ZORUNLU ASKERLİK VE PROFESYONEL ORDU. BÖLÜM 3
TABLO 2
* Bu Ülkelerde zorunlu askerlik yasal olarak bulunmakla birlikte, uygulama belirtilen tarihte askıya alınmıştır.
Dünyadaki zorunlu askerlik modellerinde, pek çok ülkede hizmet süresi ve hizmet şekli itibariyle tek tip uygulama sözkonusu iken, bazı ülkelerde cinsiyete (İsrail), öğrenim durumuna (Türkiye, Mısır, Rusya, 2008 öncesi Polonya), çocuk sayısına (Yunanistan)11, görev yeri ve zorluğuna (İran), görev yapılan birlik tipine (Finlandiya, Norveç) ve hizmet statüsüne (Finlandiya) göre mecburi hizmet süreleri değişmektedir.
11 2006 yılı itibariyle Yunanistan Ordusunda 12 ay olan hizmet süresinin, sahip olunan çocuk sayısına göre düşürüldüğü görülmektedir. Aktaran: Cenk Özgen, ‘‘Türkiye’de Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu’’, Yıldız Teknik Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
Türkiye’de, vatandaşlar öğrenim durumları ve diğer özelliklerine göre, kısmi olarak da kendi talepleri doğrultusunda zorunlu askerliğin farklı statüleri ile silâhaltına alınmaktadır. Bu uygulamanın adalet, eşitlik, kurumsal hiyerarşi vb. pek çok nedenle ortaya konulabilecek yanlışları kadar doğruları olduğu da söylenebilir.
Profesyonel ordu yapılanmasına ABD Ordusu örneğinde bakıldığında; Richard Nixon, 1968 seçim kampanyasında, gelecekte büyük konvansiyonel savaşların olmayacağını ve nükleer veya gerilla savaşlarının öne çıkacağını söyleyerek, ABD Ordusunda savaş sona erer ermez zorunlu askerlik uygulamasını sonlandıracağı sözünü vermiştir.12 Bu öngörü, misyon ve etkinlik temelli olarak, profesyonel orduya dönük değişimi başlatmış ve bugünkü tam profesyonel ABD Ordusunun temellerini atmıştır. ABD Ordusunda zorunlu askerlik kanunen var olmasına rağmen 1973 yılından itibaren uygulamadan kaldırılmıştır.
Pek çok Avrupa ordusunda, zorunlu askerlik uygulamasının kaldırılması ‘‘Soğuk Savaş Dönemi’’ sonuna rastlamakla birlikte, bugün zorunlu askerliği devam ettiren ülkeler de dâhil, orduların bu kaynağa bağımlılığının ve ordu içindeki zorunlu asker oranının 1970’lerden itibaren düşürüldüğü görülmektedir. Geçiş sürecinde kara ordularında bile %50’lere inen zorunlu askerlerin oranı, deniz ve hava kuvvetlerinde %10’lara kadar çekilmiştir. Türkiye’de ise kısalan askerlik süresi ve uzman erbaş uygulamasına rağmen, zorunlu askerlerin oranı Deniz ve Hava Kuvvetlerinde daha düşük olmakla birlikte, Kara Kuvvetlerinde hala %70’lerin üzerindedir.
Zorunlu askerlik uygulamasını kaldıran veya tanıdığı farklı haklar ve kısalan süresi ile, toplumun da talep ettiği daha kolay uygulanabilir bir model haline getiren Avrupa ülkelerinin, ne Türkiye ne de diğer bölgelerdeki ülkeler için tam bir örneklik teşkil etmesi elbette mümkün değildir. Orduların küçülmesinde ve askerlik modellerinin profesyonelliğe doğru dönüşünde en önemli faktör elbette ki tehdit algısıdır. Bu anlamda, Soğuk Savaş Dönemi sonrası Avrupa kıtasında, AB’nin yapısı ve genişlemesinin de etkisiyle; düşmanlıkların ortadan kalktığı, tehdit algısının zayıfladığı ve birleşik bir Avrupa ordusunun da zaman zaman
gündeme geldiği görülmektedir.
Yukarıdaki tabloda yer alan 38 ülkeye ait nüfus ve aktif ordu mevcutları incelendiğinde; Türkiye nüfus büyüklüğü ile altıncı, aktif ordu (bu mevcuda jandarma dâhil değildir) büyüklük sıralamasında yedinci ve her 1000 kişi içindeki aktif asker sayısı (7,1 kişi) sıralamasında ise onuncu sırada yer almaktadır. Aynı sıralamalara Avrupa ülkeleri arasında bakıldığında ise; Türkiye nüfus büyüklüğü sıralamasında üçüncü (Rusya ve Almanya’dan sonra), aktif ordu büyüklüğü sıralamasında ikinci (Rusya’dan sonra) ve her 1000 kişi içindeki aktif asker sayısı sıralamasında ise üçüncü (Yunanistan ve Rusya’dan sonra) durumdadır.
Zorunlu askerlik uygulamasının devam ettiği pek çok Avrupa ülkesinde ‘‘Vicdani Ret’’ ve ‘‘Alternatif Kamu Hizmeti’’ bir seçenek olarak yasallaştırılmıştır.
Alternatif kamu hizmeti mecburi hizmet süresi kadar veya üzerinde olabilmektedir. Farklı ülkelerin ordularındaki alternatif kamu hizmet uygulamaları incelendiğinde; sağlık, eğitim ve çocuklarla, yaşlılara yardım başlıkları öne çıkmaktadır. Ayrıca Finlandiya gibi bazı ülkelerde silahsız ve/veya muharip olmayan birliklerde askerlik hizmetini yerine getirme imkânı da verilmektedir.
Alman Ordusunda 2000 yılı öncesi artan eleştirilere rağmen zorunlu askerlik kaldırılmamış, ancak yeniden düzenlenmiştir. Öncelikle askerliğin süresi 12 aya indirilmiş (bugün 6 ay) ve askere alınanların daha yüksek maaşlarla iki yıla kadar orduda kalmalarının yolu açılmıştır.
İstatistikler daha sonraki yıllarda azalış göstermekle birlikte, silâhaltına alınan yükümlülerin 1996 yılı itibariyle %80’inin uzun dönem sözleşmeli askerliğe geçtiğini göstermektedir.
Bu tercihi kullanan askerlerin ortalama hizmet süresi 17 ay olarak verilmektedir.13
Almanya’da, askerlik çağındaki pek çok erkek vatandaş, ya orduda hizmeti ya da yaşlılarla çalışma gibi sivil hizmet formunu seçmektedir. Bunun yanında her on kişiden birisi de devlet veya federal polis gücünde çalışmayı tercih etmektedir. Bu kişiler sınır güvenliği sağlayarak veya gönüllü itfaiyecileri eğiterek, yedi yıllık sürede yarı-zamanlı (part-time) hizmet edebilmektedirler.14
İsviçre’de ise diğer ülkelerden farklı bir uygulama yapılmaktadır. Bu ülkede 260 gün olarak belirlenen zorunlu askerlik süresinin 18-21 haftalık bölümü zorunlu temel eğitim dönemi iken, kalan hizmet süresi müteakip yıllarda yükümlünün katıldığı 3’er haftalık tazeleme eğitimleri ile tamamlanmaktadır.
Çin ve İsrail’de zorunlu askerlik uygulaması olmasına rağmen bu iki ülke askere alma uygulamasında diğer ülkelerden farklılaşmaktadır. Çin’de seçici (selective) bir askere alma uygulaması varken bu uygulama İsrail için yarı-seçici (semi-selective) olarak adlandırılmaktadır. Her iki ülkede de askerlik için seçilmeyen adaylar kamu hizmetine yönlendirilmektedir. İsrail’de 1990 sonrası zorunlu askerlik modeli kaldırılmaksızın geçilen seçici askerlik uygulaması nedeniyle askerlik çağındaki her beş erkekten hizmete uygun olan üçüne aktif askerlik yaptırılmaktadır. 15
Dünyadaki askerlik uygulamalarının kısa özeti:
Yukarıda bazıları aktarılan farklı askerlik modelleri ve uygulamaları aşağıda kısaca özetlenmiştir:
1) Üç farklı temel askerlik modeli uygulaması mevcuttur:
i. Tam Profesyonel Ordular (ABD, İngiltere, Fransa gibi)
ii. Karma Ordular (Almanya ve Meksika gibi: Bu modelde zorunlu askerlikle birlikte seçilmiş
gönüllü askerlerin maaşlı olarak orduda görev aldığı görülmektedir.)
iii. Zorunlu Askerlik Uygulanan Ordular
2) Zorunlu askerliğe katılımda üç farklı yöntem uygulanmaktadır:
i. Sağlıklı tüm vatandaşların bir seçim süreci olmadan askere alındığı ordular (Türkiye, İran, Mısır gibi)
ii. Devletlerin yükümlüler arasından seçim yaptığı ordular (Çin ve İsrail gibi: seçilmeyen yükümlüler belirlenen sürede kamu hizmeti yapmaktadır.)
iii. Yükümlülerin zorunlu askerlik veya Alternatif kamu hizmeti arasından seçim yaptığı ordular (Danimarka, Almanya gibi pek çok Avrupa ülkesi)
3) Zorunlu askerliğin yerine getirilmesinde dört farklı mesai/görev modeli mevcuttur:
i. Askerlerin yıllık izinleri dışında tüm mesai gün ve gecelerini kışlada geçirdiği ordular (Türkiye, İran, Mısır, Gibi)
ii. Askerlerin sadece mesai günlerinde 5 gün ve dört geceyi kışlada geçirdiği ordular (Soğuk savaş öncesi Federal Almanya Ordusu gibi)
iii. Askerlerin sadece hafta sonlarını, iki gün ve bir gece olarak kışlada geçirerek zorunlu askerliğini tamamladığı ordular (Karma bir model uygulayan Meksika Ordusu)
iv. Askerlerin temel eğitim sonrası kalan zorunlu hizmetlerini müteakip yıllarda kısa dönem hizmetlerle tamamladığı ordular (İsviçre Ordusunda 260 günlük zorunlu askerliğin 18-21 haftalık temel eğitim bölümü dışında kalan süresi müteakip yıllarda 3’er haftalık eğitimlerle tamamlanmaktadır.)
21. Yüzyılda askerlik modellerinde gerçekleşecek değişime dönük öngörüler:
Yukarıda örneklendirilen pek çok askerlik modeli ve uygulamasına kısmen yansımakla birlikte, 21. Yüzyılda ülkelerin askerlik modellerindeki değişime dönük, askeri sosyologlar ve araştırmacılar tarafından dile getirilen tahmin ve öngörülerden bazıları aşağıya aktarılmıştır:
i. Her ülkenin ordu yapısı ve askerlik modelinin o ülkeye ve kültüre özgün olması.16
ii. Profesyonel askerliğe geçen orduların da, zayıflayan toplumsal bağlar, gönüllülüğe dayalı kaynak problemi ve tehdit değerlendirmesindeki değişim nedeniyle askerlik sistemlerini yeniden yapılandırma ihtiyacı duyması. 17
iii. Modellerin konvansiyonel muharebeye daha az odaklı insan gücüne dayanması.18
iv. Gerçek muharebenin tamamen profesyonellere bırakılması. Bunun yanında diğer pek çok hayati görevin kısa dönem için silâhaltına alınan askerlerce yerine getirilebilmesi.19
v. Zorunlu askerlik modellerinin herkesin silâhaltına alınmasını gerektirmeyecek şekilde yeniden düzenlenmesi. 20
vi. İster profesyonel, ister zorunlu askerlik modeli olsun, askere alma sürecinin çok daha seçici olması. 21
vii. Zorunlu asker mevcudunun ordular içinde oransal olarak küçülmesi.
viii. Zorunlu askerlik sürelerinin kısalması.22
ix. Kısalan zorunlu askerliğin bir seçim süreci olarak işletilmesi ve bu süre sonrası seçilen personele daha yüksek ücretle orduda hizmete devam etme imkânı verilmesi. 23
x. Zorunlu askerlik sürelerinin kısalması nedeniyle, cinsiyet, öğrenim ve görev yeri/kadrosu temelinde farklılaşan hizmet sürelerinin eşitlenmesi.
xi. Kısaltılmış zorunlu/temel askerlik süresi sonrasında sivil yaşama dönen vatandaşların müteakip yıllarda, yedek/seferi kuvvetler olarak, düzenli tazeleme eğitimlerine alınması.
xii. Ulusal savunma birimlerinin veya yarı zamanlı (part-time) yedeklerin savunma planlarında daha etkin rol alması. 24
xiii. Ordu yapısı içerisinde maliyet-etkinlik ve uzmanlık temelli olarak sivil oranlarının artması.
4.CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder