekilde ortaya çıkmaya devam etmiştir. Nevruz kutlamaları
bağlamında Cemil Bayık tarafından gönderildiği iddia edilen 12 maddelik talimatta; örgütün varlığının ve gücünün etkin olduğunun gösterilmesi adına
pilot şehirler olarak; Adana, Batman, Diyarbakır, Hakkâri, İstanbul, Mersin’de provokatif eylemler yapılması, devlet tarafından belirlenen yerler yerine
alternatif alanlarda nevruz kutlamalarının gerçekleştirilerek kitlenin, güvenlik birimlerinin müdahale edeceği söylemi üzerinden provoke edilmesi yönünde
hususlar yer almıştır.[vii]
Cemil Bayık’ın, ‘rudaw-net’ isimli internet sitesine yaptığı açıklamada; “Çözüm sürecinin başarısız olması halinde, PKK’nın geri çekilmesi bir yana güneye
(Irak’ın kuzeyi) çekilenlerin kuzeye (Türkiye’ye) döneceğini ve o zamanda büyük bir savaşın olabileceğini”[viii] belirtmesi, Cemil Bayık’ın süreç içerisindeki
duruşunu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Ayrıca Cemil Bayık’ın KCK Eş Başkanlığı’na getirilmesi akabinde ‘çözüm sürecine’ ilişkin yaptığı
açıklamalardaki taleplerinin sınır tanımaz vaziyeti de aslında olmazı isteyerek sürecin bir nevi çıkmaza girmesinin sağlanması bağlamında şekillendiği
görülmektedir. Bu duruma en somut örnek Kürtçe yayın yapan Nevroz TV’ye demeç veren Cemil Bayık’ın; “İmralı’da Abdullah Öcalan üzerinde nasıl bir siyaset uygulandığını bilmiyoruz, Öcalan’ın şartlarının düzeltilmesi ve bizim de (örgüt üst yönetiminin) İmralı’ya gidip gelmemiz gerekir”[ix] şeklindeki açıklamasıyla görülmektedir.
Bugün (2014 itibarıyla) ise PKK’yla görüşmelere başlanıldığı dönemden itibaren Cemil Bayık’ın örgütsel duruşundan herhangi bir taviz vermediği
gözlemlenmekte dir. Hatta Cemil Bayık’ın çatışmaya yönelik yaklaşımını muhafaza ettiği ve anılanın bu duruşunun önceki görüşleri çerçevesinde tutarlılık arz etmesi nedeniyle de kendisine yönelik bağlılığın örgüt kadroları içerisinde artmış olabileceği değerlendirilmektedir. Bu çerçevede 21 Mart 2014 tarihinde
Diyarbakır’da gerçekleştirilen Nevruz kutlamaları esnasında sürpriz bir şekilde Cemil Bayık’ın görüntülü mesajının yayınlanması önemli bir gelişmedir. Normalde kutlamalar esnasında sadece Abdullah Öcalan’ın açıklamaları okunurken, Cemil Bayık’ın görüntülü bir şekilde mesajının kitlelerine iletilmesi, Cemil Bayık’ın örgüt içerisindeki pozisyonunu net bir şekilde gözler önene sermektedir.
Sonuç
Örgütsel bütünlüğünün muhafazası bağlamında PKK, kendi içerisinde herhangi bir ayrışmanın bulunmadığı yönünde bir algı yaratma çabası içerisindedir. Ancak
mevcut durumun bu şekilde olmadığı, Cemil Bayık’ın örgütsel duruşundan açık bir şekilde anlaşılmaktadır. KCK Yürütme Konseyi Eş Başkanı olarak Cuma Kod Cemil Bayık’ın ‘çözüm sürecine’ ilişkin açıklamalarında Abdullah Öcalan’ın izinde olunduğu yönündeki söylemleriyle birlikte ‘çözüm sürecine’ ilişkin çatışmaya
yönelik beklentiyi körükleyen satır araları iyi okunmalıdır.
