ZORUNLU ASKERLİK VE PROFESYONEL ORDU. BÖLÜM 2
1. Dünyada Askeri Organizasyonların Geçirdiği Evreler
Klasik dönem sonrası askeri organizasyon yapılarının üç dönemde incelendiğini görmekteyiz.
Bu dönemler, ‘Modern’, ‘Geç Modern’ ve ‘Post Modern’ olarak adlandırılmaktadır. İzleri daha öncelere götürülse de, Modern Dönem askeri organizasyonlar için 19 uncu yüzyılın başı tarih olarak verilmektedir. II. Dünya Savaşı’nın sonunda biten bu dönemle birlikte Soğuk Savaş döneminin sonuna kadar süren Geç Modern Dönem askeri organizasyonlara tanık olmaktayız. 1990’larla birlikte başlayan Post Modern Dönem askeri yapı ve organizasyonlardaki değişim ise günümüzde hala sürmektedir.4
Yapılan bu tanımlama ve sınıflamanın daha çok Avrupa orduları ve ABD için geçerli olduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Osmanlı İmparatorluğu için 1826’da Yeniçeri Ocağının kaldırılması ile başlayan modern ordu döneminin, Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte devam ettiği, farklılaşmalar olmakla birlikte, Geç Modern ve Post Modern askeri organizasyon yapıları için yukarıda verilen tarihlerin Türk Ordusu için de geçerli olduğu söylenebilir.
Post modern ordular beş temel organizasyon değişikliği ile tanımlanmaktadır:5
1) Askeri ve sivil yapı ve kültürlerin artan geçişkenliği ve ortaklığı,
2) Ordu içinde muharip olup olmama, sınıf, branş ve rütbe temelindeki farklılaşmanın azalması,
3) Askeri amaçlarda, geleneksel savaş düşüncesinden görev düşüncesine doğru değişim,
4) Askeri kuvvetlerin, ulus devletlerin ötesinde kuruluşlarca belirlenecek uluslararası görevlerde daha fazla kullanılması,
5) Askeri güçlerin ikili veya çok uluslu yapılar içerisinde yer alarak kendilerini uluslararasılaştırması.
Yeni Post Modern Dönem yapılarla birlikte ordular, geçmişte hiç olmadığı kadar, ‘Barışı Koruma’ ve ‘İnsani Yardım’ görevlerine odaklanmış ve bu değişim askeri doktrinlerde daha merkezi bir pozisyon almıştır.
Bu noktada, barışı koruma ve insani yardım görevleri post modern ordu tanımının temel görevleri arasına girmekle birlikte, ABD’nin gerek BM veya NATO şemsiyesi altındaki ve gerekse Irak benzeri müdahalelerinin temelinde, Soğuk Savaş dönemi sonrasında oluşan tek kutuplu yapının orduda yarattığı krize dönük çözüm arayışları ile birlikte, silah sanayinin desteklenmesi ve konvansiyonel savaş kapasitesinin korunması yönündeki endişeler ve sadece ABD ile sınırlı olmayan emperyalist amaçları da görmek gerekmektedir.
Post modern silahlı kuvvetler yapısına dönük yukarıda verilen beş temel değişim Türkiye için değerlendirildiğinde; Türk ordusunun 3, 4 ve 5 numaralı değişimleri kısmen gerçekleştirdiği, ancak daha çok siyasi ve kültürel boyutları olan 1 ve 2 numaralı değişimler ise gerçekleştirilmemekle birlikte, bu değişimlerin gerekliliğinin de tam olarak anlaşılamadığı değerlendirilmektedir. Ordunun kısmen gerçekleştirdiği son üç değişimde de gerekli olan yapısal dönüşümler yerine geçici tedbir ve düzenlemelerin etkin olduğu söylenebilir.
Yukarıda açıklanan üç farklı dönem itibariyle ABD ve Avrupa Ordularındaki genel değişim trendi, alt boyutları ile ve Türk Ordusundaki değişimle karşılaştırmalı olarak aşağıda verilmiştir:6
TABLO 1
Post Modern dönem yapılanmasını en iyi örneklendiren ordu, hiç şüphesiz ABD Ordusudur.
Profesyonelleşme düzeyi, birliklerinin kısa sürede deniz aşırı görevlerde yerini alma noktasındaki yeterliliği ve mobilitesi, mevcut aktif ordusunun yarısından fazlasının fiili olarak yurtdışında görevli olması8 vb. diğer özellikleri ABD ordusun diğer tüm ordulardan farklılaştırmaktadır.
Askeri organizasyonlardaki değişim çerçevesinde genel bir değerlendirme yapılacak olursa; post modern orduyu tanımlamak için verilen beş değişim parametresine dönük bir hiyerarşi veya zaman akışı öngörülmemekle birlikte; Türk Ordusu için, siyasi, kültürel ve bu bağlamda bir yapısal değişimi de gerektiren ilk iki parametrenin (Askeri ve sivil yapı ve kültürlerin artan
geçişkenliği ve ortaklığı - Ordu içinde farklı sınıf ve statüler temelindeki farklılaşmanın azalması) çok daha önemli ve bu konulardaki değişimin kaçınılmaz ve öncelikli olduğu değerlendirilebilir. 1827’den günümüze pek çok değişim geçiren Türk Ordusunun, modern, geç modern ve post modern dönem askeri organizasyon yapılarının pek çok temel yapısal özelliğini bugün aynı anda barındırdığı da söylenebilir.
2. Dünya Ordularında Farklılaşan Askerlik Hizmeti
Avrupa ülkeleri çoğunlukta olmak üzere 38 ülkedeki askerlik hizmet modeline dönük bazı bilgi ve istatistikler aşağıda tablo olarak verilmiştir. Çalışma içerisinde bu ülkeler dışındaki ordulara ait farklılaşan bazı özellikler de aktarılmaktadır.
Dünya Ordularına bakıldığında, temelde tam profesyonel ordular ve zorunlu askerlik modelini uygulayan ordular9 olmak üzere iki temel yapıya rastlanmaktadır. Zorunlu askerlik modeli içerisinde, bu hizmet sonrası seçtiği askerlere sözleşmeli olarak er statüsünde göreve devam etme imkânı veren, Karma Ordu Modeli olarak adlandırılabilecek bir yapıya da rastlanmaktadır. Uygulamaları birbirinden çok farklı olmakla birlikte Almanya ve Meksika
orduları bu sınıfa sokulabilir. Karma modelde olduğu gibi, temel iki askerlik modelinde de ülkelerin uygulamaları farklılaşmaktadır.
Zorunlu askerlik modelinde, zorunlu askerlerin aktif ordu içindeki oranının %60-70’lerin üzerine çıktığı kitle orduları (mass army) yanında, bu oranın %20’ler ve altında kaldığı ordu yapıları da mevcuttur. Türkiye, İran, Ermenistan, Azerbaycan, İsrail, Mısır, Cezayir, Güney Kore, Rusya ve Kuzey Kore Kitle Ordu kavramına örnek olarak verilebilir. Avrupa’da zorunlu askerlik uygulamasını devam ettiren pek çok ülkenin ise, küçülen ordular içinde hizmete aldıkları sivil uzman/görevlilerin sayısı, yasallaştırdıkları alternatif hizmetler ve bu sayede
düşen zorunlu asker oranları ile kitle ordu tasnifi dışında kaldığı görülmektedir.
Zorunlu askerlik uygulamasını 2010 yılı sonunda kaldırmayı planlayan Sırbistan ile birlikte, Danimarka, Almanya, Avusturya, Finlandiya, Norveç, İsviçre, Ukrayna, Rusya, Moldova, Estonya, Türkiye ve Yunanistan uygulamayı Avrupa kıtasında devam ettiren ülkelerdir. Türkiye dışında, bu gruptaki ülkelerin uygulama temelindeki benzer özelliği, zorunlu askerliğin süre olarak 12 ay veya altında olmasıdır.
Bu çalışma kapsamına alınarak incelenen (müteakip tablo) 38 ülkeden Avrupa dışında kalan ülkelere bakıldığında; ABD ile birlikte Lübnan ve Ürdün’de zorunlu askerliğin olmadığını görülmektedir. Avrupa dışındaki ülkelerden zorunlu askerliği devam ettiren İran, Mısır, Cezayir, Kuzey Kore, Güney Kore, Suriye ve İsrail’de ise (listede yer almayan Ermenistan ve Azerbaycan dâhil) askerlik hizmet süresi 12-36 ay arasında değişmektedir.
Danimarka’da özel bazı birliklerde görevlendirilenler dışında zorunlu askerlik süresi dört ay iken; bu süre Almanya, Avusturya, Sırbistan’da altı ay; Yunanistan’da dokuz ay; Ukrayna, Moldova ve Rusya’da 12 ay, Finlandiya’da subay-astsubay eğitimi verilenler (12 ay) ve özel bazı birliklerde görevlendirilen ler (9 ay) dışında altı ay, Norveç’te ise özel birlikte (Home Guard)
görevlendirilenler dışında düzenli ordu içinde 12 ay’dır.
Bölgesel konumu ve tehdit değerlendirmesi çok farklı olmakla birlikte; Türkiye, Avrupa’da zorunlu askerlik uygulamasını devam ettiren ülkeler arasında, lisans mezunu olmayan erler için geçerli olan 15 aylık zorunlu askerlik süresiyle ilk sırada yer almaktadır. Türkiye’de uygulanan zorunlu askerlik; hizmet şekli ve süresi itibariyle, Suriye, İran, Mısır, Cezayir, Azerbaycan, Ermenistan, İsrail, Kuzey Kore ve Güney Kore’ye daha fazla benzemektedir.
Avrupa’daki pek çok ülke ile birlikte, tehdit ve yapı olarak farklılaşan diğer bazı ülkelerin askere alma yöntemleri ve askerlik süreleri karşılaştırmalı olarak aşağıda verilmiştir:10
3.CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder