ZORUNLU ASKERLİK VE PROFESYONEL ORDU. BÖLÜM 1

ZORUNLU ASKERLİK VE PROFESYONEL ORDU. BÖLÜM 1 

Dr. Salih AKYÜREK 

RAPOR NO: 24 
ANKARA 
KASIM 2010 
ZORUNLU ASKERLİK VE PROFESYONEL ORDU 

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi 
Wise Men Center For Strategic Studies 
Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 
Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 
Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye 
Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93 

www.bilgesam.org 
bilgesam@bilgesam.org 

Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 
A.Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye 
Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90 


Copyright © KASIM 2010 
Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezinin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz. 
Bu dokümanda yer alan görüşler çalışmanın yazarına aittir ve bir kurum olarak BİLGESAM’ın görüşleriyle örtüşmeyebilir. 


İÇİNDEKİLER 

Giriş ____________________________________________ 1 

1. Dünyada Askeri Organizasyonların Geçirdiği Evreler _____ 3 
2. Dünya Ordularında Farklılaşan Askerlik Hizmeti _________6 
3. Dünyada Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu Üzerine Tartışmalar _ 12 
3.1 21. Yüzyılda Askerlik Modellerinin Yapısal Değişimi ve Toplumsal Tercihler
   .... 15 
3.2 Askerlik Modellerinin Toplumsal İlişkilere Etkisi _______ 18 
4. Türkiye’de Askerlik Hizmetinin Kısa Geçmişi __________ 23 
5. Türkiye’deki Mevcut Zorunlu Askerlik Uygulamasının Sorgulanması _. 25 
5.1 Zorunlu Askerliğin TSK’da Etkinliği       _____________ 25 
5.2 Türkiye’de Zorunlu Askerliğin Kişiye ve Ailesine Etkileri __ 27 
5.3 Türkiye’deki Zorunlu Askerlik Uygulamasının Olumlu ve Olumsuz Yönleri
     __ 28 
6. Türkiye’de Bedelli Askerlik ve Alternatif Kamu Hizmeti ___...... 30 
7. Türkiye’de Profesyonel Ordu Tartışmaları_______..__ 33 

SONUÇ ______________________________________ 35

A. Askerlik Uygulamaları Hakkında Kısa Değerlendirme:__ 35 
B. Türkiye’deki Zorunlu Askerlik Uygulamasının Kısa Değerlendirmesi:__ 36 
C. Askerlik Modeline Dönük Öneriler: ________ 38 
Geçiş Dönemi İçin Öneriler __________ _____ 38 
Kısa Dönem İçin Öneriler ___________._____ 39 
Orta ve Uzun Dönem İçin Öneriler _________ 40 
D. Zorunlu Askerliğe Alternatif Model Önerilerinde Parametreler __ 41 

KAYNAKÇA ________________________________________42 


SUNUŞ 

    Dünya’daki ve yurt içindeki gelişmeleri takip ederek geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak; 
Türkiye’nin ikili ve çok taraflı uluslararası ilişkilerine ve güvenlik stratejilerine, yurt içindeki siyasi, ekonomik, teknolojik, çevresel ve sosyo-kültürel 
problemlerine yönelik bilimsel araştırmalar yapmak; karar alıcılara milli menfaatler doğrultusunda gerçekçi, dinamik çözüm önerileri, karar seçenekleri 
ve politikalar sunmak Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM)’nin kuruluş amaçları arasında yer almaktadır. 

BİLGESAM, Bilge Adamlar Kurulu’nun ilk toplantısında alınan kararlar doğrultusunda, yukarıda aktarılan amaçları gerçekleştirmek üzere, çeşitli konularda raporlar hazırlamaktadır. 
Son dönemin gündem maddelerinden ‘‘Zorunlu Askerlik’’, ‘‘Profesyonel Ordu’’ ve ‘Bedelli Askerlik’’ konularının Türkiye’de daha geniş bir platformda tartışılması gerekmektedir. Bu amaçla, Dr. Salih AKYÜREK tarafından hazırlanan “Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu’’ başlıklı rapor
 http://www.bilgesam.org/tr adresinde yayımlanmıştır. 

Raporun Türk Ordusu’nun ve zorunlu askerlik uygulamasının yeniden yapılandırılması sürecine katkı sağlaması temennisiyle, belgeyi hazırlayan Dr. Salih AKYÜREK’e ve destek sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim. 

Doç. Dr. Atilla SANDIKLI 
BİLGESAM Başkanı 

ZORUNLU ASKERLİK VE PROFESYONEL ORDU 


Dr. Salih Akyürek1 

    Soğuk Savaş Dönemi sonrasında gelişen şartlar ve bu günkü durum, NATO ülkeleri için pek çok müttefik ülkeyi ortaya çıkarırken, spesifik bir düşman tanımını da ortadan kaldırmıştır. Bu değişim, ülkelerin dünyadaki tüm tehditler içinden kendi güvenlik problemlerini seçmeleri sonucunu doğurmuştur. Bu anlamda, NATO kolektif güvenlikten seçici güvenlik anlayışına kaymıştır. Bu değişim nedeniyle, batılı ülkelerin bugünkü güvenlik politikaları, eski düşman 
veya yeni müttefiklerden daha fazla ulusal tercihlerle belirlenmektedir.2 

    Gelişmiş pek çok ülkede güvenlik artık askeri olmayan unsurları da dikkate alan çok daha geniş bir kavram olarak düşünülmeye başlanmıştır. Toplumsal ve çevresel risklerin de güvenlik kavramının unsurları arasında sayılmasıyla, geleneksel nitelikteki ulusal ve uluslararası güvenlik anlayışı yerini insani güvenlik kavramına bırakmaktadır.3 

    1990’ların başından itibaren değişen tehdit ve güvenlik anlayışı, orduların görevlerini ve görev anlayışlarını değiştirmiş ve buna uygun yapılanmaları sonucunu doğurmuştur. Askeri organizasyonlar için post modern dönem olarak adlandırılan bu yeni sürece ait değişimler, gelişmiş pek çok ülkede küçülen ordularla birlikte, zorunlu askerlik uygulamasının kaldırılması veya yeniden yapılandırılması sonucunu doğurmuştur. 

    Türkiye’nin de diğer ülkeler kadar bu değişim sürecinden etkilendiği, tehdit algılarının ve güvenlik anlayışının değiştiği görülmektedir. Türkiye’nin, tehditler ve güvenlik problemlerinin seçimi ve değerlendirilmesi noktasında bazı sorunlar ve belirsizlikler yaşasa da doğru güvenlik politikaları üretme noktasında başarılı olduğu söylenebilir. Ancak, son yirmi yıl içerisinde tehdit ve güvenlik politikaları bağlamında yaşanan değişime rağmen, bir kısım teşkilat/konuş/kuruluş değişiklikleri hariç, TSK içinde köklü bir yapısal değişimin gerçekleştirilemediği görülmektedir. Ordunun iç tehdit algısının kazandığı öncelik ve terörle 
mücadeleye verilen önem, bir noktada yapısal değişim ve dönüşümün gerekliliğini gölgelemiş ve tek neden olmamakla birlikte, bu yöndeki plan ve çabaların ertelenmesine de neden olmuştur. 

    Orduda bugüne kadar planlanmasına rağmen gerçekleştirilemeyen ve yeniden yapılandırma olarak adlandırabilecek yapısal değişim ve dönüşüm, gerekliliği ve önceliği kuvvetler arasında değişmekle birlikte dört ana başlıkta toplanabilir: 

i. Tehdit değerlendirmesi ve belirlenecek öncelikler kapsamında, büyüklük, teşkilat (birlik yapısı) ve konuş yeri olarak yeniden yapılandırma. 
ii. Gelişen teknolojiler ışığında araç, silah ve malzemelerin yenilenmesi ve eğitim sistemlerinin yeniden yapılandırılması. 
iii. Rütbeli personeli de kapsayan askere alma sistem ve uygulamalarının yeniden yapılandırılması. 
iv. Sınıflandırma, yetiştirme, atama, personel değerlendirme, terfi ve ayırma gibi personel politika ve uygulamalarının yeniden yapılandırılması. 

    Bu çalışmada, yukarıda ortaya konulan dört farklı alandaki değişim ve dönüşümden, sadece rütbesiz askerlerin silâhaltına alınma yöntem ve uygulamaları incelenmeye çalışılmıştır. 
Askere alma uygulamalarındaki yeniden yapılanmanın gerekliliği incelendiğinde; erbaş ve erlerin de denklemde olduğu, TSK’ya ait pek çok problemin temelinde, çağın gerisinde kalan zorunlu askerlik uygulamasının olduğu görülmektedir. 

   Bu konuda, TSK’nın kurumsal verimlilik ve etkinlik temelli sorun tespiti yapmak ve köklü çözümler üretmek yerine zorunlu askerliğin süresi üzerine projeler üretmeye çalışması, temel eksiklik noktası olarak değerlendirilebilir. 

Bu çalışmanın amacı, son yıllarda daha fazla gündeme gelen ‘‘zorunlu askerlik’’ ve ‘‘profesyonel ordu’’ konularında Türkiye ile birlikte diğer ülke uygulamalarını incelemek, mevcut tartışmaları ortaya koymak ve Türkiye’ye dönük tespit ve önerilerde bulunarak TSK’nın yeniden yapılanma çabalarına farklı açılımlarla katkı sağlamaktır. Çalışma bu bağlamda, TSK’daki zorunlu askerlik uygulamasına ve bu uygulamayı çevreleyen kurum kültürüne yapıcı eleştiriler de getirmektedir. 

2. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***