Mevcut süreç içerisinde de bu durum incelendiği zaman PKK’nın ‘çözüm süreci’ bağlamındaki hareket tarzının, çözüme yönelik olmaktan ziyade sayısını
arttırmak, silahlı gruplarının etkin olduğu ve olmadığı bölgelerde alan hâkimiyetini sağlamak, eylemlerini çeşitli boyutlarda sürdürmek şeklinde olduğu
gözlemlenmektedir. Yaşanan bu gelişmelerin 2010-2014 arasında Cemil Bayık’ın yaptığı açıklamalarda açıkça belirtilmiş olması, Cemil Bayık çizgisinin örgüt
üzerindeki etkisini net bir şekilde ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca Cemil Bayık’ın; “Türkiye’nin Suriye’de dinci gruplar üzerinden Kürtlere karşı savaştığını, böyle
devam ederse savaşı Türkiye’ye taşımanın Kürtlerin hakkı olduğu”[x] açıklaması da bu durumun örgüt nezdinde hangi boyutta tezahür etmekte olduğunu pekiştiren bir durumdur.
Söz konusu hususlar bağlamında ‘çözüm sürecine’ ilişkin olarak da bir değerlendirme yapılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Bu çerçevede ‘çözüm sürecinin’; askeri karakolların, yolların ve barajların yapılmasına devam edilmesi nedeniyle devlet tarafından tek taraflı sıkıntıya sokulduğu iddiası ile
örgüt üst yönetiminin de İmralı’ya giderek sürece ilişkin olarak Abdullah Öcalan’la görüşme talebi, Türkiye’nin içerisinde bulunduğu trajikomik durumu
ortaya koymaktadır. Kendilerini mecliste yasal zeminde ifade eden temsilcileri bulunmasına rağmen, amaçlarının temel hak ve hürriyetlerini elde etmek olduğunu iddia eden bir grubun eğer amacı, uluslararası sistemde bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü belirlemiş bir ülkeyi kendi kafalarına göre bölmek değilse, hâlihazırdaki hareket tarzını anlamlandırmak kolay olmamaktadır.
1 PKK’nın Lider Yapısı Değişti, Bugün, 27/08/2012,
http://gundem.bugun.com.tr/pkknin-lider-yapisi-degisti-haberi/203275, 07/04/2014
2 İşte PKK’nın Asıl Bir Numarası, Bugün, 05/11/2012,
http://gundem.bugun.com.tr/iste-pkknin-asil-1-numarasi-haberi/210847, 07/04/2014
3 PKK’da Şok Gelişmeler Yaşanıyor, Bugün, 19/08/2010,
http://gundem.bugun.com.tr/pkkda-sok-gelismeler-yasaniyor-haberi/114255,
07/04/2014
4 Murat Karayılan Yerine Cemil Bayık Geldi, 10/07/2013,
http://gundem.bugun.com.tr/pkkda-deprem-haberi/712673, Bugün, 07/04/2014
5 Murat Karayılan Yerine Cemil Bayık Geldi, a.g.m.
6 PKK’da Şok Gelişmeler Yaşanıyor, a.g.m.
7 Cemil Bayık’tan şok talimat, Bugün, 17/03/2012
http://gundem.bugun.com.tr/cemil-bayiktan-sok-talimat-haberi/186962, 07/04/2014
8 Cemil Bayık: Büyük Savaş Olur, Bugün, 19/08/2013,
http://gundem.bugun.com.tr/buyuk-savas-olur-haberi/762771, 07/04/2014
9 Terör Örgütü PKK Yöneticisi Cemil Bayık’tan Akla Ziyan İstekler, Bugün,
28/08/2013, http://gundem.bugun.com.tr/akla-ziyan-istek-haberi/773283,
07/04/2014
10 PKK’dan İç Savaş Tehdidi, Bugün, 22/10/2013,
http://gundem.bugun.com.tr/ic-savas-cikartiriz-haberi/833495, 07/04/2014
Uzman Hakkında
Merve Önenli Güven
Terörizm ve Terörizmle Mücadele
Uzmanın Diğer Yazıları
10 Maddede Çözüm Süreci
KCK’nın Son Açıklaması Sonrasında Çözüm Sürecinin Neresindeyiz?
Üçüncü Senesinde Suriye İç Savaşı
Cumhurbaşkanlığı Seçiminden Açılıma Doğru
KDP-PKK-IŞİD Üçgeni
PKK-KDP Kıskacına Giren Türkiye
PKK’nın Eylemleri Ne Anlatıyor?
PKK'da Cemil Bayık Liderliği Dönemi
PKK Ne Yapmak İstiyor?
Seçim Sonuçları BDP Açısından Ne Anlatıyor?
30 Mart Yerel Seçimlerinden Sonra PKK’nın ve BDP’nin Hareket Tarzına İlişkin
Senaryolar
Abdullah Öcalan’ın İmralı Görüşmelerinin Satır Araları
..
