TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA DAVUTOĞLU DÖNEMİ: 2009 DEĞERLENDİRMESİ, BÖLÜM 1
BURHANETTİN DURAN
KEMAL İNAT
MUHİTTİN ATAMAN
SETA Yayınları XIII
I. Baskı : Mart 2011
ISBN : 978-605-4023-11-0
Tasarım : Merdiven Sanat
Uygulama : Ümare Yazar
Baskı : Pelin Ofset, Ankara
İletişim : SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı
Reşit Galip Caddesi Hereke Sokak No:10 GOP Ankara
Tel: (312) 405 61 51 Faks: (312) 405 69 03
www.setav.org / info@setav.org
TÜRK DIŞ POLİTİKASI YILLIĞI 2009
Burhanettin DURAN | İstanbul Şehir Üniversitesi
Kemal İNAT | Sakarya Üniversitesi
Muhittin ATAMAN | Abant İzzet Baysal Üniversitesi
SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ / 9
TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA DAVUTOĞLU DÖNEMİ: 2009 DEĞERLENDİRMESİ / 13
Bülent Aras & Pınar Akpınar
EKONOMİK KÜRESELLEŞME ÇAĞINDA DİPLOMASİ: TÜRKİYE’NİN YENİ DIŞ POLİTİKASI VE “REKABET DEVLETİ” / 45
Sadık Ünay
TÜRK DIŞ POLİTİKASININ 2009 YILI GELİŞMELERİ / 91
TÜRKİYE’NİN İRAN, İSRAİL/FİLİSTİN VE SURİYE POLİTİKASI 2009 / 93
Kemal İnat, İsmail Numan Telci
TÜRKİYE’NİN IRAK POLİTİKASI 2009 / 159
Mesut Özcan
TÜRKİYE’NİN KÖRFEZ ÜLKELERİ, YEMEN, MISIR, ÜRDÜN VE LÜBNAN POLİTİKASI 2009 / 189
Muhittin Ataman, Nuh Uçgan
TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ POLİTİKASI 2009 / 223
Ali Resul Usul
TÜRKİYE’NİN KIBRIS POLİTİKASI 2009 / 247
Nasuh Uslu
TÜRKİYE’NİN ABD POLİTİKASI 2009 / 293
Ramazan Gözen
TÜRKİYE’NİN RUSYA POLİTİKASI 2009 / 331
Vügar İmanov
TÜRKİYE’NİN ALMANYA POLİTİKASI 2009 / 355
Savaş Genç, Bahadır Çelebi
TÜRKİYE’NİN İNGİLTERE POLİTİKASI 2009 / 381
Ali Balcı
TÜRKİYE’NİN KAFKASYA POLİTİKASI 2009 / 403
Kamer Kasım
TÜRKİYE’NİN BALKANLAR POLİTİKASI 2009 / 431
Hüseyin Emiroğlu, Turgay Kayalak
TÜRKİYE’NİN ORTA ASYA POLİTİKASI 2009 / 497
Ertan Efegil
TÜRKİYE’NİN DOĞU ASYA POLİTİKASI 2009 / 523
Selçuk Çolakoğlu, Cemal Alpgiray Bölücek, Yunus Can Polat
TÜRKİYE’NİN LATİN AMERİKA POLİTİKASI 2009 / 547
Ayşe Aslıhan Çelenk
TÜRKİYE’NİN AFRİKA POLİTİKASI 2009 / 571
Mehmet Özkan
TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÜZERİNE BAĞIMSIZ MAKALELER / 603
İKİ YÜZYILIN HİKÂYESİ: TÜRK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASINDA SÜREKLİLİKLER / 605
Gökhan Çetinsaya
KÜRESELLEŞME, MODERNİTE VE DEMOKRASİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI 2009 VE SONRASI / 629
E. Fuat Keyman
ANA AKIM TÜRK DIŞ HABERCİLİĞİNDE ŞARKLILAŞTIRMA PRATİKLERİ / 655
Fahrettin Altun
TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA AFGANİSTAN / 699
Sevinç Alkan Özcan
ÖNSÖZ
“Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmaya” son verme konusunda üzerimize düşeni yapmak kaygısıyla serüvenine başlayan Türk Dış Politikası Yıllığı ülkemizde uluslararası ilişkiler literatüründe halen daha var olmaya devam eden büyük boşluğu doldurma konusunda katkı sunmayı amaçlamaktadır. Gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye’de, özellikle Türkçe yazılmış uluslararası ilişkiler konulu eserlerin gerek sayı ve gerekse içerik olarak ciddi eksiklikleri olduğu ilgili alanın uzmanları tarafından sürekli olarak dile getirilmektedir.
Mevcut eserlerin nicelik olarak yetersiz olmalarının yanında uluslararası ilişkiler alanında Türkiye’nin yaşadığı en temel problem, konunun uzmanları tarafından yazılmamış, bilgi üzerine inşa edilmeyen, dayanaksız analiz ve yorumlar ile komplo teorileri ve spekülatif varsayımlardan oluşan kitapların sayısının her geçen gün artmasıdır.
Türk Dış Politikası Yıllığı, Türkiye’nin dış politikasının değişik alanlarına ilişkin verilerin, konunun uzmanları tarafından belirli bir sistematik içerisinde ve olayların anlaşılmasını kolaylaştırıcı bir biçimde okuyucuya aktarılmasını sağlamayı hedeflemektedir. Aktarılan bu verilerin analizi konusunda okuyucuya yol gösterilmekte, ancak aktarılan bilgilerden okuyucunun kendi analizini yapmasına da fırsat tanınmaktadır. Bunun yanında, yıllığın ikinci bölümünde yer alacak olan Türk dış politikasına ilişkin bağımsız makaleler daha çok analiz ağırlıklı olacaktır.
Türkiye gibi, giderek artan bir şekilde bölgesinde önemli roller üstlenen bir ülkenin dış politikasını inceleyen düzenli bir yıllık çalışmasının bugüne kadar yapılmamış olmasının ciddi bir eksiklik olduğu düşüncesiyle 2009 yıllığıyla başlayan bu projenin sürekli olacağını, her yılın ortasında, bir önceki yıla ilişkin Türk dış politikası gelişmelerinin inceleneceği yeni bir kitabın yayınlanmasının planlandığını ifade etmek istiyoruz. Bu şekilde, Türk dış politikasına ilgi duyan okuyucuların, öğrencilerin ve araştırmacıların faydalanacağı bir çalışmanın Türk uluslararası ilişkiler literatürüne kazandırılması temel amacımızdır.
Söz konusu olan bir yıllık olduğu için, atıflar ve kaynakça konularında farklı bir yöntem izlenmiştir. Okuyucuyu sıkmamak amacıyla, yararlanılan gazetelerin ve haber ajanslarının önemli bir kısmı internetten alınmasına rağmen, internet adresleri verilmemiş, sadece haberin ismi, hangi gazete ya da haber ajansından alındığı ve haberin yayınlandığı tarih bilgileri yazılmıştır. Söz konusu haberlerin asıllarına ulaşmak isteyen okuyucuların, ilgili gazete ya da haber ajanslarının internet sitelerinden, haber başlığı ve tarihini yazmak suretiyle arama yapmaları yeterli olacaktır.
Bu kitabın ve Türk Dış Politikası Yıllığı’nın bundan sonraki sayılarının okuyucuya faydalı olmasını diliyoruz.
Burhanettin Duran
Kemal İnat
Muhittin Ataman
*****
TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA DAVUTOĞLU DÖNEMİ: 2009 DEĞERLENDİRMESİ. BÖLÜM 1
Bülent Aras*
Pınar Akpınar**
* Prof. Dr., Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı.
Bu makaledeki görüşler yazarın kişisel değerlendirmeleridir.
** Öğretim Görevlisi, Yalova Üniversitesi.
Giriş
Türkiye’nin son yıllardaki dış politikasına baktığımızda anlayış, vizyon, prensip, kullanılan araç ve mekanizmalar anlamında büyük bir değişim göze çarpmakta dır. Bu süreç, 2002 yılından beri Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Başdanışmanlığını yapan Prof. Ahmet Davutoğlu’nun 1 Mayıs 2009 tarihinde Dışişleri Bakanlığı koltuğuna oturmasıyla ivme kazanmıştır. Son bir yıl içinde Davutoğlu’nun gitmediği ülke, görüşmediği lider neredeyse kalmamıştır. Davutoğlu yeni bir dış politika vizyonu çizmiş ve bu vizyonu ile dış politikada hakim olagelmiş geleneksel dili ve uygulamaları değiştirmeyi büyük ölçüde başarmıştır.
Bu anlamda, Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren baskın olmuş güvenlik, çıkar ve güç gibi kavramları temel öncelikler olarak gören ve meşruiyetini tehdit algısından alan geleneksel bürokratik/otoriter anlayışın yerini barış ve işbirliği almıştır. Türk dış politikasının içe dönük karakterinin yerini proaktif, dinamik ve çok boyutlu bir politikanın aldığı söylenebilir. Davutoğlu’yla birlikte, ‘komşularla sıfır problem’, ‘ritmik diplomasi’, ‘stratejik derinlik’ gibi daha önce duyulmamış kavramların yer aldığı yeni bir lügat hem Dışişleri Bakanlığı koridorlarında, hem akademik camiada, hem de medya kulvarlarında kullanılmaya başlanmıştır. Uzun seneler boyunca sert-gücü oynamasının ardından Türkiye bir yumuşak-güç ve bir lider olarak bölgesinde yeniden doğmuş ve kendisini bölgesel ve
küresel kontekstte yeniden konumlandırmıştır. Türkiye’nin yeni dış politikası bir yandan şiddetli eleştirilere maruz kalırken, diğer yandan yoğun bir takdir görmüştür. Türkiye’nin komşularıyla olan kemikleşmiş problemlerini çözme çabası, yakın mücavir alanları dışındaki bölgelere de açılması, doğrudan kendisini ilgilendirmeyen sorunları bile çözme girişimleri bazı çevreler tarafından şüpheyle karşılanmış ve hatta ‘eksen kayması’ tartışmalarını başlatmıştır.
Türkiye’nin yeni bir dış politika edinmesinin arkasındaki asıl sebep nedir?
Türkiye’nin dış dünyaya dair algısındaki değişikliğin sebepleri nedir?
Türkiye’nin bölgesinde bir ‘yumuşak-güç’ olarak doğmasının ardındaki motivasyon nedir?
Türkiye dış politikasında gerçek anlamda bir eksen kayması olmuş mudur?
Yeni bir dış politika yapmanın ardındaki asıl sebebi anlamak için olaya geniş bir perspektiften bakmamız, birçok unsuru göz önüne almamız gerekir. Bu çalışma Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrası konumu, AB üyelik süreci zarfında yaşadığı dönüşüm, geçmişte politika yapım sürecini etkilemiş olan birçok olayın güvenlik ekseninden çıkması ve AB politikalarının uygulanması, Ak Parti’nin iktidara gelmesi, 11 Eylül sonrası dönemde ortaya çıkmış bölgesel ve uluslararası değişimler gibi unsurların dış politika çizgisini etkilemiş olduğunu ve yeni bir vizyon geliştirmeyi kaçınılmaz kıldığını savunur. Elinizdeki çalışma, devleti ve resmi diplomasiyi temel aktör olarak alır ancak son yıllarda devlet dışı aktörlerin de dış politika yapım sürecine dâhil olduğunu göz ardı etmez.
Aktör kimliklerindeki ve iç konjonktürdeki değişimin politika yapıcıların algı ve taleplerinde bir dönüşüm sürecini tetiklediğini ve yeni bir anlayış getirdiğini savunur.
Politik taleplerin ve gerekliliklerin yanı sıra ekonomik boyutun işlevini göz ardı etmeden Türk ekonomisinde son yıllarda meydana gelen hızlı büyümenin talep ettiği yeni pazar arayışlarını da politika yapıcılarının zihinlerini meşgul eden bir kaygı olarak görür. Bu anlamda bakıldığında, son dönemde dış politika çizgisinde katı realist bir algıdan nispeten daha liberal bir algıya kayıldığı gözlemlenebilir.
İçeride meydana gelmiş gelişmeler ve reformlarla birleştiğinde Türkiye’nin bölgesel ve küresel olaylarda daha proaktif, belki de liderce bir rol üstlenme olanağı ve ihtiyacı doğmuştur. Bu çalışma, Türkiye’nin yeni bir dış politika çizgisi izlemesinin rasyonel bir seçim olduğunu savunur. Ayrıca, bu çalışma, potansiyeli ni ve sürdürülebilirliğini değerlendirmek adına Türkiye’nin yeni dış politika araçlarının da altını çizer. Bununla birlikte, Türkiye’nin bölgesinde bir ‘yumuşak güç’ olarak ortaya çıkışını ve yeni dış politikasının mücavir alanlarda ve uluslararası ortamda yansımalarını araştırır.
2. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder