OSMANLI VE ARAPLAR., BÖLÜM 2

OSMANLI VE ARAPLAR., BÖLÜM 2

AYRILIKÇILIĞI YABANCI OKULLAR KIŞKIRTIYOR.,


Milliyetçiliğin oluşturulma kanalları neler? 

Arap milliyetçiliği veya başka tabirle "erken Arap milliyetçiliği" veya İngilizce tabirle "Arabism"; yani Arap milliyetçiliğinin ön safhası burada nerede duruyor? 
Aslında burada iki damar var. Bir tanesi seküler yanı kuvvetli, Hıristiyanların etkin olduğu ve yabancı desteğini almış damar. 

Mesela şöyle hikayeler okuyoruz: Beyrut'ta Alexandre Dumas'ın "Üç Silahşörler"ini okutan bir Fransızca hocası öğrencilerini Osmanlıya karşı kahramanlık hikayeleriyle öyle motive ediyor ki bu Hıristiyan çocuklar dersten çıktıktan sonra sahillere gidiyorlar ve ne yaparsak Osmanlı hakimiyetine son verebiliriz diye Osmanlı karşıtı planlar, projeler yapıyorlar! 

Okullar yoluyla ayrılıkçılığa felsefi ve zihni bir temel de oluşturuyorlar? 

Aslında bütün misyoner okulları açık veya örtük Osmanlıya sadakatsizliği işliyorlar. Aynı zamanda bütün misyoner okulları hangi ülkenin desteğindeyseler o ülkenin ulusal çıkarlarına katkı yapmaya çalışıyorlar. Yani Britanyalı Protestanlar İngiltere, Katolikler Fransa ve Ortodokslar da Rusya dış politikası çizgisinde hareket ediyorlar. 
Ana devletin konumuyla misyonerlerin bağlantısını göstermesi bakımından çok enteresan bir örnek var: 1820'lerde bölgede Protestanlık oluşturulmaya başlanıyor ve 1840'larda ayrı bir cemaat olarak tanınıyor ve katedrallerini kuruyorlar. Protestan olan Almanlar ve İngilizler diyorlar ki; "biz aynı kilise yapısı içerisinde hizmet verelim ve piskoposu da münavebeli seçelim. Yani İngilizlerden seçilen öldüğünde yerine Alman, Almanlardan seçilen öldüğünde de yerine İngiliz seçilsin.

" Bu durum 1879'e kadar böyle devam ediyor. Bu tarihte Alman Piskopos S. Gobat vefat edince yerine İngiliz tayin edilmesi söz konusu olduğunda Almanlar 
" Biz artık o kuralı kabul etmiyoruz. Biz kendi dini görevlilerimizi tayin edeceğiz. Kendi kilisemizi inşa edeceğiz. Artık İngiliz Protestanlarıyla birlikte hareket 
etmek istemiyoruz." Diyorlar ve İngilizler uzun bir direnişin ardından 1886'da bu kararı kabul etmek zorunda kalıyorlar. 

Ne değişti? 

Değişen en önemli şey, Prusya-Almanya'nın 1830'lu yıllara kıyasla çok daha güçlü olması ve bağımsız hareket etme isteği geliştirmiş olması. 
1880'lere gelindiğinde birliğini tamamlamış ve Fransa'yı yenmiş bir Almanya var. Artık Avrupa'da kendi gücünü ispat etmiş daha dışarıya açılmaya, 
dünya politikasına karar vermemiş ama bu anlamda bakıldığında bölgeye 1890'larda II. Wilhelm'in gelişiyle doruk noktasına ulaşacak bir ilgi oluşmuş durumda. 
İngilizlerden ayrılıyorlar. Sadece dini bir proje olsa misyonerlik, bölgedeki Protestanların bu ayrılığının izahı zor. Fakat iki ülkenin "milli" menfaatleri ve kendi emperyalist politikaları söz konusu olduğu için diğer araçların yanına bir de dini ekliyorlar. 

AVRUPALI DEVLETLER MİLLİYETÇİLİĞİ KULLANDI 

Bölgede etkin olabilmek için yerel güçleri kullanıyorlar. Dini politikalar bunu gösteriyor. Felsefi temeli oluşturabilmek için de Arap milliyetçiliğini kullandılar 
diyebilir miyiz? 

Yerel güçleri kullanmadan orada nüfuz sahibi olamazlar tabii. Zaten İngilizlerin Napolyon işgalinden sonra kendilerini boşlukta hissetmeleri, Protestanlığı 
oluşturmaları, Yahudilere ve Dürzilere sahip çıkmaya çalışmalarının arkasındaki mantık da bu. Öncelikle selam verip evlerine gidecekleri, nüfuz tabanı 
olabilecek birilerini oluşturmaları lazım. Bunun Arap milliyetçiliğine etkisi meselesi çok tartışmalı bir husus. 

Ama öyle bir damar oluşuyor… 

Şöyle oluyor: Bir kere bölge insanının temel referansları eskisi gibi İstanbul merkezli olmaktan çıkıyor. En azından bir kısmı için saydığımız merkezler devreye giriyor. 
İkincisi, iletişimin gelişmesiyle birlikte, Avrupa'yla kurulan diyalogla, misyoner okullarında yetişen çocuklarla, Avrupa'da eğitim gören gençlerle birlikte dünyada olduğu gibi bu bölgede de milliyetçilik eğilimi gelişiyor. Bütün imparatorluklar bu tür problemlerle karşı karşıya geliyorlar. Balkanlarda daha güçlü bir milliyetçilik eğilimi var. Yunan, Bulgar ve Sırp milliyetçiliği tecrübesi malum. Balkanlarda gelişen Ortodoks tabanlı milliyetçiliğin Osmanlıya karşı ne kadar güçlendiğini görüyorlar. 

Orta Doğu'ya etki etmemesi mümkün değil. Avrupa dışındaki en çok Hıristiyan unsur barındıran topraklar Filistin ve Lübnan bölgesindedir. 
Bunun dışında başka bir etken olarak literatür gelişiyor. Okuma yazma oranları artarken yeni edebiyat eğilimleri gelişiyor. Dergiler, gazeteler… neşrediliyor. 

Biliyorsunuz, milliyetçilik biraz da okuma yazmayla ilgilidir. Bu da 1870'lerden sonra önemli bir mesafe alıyor. Hatta şöyle enteresan bir gelişmeye dikkat çekilir: 
Rus Ortodoksları Grek Ortodoksların nüfuzunu kırmak için kiliselerde ayinleri Grekçeden Arapçaya çeviriyorlar. Bu basit bir karar gibi görünüyor ama arkasından Ortodoks Hıristiyanlık üzerine Arapça bir literatür oluşuyor ve yeni Arap edebiyatının gelişmesine de önemli bir katkı sağlıyor. Literatürün, gazeteciliğin, dergiciliğin, edebiyatın gelişmesi de ideolojinin güçlenmesine zemin hazırlıyor. Bir damar buradan ve çoğunluğu Hıristiyan ve Batı bağlantılı devam ediyor. 
Ama bu hepsine sirayet etmiyor ve Osmanlıya muhalefetin bütününü açıklamaya yetmez. 

OSMANLININ TEMSİL ETTİĞİ GELENEKSEL İSLAMA KARŞILAR 

Müslümanlara sirayet ediyor mu? 

Müslümanlar arasında da bir hareket var. Selefîlik denilen ve İslamın ilk dönemini idealize eden, İslam'ın sonraki dönemlerini problemli gören ve enteresan da bir tarih anlayışına sahip olan bir akım var. Bunların Kahire'de Muhammed Abduh, Suriye asıllı Reşid Rıza gibi çok önemli isimleri var. Hicaz bölgesinde ortaya çıkan Vehhabilikle ortak özellikler de taşıyor ama onun kadar dışlayıcı ve kendinden olmayan Müslümanlara karşı şiddeti savunan bir anlayışa sahip değil. 
Ama özünde yine püriten bir hareket. Bunlar aslında Osmanlının temsil ettiği İslama karşı da bir duruş sergiliyorlar. Osmanlının temsil ettiği İslam, geleneksel olarak türbesiyle, tarikatıyla, minaresiyle, ezanıyla, mevlidiyle, daha birçok müesseseleriyle oturmuş ve tarihi tecrübeden birçok unsurlar taşıyor. 
Osmanlının temsil ettiği tarihi tecrübeyle şekillenmiş İslam'ın hurafe dolu olduğu, bu haliyle Müslümanları geri bıraktığı, Müslümanların Batıdan geri kalışlarının aslında bu İslam anlayışıyla doğrudan alakalı olduğu fikri Selefiler tarafından 1890'lardan itibaren giderek yüksek sesle dile getiriliyor. 

Arapçılıkla bağları nereden geliyor? 

Aslında bu akımın toplumsal tabanı çok güçlü değil. Fakat entelektüel güçleri önemsenecek derecede. Bunlar din ilimleriyle uğraşıyorlar, Arapçayı çok önemsiyorlar. 
İşte, Arap milliyetçiliğiyle bağı buradan geliyor. Ve şöyle diyorlar; İslamı daha iyi anlamaya en güçlü aday toplum Arap toplumudur. Biz Arapçayı iyi biliyoruz. 
Dini literatür de Arapçadır. Dolayısıyla Araplar olarak biz İslamı daha iyi anlarız. Bu da din üzerinden bir Arapçılık vurgusu taşıyor. Araplığın, dinle bağlantısı 
vurgulanıyor, Türklerin İslamla kurduğu ilişkiyi problemli görüyorlar. Osmanlının temsil ettiğini iddia ettikleri hurafeci, kaderci İslam anlayışı terk edilmedikçe asrın biliminin yakalanamayacağını iddia ediyorlar. Progresivizmin, ilerlemeciliğin de etkisi var üzerlerinde. 

Bu akım Suriye ve Mısır'da mı etkin sadece? 

Sadece Osmanlıya karşı tavır sergileyen İslami yönleri baskın Cemaleddin Kasimi, Reşid Rıza ve Muhammed Abduh gibi Araplarda değil İstanbul'da da böyle düşünenler var. Özellikle Muhammed Abduh'un öğretilerini İstanbul'da yayan önemli isimlerden biri de Mehmet Akif Ersoy'dur. Ama o bölgedeki etkisi açısından baktığımızda vurgu, Arapça üzerinden İslamı daha iyi anlamayadır. Gelişme, terakki-ilerleme çok önemli bir kavram olarak kullanılıyor. Terakkiyi sağlayacak birçok şey meşru görülmeye başlanıyor. Osmanlının, Abdülhamit'in hilafeti sorgulanıyor. Çünkü bu dönemde, özellikle 1877'den itibaren Osmanlı hilafeti çok ciddi bir tartışma konusu haline geliyor. 

Hilafet neden tartışılıyor? 

Nedeni yine aynı. Türkler Arap değil. Oysa hilafet Kureyş'ten olmalı. Kureyş Arapların en önemli kabilesini oluşturuyor. "El-eimme min kureyş" Hadisi Şerifi var. 
Bunu önce İngilizler tartışmaya başlıyorlar. Ama buna Muhammed Abduh gibi önemli isimler de katılıyor. Kahire'deki tartışmalarda Blunt'ın tezini Müslümanlar 
da savunuyor. Biliyorsunuz, Blunt'ın "The Future of Islam" (İslam'ın Geleceği) isimli bir kitabı yayınlandı. 1882 tarihli bu kitaptaki İslamla ilgili bilgilerin çoğunu Kahire'de Müslümanlardan öğrenmiştir. Dolayısıyla Osmanlı hilafeti özellikle Arap olmadığı için tartışmalı konuma geliyor. 
Hatta "Boğazın Tatarları nasıl halife oluyor!" şeklinde müstehzi ifadeler kullanıyorlar. 1890'larda bu tartışmalar çok canlı. Lehte aleyhte birçok yayın yapılıyor. İsmail Kara'nın tamamı yedi cilt olacak olan ve şimdiye kadar beş cildi yayımlanan Hilafet Risaleleri adlı çalışması bu tartışmaların önemli metinlerini içeriyor. 

ARAP MİLLİYETÇİLİĞİ SÖYLEMİ ANAKRONİZMDİR 

Açıkça hilafeti ret mi ediyorlar? 

Açıktan reddetmeyen Arapların bir kısmı örtük olarak eleştiriyorlar. Mesela Reşid Rıza ve Muhammed Abduh çok açık olarak Osmanlı hilafetini reddetmiyorlar. 
Ama Osmanlı hilafetini reddeden Kevakibi'nin "Ümmül Kura"sını Kahire'de birlikte hazırlıyorlar. Bu, hilafetin Araplara verilmesi gerektiğini savunan ilk Arapça eserdir. 
Ana müsveddeyi Kevakibi Halep'te hazırlıyor ama son şeklini birlikte veriyorlar. 
Kitaptaki Osmanlı hilafeti karşıtlığı fikirlerinin ne kadarı Reşid Rıza'ya ne kadarı Muhammed Abduh'a ait bilemiyoruz ama en azından önemli bir payları olduğunu biliyoruz. 
Bunlar da muhalefet oluşturuyor ancak buna ne kadar Arap milliyetçiliği diyebiliriz, orası tartışılır. 
Diğer seküler Hıristiyanların Araplığa vurgusundan farklı olarak Araplık vurgusunun yanı sıra İslami yöne vurgu var. 
Bu konu Batıda çok çalışıldı. Osmanlının bölgedeki nüfuzunu kırmak ve Türklerle Arapların kopuşunu hızlandırmak için önce Arap milliyetçiliği dendi. 1960'lara 
gelindiğinde buna Arap milliyetçiliği denmeyeceği fikri ağırlık kazandı. 
Kalleş Araplar arkamızdan vurdu söylemi… 
Evet. Özellikle Ernest Down bu düşünceyi revize ederken Albert Haurani bu revizyonu destekledi. Daha sonra 1980'li ve 90'lı yıllarda yapılan yayınlarla ortaya kondu ki buna artık kesinlikle Arap milliyetçiliği denemez. Ama bir muhalefetin olduğu da açık. Bu muhalefeti ifade edebilmek için Arabizm, Arapçılık veya erken Arap Milliyetçiliği gibi ara kavramlar kullanılmaya başlandı. 

İSLAMCILIK KÜSTÜRÜLEN MÜSLÜMANLAR İÇİN UYGULANMIŞTIR 

Peki, sizin tabirinizle bu muhalefete merkezin tepkisi ne oldu? Mesela II. Abdülhamit'in Pan-islamizm politikasını bu duruma yönelik çözüm arayışı olarak 
değerlendirebilir miyiz? 
Bence buna Pan-islamizm değil de İslam veya İslamcılık politikası demek lazım ve bu İslamcılık politikası 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında yapılan bir 
durum değerlendirmesiyle alakalıdır. Abdülhamit tahta çıktıktan hemen sonra olaylar hızlı bir şekilde gelişiyor ve Nisan 1877'de Ruslarla savaş başlıyor. 
Savaş büyük bir hezimetle sonuçlanıyor. Sonunda Balkanlarda büyük bir toprak kaybı ve aynı zamanda büyük Hıristiyan nüfus kaybı yaşanıyor. 
1878'de Abdülhamit şahsi yönetimini başlatıyor, meclisi askıya alıyor ve bir durum değerlendirmesi yaptığında imparatorluğun çoğunluğunun Müslümanlardan oluştuğunu görüyor. Ama bu Müslümanlar Tanzimat politikalarıyla gücendirilmiş. Hıristiyanlarla eşitlik ilkesini kabullenememiş. Tanzimatın ayrılıkçı hareketleri durdurma politikaları iflas etmiş. Bütün bunlar değerlendirildiğinde rakamsal olarak da Osmanlı Devletinde Müslümanlar açık çoğunluğu oluşturuyor ve çok ciddi bir sıkıntıya düşmüş durumdalar. İstanbul'a yüz binlerce Müslüman mülteci gelmiş ve bunların bir kısmı vilayetlere dağıtıyorlar. 1878'de sırf Suriye'nin payına düşen 30 bin civarında mülteci var. Bu, büyük bir hezimetle sonuçlanmış bir savaştan çıkmış Osmanlı Devleti için tek vilayet bazında çok önemli bir rakam. 
Latin Amerika'ya da Arap göçü bu dönemde mi yaşanıyor? 
Lübnan'dan, özellikle Hıristiyanlardan göçler bundan önce de, sonra da oluyor. 

İSLAMCILIK DEVLETİ GÜÇLENDİRİYOR 

Abdülhamit bu durum değerlendirmesinde şöyle bir karar veriyor. Bir anlamda Tanzimatın Müslümanları gücendiren kararlarını revize etme kararı alıyor. Müslümanların hassasiyet gösterdiği konulara hassasiyet gösteren, mabetlerin bakımının yapılması, devletin İslami kimliğinin vurgulanması gibi, kandillere önem verilmesinden tutun da hicri yılbaşının kutlanması gibi semboller de dahil olmak üzere Arap toprakları söz konusu olduğunda tasavvufun etkisinden yararlanmak gibi, eşraf politikası dediğimiz daha önce modern toplum oluşturulacak diye gücendirilmiş toplumda etkin olan insanların çeşitli hediyelerle, ikramlarla, saygınlıklarını teslim ederek gönüllerini almak gibi politikalarla çok açık bir şekilde hilafete vurgu yaparak İslamın, Müslümanların önceliğine vurgu yaparak bir İslam politikası oluşturuyor. 

Bu, çok kısa sürede meyve veriyor. 1878'de İstanbul'da ve Ortadoğu söz konusu olduğunda Hicaz'da, Suriye'de birçok insan acaba bu devlet yaşayacak mı, 
Osmanlı Devleti yıkılıyor mu, yıkılırsa biz nasıl bir siyasi yapı kuracağız, Fransızlar, İngilizler işgal ederse biz bölgeyi nasıl koruyacağız gibi sorularla meşgul olan insanların kısa sürede devlete bakışı değişiyor. 

Din vurgusu güçlenince devlete bağlı kalıyorlar… 

Bu durum net gözlemleniyor. Hem bölge insanlarının hatıralarında hem eski diplomat Wilfrid Blunt gibi bölgeyi 1879'da gezmiş ve sonrasında her yıl gelmiş olan yabancı gözlemcilerin ifadelerinde değişim gözleniyor. Mesela 1879'da Araplar Osmanlıdan kopmaya hazır diye düşünen Blunt 1882'ye geldiğinde bu padişah devletin Araplar üzerindeki otoritesini tekrar tesis etti, artık bu bölgenin insanları Abdülhamit'in devleti kurtardığına inanıyor, o başta olduğu sürece bizim Arapları Osmanlıdan koparmamız mümkün değil inancına varıyor. Kitabını yayınlayarak Arapları Osmanlıdan koparma faaliyetlerine ara veriyor. 
Ondan önce her yıl bölgeye gelen, hatta Hindistan'a kadar giderek Hindistan valisini bu projeye ikna eden, validen silah, mühimmat temin edip onları Kahire'ye getirecek kadar bu konuda inanmış ve yatırım yapan bir insan 1882'ye geldiğinde "bu padişah başta olduğu sürece bu iş bitmiştir, Araplar artık onun devleti kurtardığına inanıyor" diyor. Aradan geçen süre 4-5 yıl. 

Çok ilginç. Din vurgusu mu etkili oluyor? 

Bunda bence diğer politikaların yanı sıra İslam vurgusu da etkili oluyor. 

Bu iktidarının başından bir örnekti. Sonundan da bir örnek vereyim. 1909'da ihtilal olup İttihatçılar yönetimi ele geçirdiklerinde, henüz Abdülhamit hal' edilmemişken, baştayken, Suriye'nin kuzeyinde Lazkiye'de bir ittihatçı 
öğretmen öğrencilerinden ertesi gün sınıfta okumak üzere bir şiir hazırlamasını istiyor. Çocuklardan biri de Abdülhamit'i öven bir şiir yazıyor. 
Öğretmen buna çok kızıyor. Şiir yazılı kağıdı alıp yırtıyor ve çocuğu azarlıyor. Çocuk da bunu gidip ailesine anlatıyor. Babası konuyu camii cemaatine aktarıyor. 
Bunun üzerine Lazkiye Müslümanları ayaklanıyorlar ve İttihatçı öğretmeni parçalamak istiyorlar. O zaman Lazkiye mutasarrıfı Mehmet Ali Ayni'nin yardımıyla öğretmenin canı kurtarılıyor. Sahilde bir gemiye konularak kaçırılıyor. Ama halk "halifemize hakaret eden bir öğretmeni istemeyiz" diye sokağa dökülüyor. 
Mehmet Ali Ayni bunu hatıralarında anlatıyor. 
Organize edilmemiş ve kendiliğinden gelişmiş bir tepki olması çok önemli. Bölge idarecileri halkı durdurmakta çok zorlanıyorlar. 
Kaldı ki Lazkiye çok kozmopolit bir yerdir. Sünni Müslümanların yoğun olduğu bir bölge değildir. Nusayriler, farklı mezhepler ve Hıristiyanlar var. 

OSMANLI KARŞITLIĞININ TOPLUMSAL BİR TEMELİ YOK 

Bu durum, biraz önce bahsettiğiniz entelektüeller arasında Osmanlı hilafetine karşı tavır olarak çıkan akımın toplumsal bir temelinin olmadığını da gösterir mi? 
Evet. Albert Hourani (toprağı bol olsun) bu dönemin güçlü bir uzmanıydı. Sağlığında ona: "Kevakibi Ümmü'l-Kura'yı Osmanlıya karşı yazdı ve yayınladıktan sonra kısa sürede vefat etti. Bu o zaman ne kadar etkili oldu" diye sordum. Hourani bunun sonradan iddia edildiği gibi etkili olmadığını söylemişti. 
Aslında Arap milliyetçileri Kevakibi'yi, milliyetçiliğin zirve yaptığı iki savaş arası dönemde, Batının manda yönetimi altında bağımsızlıklarını kaybettiklerini 
iliklerine kadar hissettikleri zaman keşfediyorlar. Ve bir anlamda anakronik olarak Kevakibi'yi Osmanlı son dönemi kahramanlarından sayıyorlar. Halbuki Kevakibi kendi döneminde yaygın olarak bilinen, okunan, kitabı etkili olmuş bir isim görünmüyor. Fakat bugün önemli bir isim olarak öne çıkarıyorlar. 
Bu aslında anakronik bir değerlendirmeden ibarettir. 

Aynı şekilde Arap milliyetçiliğinin de bu kadar merkezi bir yere konularak bölgedeki devletlerin oluşmasında temel bir faktör olarak kabul edilmesine de 
anakronik bir okuma şekli diyebilir miyiz? 

Evet. Hatta Arap milliyetçiliğinin Osmanlı döneminde toplumsal tabanı olmadığını gösteren açıklamalardan bir tanesi de 1880-90'larda bazı Araplarda ortaya çıkan Osmanlı hilafetine karşı olma durumuyla ilgili denebilir ki, bunların çoğunluğu 1860-70'li yıllarda doğuyorlar. Çok genç kuşağı oluşturuyorlar. 
İkincisi, ekonomik ve toplumsal olarak güçlü ailelerden gelmiyorlar. Bazı araştırmacılar Osmanlı karşıtlıklarında bunu da önemsiyorlar. Çünkü eşraf siyasetiyle bölgede etkin olan aileler Osmanlı yönetimine entegre olmuş vaziyetteler. Yani hem Osmanlı yönetimiyle yapıcı diyalog içerisindeler hem de bölgedeki yönetimle beraber çalışıyorlar. Bunlar aslında o halkaya dahil olamadıkları için onun da tepkisiyle Osmanlı yönetimine karşı çıkıyorlar. 
Bir anlamda kendilerini dışlanmış, ekonomik olarak güçsüz hissediyorlar. Bunların çoğu bugünkü tabirle ortaokul, lise öğretmeni mesabesindeler. 
Ama Cemaleddin Kasimi gibi İslami ilimlerde kendisini iyi yetiştirmiş önemli isimler de var. Reşid Rıza'nın 1898'de Suriye'den çıkıp Kahire'ye gittiğinde geride etkinliğiyle ilgili hiçbir veri sahibi değiliz. İhtilal olup geldiğinde gene aynı şekilde çok dar bir çevreyle diyalogu var ve zaten o bölgenin Müslümanları biraz 
muhafazakar diyebileceğimiz bir dini anlayışa sahip. Modernist, selefi fikirlerle onların üzerinde etkili olmak zaten kolay değil. 

Anadolu Müslümanlarına benzer şekilde… 

Evet. Dolayısıyla Arap milliyetçiliği diyemesek de bir Osmanlı karşıtlığı var. Ama bunların tabanı çok güçlü değil. Hatta İttihatçılarla birlikte muhalif kanadı 
oluşturdukları için önce Abdülhamit karşıtlığında bir araya geliyorlar ve fakat onları bir araya getiren Abdülhamit karşıtlığı unsuru ortadan kalktığında birlikte 
hareket edemeyeceklerini anlıyorlar. 
Uzun olduğu için böldüğümüz söyleşinin devamında Prof. Dr. Tufan Buzpınar'la Osmanlı sonrası Ortadoğuyu ve Türkiye'de tarihçi olmayı konuştuk. 
Söşyleşinin ikinci bölümü, sitemizde, 23 Kasım pazartesi günü yayınlanacak...

Prof. Dr. Tufan Buzpınar kimdir? 
1961'de Kadirli'de doğdu. Liseyi Adana'da, Üniversiteyi Ankara'da tamamladı (1984). 
Manchester Üniversitesi'nde (İngiltere) yüksek lisans (1986) ve doktora yaptı (1991). 
1992–2001 yılları arasında Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi'nde (İSAM) araştırmacı ve idareci olarak çalıştı. 
1998'de doçent, 2005 yılında profesör oldu. 2001'den itibaren Fatih Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi ve 2005'ten itibaren 
de bölüm başkanı olarak çalışmaktadır. 

Yayınları: 

MAKALELER 

Ş. Tufan Buzpınar, "Ahmet Cevdet Paşa'nın Suriye Valiliği", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi/The Journal of Turkish Cultural Studies, Vol. 9, No. 9, Nov. 2003, pp. 37-52 
Ş. Tufan Buzpınar, "Ahmet Cevdet Paşa ve Araplar" Ahmet Cevdet Paşa, Ankara-Türkiye, Jun. 1995, pp. 167-178 
Ş. Tufan Buzpınar, "Bir Osmanlı Aydınının Kimlik Arayışı: Sâtı Bey'in Osmanlıcılıktan Arap Milliyetçiliğine Geçiş Serüveni", Arşiv Dünyası, No. 11, Jul. 2008, pp. 62-66 
Ş. Tufan Buzpınar, "Celal Nuri'nin Batılılaşma ve İslam Anlayışları Üzerine Notlar", Muhafazakar Düşünce , Vol. 4, No. 16-17, Jun. 2008, pp. 213-230 
Ş. Tufan Buzpınar, "Mustafa Kamil Paşa", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 31, Oct. 2006, pp. 309-310
Ş. Tufan Buzpınar, "Mustafa Fazıl Paşa", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 31, May. 2006, pp. 300-301 
Ş. Tufan Buzpınar, "'Diğer' Üzerinden Hesaplaşma: Celal Nuri ve Abdullah Cevdet'in Avrupa Tartışmaları Hakkında Bir Değerlendirme", Divan İlmi Araştırmalar, 
    No. 19, Dec. 2005 
Ş. Tufan Buzpınar, "Şam'da Osmanlı İzleri", Toplumsal Tarih, No. 144, Dec. 2005, pp. 94-98 
Ş. Tufan Buzpınar, "Başa, Ahmet Muhtar", Mevsuatu Alami'l-Ulema ve'l-Udebai'l-Arab ve'l-Muslimin, Vol. 3, Dec. 2005, pp. 106-109 
Ş. Tufan Buzpınar, "Şam'da Tarihi Bir Kongre: Osmanlı Devrinde Bilad-ı Şam", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Vol. Güz 2005, No. 13, Dec. 2005, pp. 237-243 
Ş. Tufan Buzpınar, "Küreselleşme ve Osmanlı Tecrübesi Üzerine Birkaç Not", Türkiye Günlüğü, No. 82, Oct. 2005, pp. 29-35 
Ş. Tufan Buzpınar, "Mısrî, Aziz Ali", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 30, Apr. 2005, pp. 2-3 
Ş. Tufan Buzpınar, "Midhat Paşa", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 30, Apr. 2005, pp. 7-11 
    * Tufan Buzpınar, "Vying for Power and Influence in the Hijaz: Ottoman Rule, the Last Emirate of Abdulmuttalib and the British (1880-1882)", 
   The Muslim World, Vol. 95, No. 1, Jan. 2005, pp. 1-22 
   Tufan Buzpınar, "Osmanlı Hilafeti Hakkında Bazı Yeni Tespitler ve Mülahazalar(1725-1909)", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi/The Journal of Turkish Cultural Studies, 
   Vol. 10, No. 10, May. 2004, pp. 1-38 
   Tufan Buzpınar, "Osmanlı Hilafeti Meselesi: Bir Literatür Değerlendirmesi", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Vol. 2, No. 1, Jan. 2004, pp. 113-131 
Ş. Tufan Buzpınar, "Suriye ve Filistin'de Avrupa Nüfuz Mücadelesinde Yeni Bir Unsur: İngiliz Misyonerleri (19.Yüzyıl)", 
     Islam Araştırmaları Dergisi/Turkish Journal of Islamic Studies, No. 10, Nov. 2003, pp. 107-120 
Tufan Buzpinar, "Lübnan", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 27, Oct. 2003, pp. 248-254 
Tufan Buzpinar, "Lazkiye", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 27, Oct. 2003, pp. 117-118 
Tufan Buzpinar, "Kevakibi, Abdurrahman", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 25, Oct. 2002, pp. 339-340 
Tufan Buzpınar, ""Filistin Meselesinin Ortaya Çıkışında İngiltere'nin Rolü"", Türkiye Günlüğü, Vol. 68, No. 1, Jan. 2002, pp. 17-23 
* Tufan Buzpınar, "The Repercussions of the British Occupation of Egypt on Syria, 1882-1883", Middle Eastern Studies, Vol. 36, No. 1, Jan. 2000, pp. 82-91; 
"Arap Milliyetçiliğinin Osmanlı Devletinde Gelişim Süreci", Osmanlı, II, Ankara 1999, 168-178. 
Tufan Buzpınar, "Osmanlı Suriye'sinde Türk Aleyhtarı İlanlar ve Bunlara Karşı Tepkiler, 1878-1881", İslam Araştırmaları Dergisi/ Turkish Journal of Islamic Studies, 
    No. 2, Apr. 1998, pp. 73-90 
Tufan Buzpinar, "Havran", TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 16, Oct. 1997, pp. 539-541 
Tufan Buzpinar, Mustafa Küçükasci, "Haremeyn", TDV islam Ansiklopedisi, Vol. 16, Oct. 1997, pp. 153-157 
Tufan Buzpınar, ""Suriye'ye Yerleşen Cezayirlilerin Tabiiyeti Meselesi 1847-1900", İslam Araştırmaları Dergisi/Turkish Journal of Islamic Studies, Vol. 1, 
   No. 1, Jan. 1997, pp. 91-106 
Tufan Buzpınar, "Opposition to the Ottoman Caliphate in the Early Years of Abdulhamid II, 1877-1882", Die Welt des Islams, Vol. 36, No. 1, Apr. 1996, pp. 59-89 
Tufan Buzpınar et.al., "Resources on Syria in the Turkish Archives", Syrian Studies Newsletter, Vol. 3, No. 1, May. 1995, pp. 1-4 
* Tufan Buzpınar, ""The Hijaz, Abdulhamid II and Amir Hussein's Secret Dealings with the British"", Middle Eastern Studies, Vol. 31, No. 1, Jan. 1995, pp. 99-123 
Tufan Buzpınar, "II. Abdülhamid Döneminin İlk Yıllarında Filistinde Yahudi İskanı Girişimleri", Türkiye Günlüğü, No. 30, Oct. 1994, pp. 58-65 
Tufan Buzpınar, "Abdulhamid II and Sayyid Fadl Pasha of Hadramawt", Journal of Ottoman Studies, Vol. XIII, No. 1, Jan. 1993 

TEBLİĞLER 

Ş. Tufan Buzpınar, "Kaostan İstikrara: II. Abdülhamid Döneminin İlk Yıllarında Suriye", Uluslararası Osmanlı Dönemi Arap Coğrafyası ve Türk-Arap İlişkileri 
    Sempozyumu, İstanbul/Türkiye, May. 2009, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Filistin Meselesinin Doğuşu: Osmanlı Dönemi", Uluslararası Yaşayan Filistin Sempozyumu, İstanbul/Türkiye, May. 2009, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Mescid-i Aksa ve Çevresindeki Kazı Çalışmaları", Uluslararası Mescid-i Aksa Sempozyumu, Istanbul, Apr. 2009, 
Ş. Tufan Buzpınar, "II. Meşrutiyet Dönemi Arap Topraklarında Osmanlı Yönetimi Tarihçiliği: Problemler, Öneriler", İstanbul/Türkiye, Oct. 2008, 
Ş. Tufan Buzpınar, "II. Abdülhamit Dönemi Hilafet Meselesi", Vefatının 90. Yıldönümünde II. Abdülhamit, İstanbul/Türkiye, Oct. 2008, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Suriyelilerin Meşrutiyet Algılamaları", Yüzüncü Yılında İkinci Meşrutiyet/The Second Constitutional Period on its Centeneray, İstanbul/Türkiye, 
    May. 2008, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Anglo-Ottoman Confrontation in the Yemen during the Reign of Abdulhamid II (1876-1908)", Turkish Yemeni Relations, Sana'a- Yemen, Jan. 2008, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Altunizâde Ailesi", Üsküdar Sempozyumu IV, İstanbul/Turkey, Nov. 2006, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Osmanlı Son Dönemi Arap Muhalefeti Üzerine Bir Değerlendirme", International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies, 
    Trabzon-Türkiye, Sep. 2006, 
Ş. Tufan Buzpınar, "Makamat-ı Mübareke Meselesi ve Kırım Harbi", Savaştan Barışa: 150. Yılında Kırım Harbi, İstanbul-Türkiye, May. 2006, Savaştan Barışa: 
    150. Yıldönümünde Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması, pp. 181-192 
    Tufan Buzpinar, "The Repercussions of the Russian-Ottoman of 1877-1878 on the Ottoman Arab Provinces", Ankara-Turkey, Dec. 2005, 
    The Ottoman Russian War of 1877-1878, pp. 227-241 
Ş. Tufan Buzpınar, "How Should We Study the History of Ottoman Rule in Bilad al-Sham?", International Congress on Bilad al-Sham During the Ottoman Era, 
    Damascus, Sep. 2005, 
Tufan Buzpınar, "Osmanlı Son Dönem Tarihi Nasıl Ele Alınmalı? Problemler, Öneriler", Ankara/Türkiye, Apr. 2001, 
Tufan Buzpınar, Ahmet Cevdet Paşa Sempozyumu, İstanbul, Jan. 1995, "Ahmet Cevdet Paşa'nın Suriye Valiliği" , pp. 109-121 

KİTAP BÖLÜMLERİ 

Tufan Buzpınar, " II. Abdülhamid Döneminde Filistine Yahudi Göçü Meselesi (1878-1908)", Türkler, Yeni Türkiye 
Ş. Tufan Buzpınar, ""II. Abdülhamit Döneminde Osmanlı Hilafetine Muhalefetin Ortaya Çıkışı, 1877-1882", Hilafet Risaleleri I", haz. İsmail Kara, 
    Klasik yayınları, İstanbul 2002. 
Shirin Akiner (Çev. Tufan Buzpinar, Ahmet Mutu), "Sovyet Müslümanlari", insan yayinlari, İstanbul 1995. 
   "The Question of Caliphate under the Last Ottoman Sultans", in F. Zachs and I. Weismann (eds.), Ottoman Reform and Muslim Regeneration: 
   Studies in Honor of Butrus Abu-Manneh, I. B. Tauris, London 2005, s. 1-18.

http://www.dunyabulteni.net/tarih-ve-toplum-konusmalari/96680/osmanli-ve-araplar-1

3. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***