ALMANYA’DA FETÖ YAPILANMASI VE ALMANYA’NIN FETÖ POLITIKASI BÖLÜM 11

ALMANYA’DA FETÖ YAPILANMASI VE ALMANYA’NIN FETÖ POLITIKASI BÖLÜM 11

RAPORDA EMEGİ GEÇEN YAZARLARIMIZI TANIYALIM;

KEMAL İNAT 


Lisans eğitimini 1992’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tamamlayan Kemal İnat, doktorasını 2000’de Almanya’nın Siegen Üniversitesi’nde “21. Yüzyılın Başında Türkiye’nin 
Ortadoğu Politikası” başlıklı teziyle aldı. 2005 yılından beri yayımlanmakta olan Ortadoğu Yıllığı ve SETA tarafından 2009’dan beri yayımlanan Türk Dış Politikası Yıllığı isimli çalışmaların editörleri arasında yer alan İnat’ın Dünya Çatışmaları, Blaetter für Deutsche und International Politik, Bilgi, Demokrasi Platformu 
gibi birçok ulusal ve uluslararası kitapta ve hakemli dergide makaleleri yayımlandı. Halen Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde profesör olarak Ortadoğu çalışmaları, Türk dış politikası ve uluslararası çatışmalar alanlarında dersler veren İnat aynı üniversitenin Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nin de müdürlüğünü yürütmektedir. 


ENES BAYRAKLI 


Viyana Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü lisans mezunu olan Enes Bayraklı aynı üniversitede Siyaset Bilimi alanında yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamladı. 2009-2010 arasında İngiltere Nottingham Üniversitesi’nde doktora tezi için araştırmalarda bulundu. 2011-2013 arasında Londra Yunus Emre Türk 
Kültür Merkezi’nde uzman ve müdür yardımcılığı pozisyonlarında çalıştı. Aynı dönem içerisinde 2012 Ağustos-Aralık arasında kurucu müdür olarak Bükreş ve Köstence Yunus Emre Türk Kültür Merkezlerinde görev aldı. 2013’ten beri Türk-Alman Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü öğretim üyesidir. Çalışma alanları arasında Türk dış politikasının dönüşümü, İsrail’in Kuzey Irak politikası, kültürel diplomasi, dış politika analizi, Alman siyaseti ve dış politikası bulunmaktadır. 


KAZIM KESKIN 


1993’te Galatasaray Lisesi’ni bitiren Keskin lisans eğitimini Viyana Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde, yüksek lisansını ise aynı fakülte ve bölümde “İnsan Haklarının Uluslararası İlişkilerde Araçsallaştırılması: 
2. Körfez Savaşı Örneği” konulu teziyle tamamladı. İyi derecede Fransızca ve Almanca bilen Keskin, Avusturya ve Almanya iç siyaseti üzerine çalışmakta olup halen Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde doktora eğitimine devam etmektedir. 


HALIL İBRAHIM DOĞAN 


2014’te Viyana Üniversitesi Medya Bilimleri Bölümü’nden mezun oldu. İki sene ulusal gazetelerde muhabir olarak çalıştı. Çeşitli dergilerde medya algısı, propaganda, dezenformasyon konularında makaleler yayımladı. Halen Viyana Üniversitesi Medya Bilimleri ve Felsefe-Bilim Tarihi bölümlerinde yüksek lisans 
yapmakta ve tez aşamasındadır. Yoğunlaştığı konular arasında medya algısı, propaganda, dezenformasyon, Avrupa’daki Türk imajı ve Kopernik sonrası Avrupa’da zihni değişim yer almaktadır.


ÖMER YILMAZ 


2001’de Selçuk Üniversitesi İİBF Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisansını Universität Kassel’de (Almanya) “Global Political Economy” isimli master programında 2006’da tamamladı. Doktora çalışmasını ise Universität Siegen’de (Almanya) Siyaset Bilimi alanında tamamlayarak siyaset bilimi doktoru (phd) unvanını “magna cum laude” (yüksek onur) derecesi ile Şubat 2015’te kazandı. Akademik dergi ve kitaplarda yayımlanmış makaleleri bulunmaktadır. İleri düzeyde İngilizce ve Almanca, başlangıç düzeyinde ise Arapça bilmektedir. 


SERRA CAN 


Lisans eğitimini Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde tamamlamış olan Serra Can yüksek lisans eğitimini aynı üniversitenin Ortadoğu Enstitüsü’nde sürdürmektedir. Ayrıca 2015’ten itibaren bu birimde araştırma görevlisi kadrosunda çalışmaktadır. Federal Almanya devletinin sunduğu Uluslararası 
Parlamento Bursu (IPS, International Parliamentary Scholarship) kapsamında Almanya Parlamentosunda beş ay boyunca staj yapmış olan Can, Avrupa Birliği’nin Ortadoğu politikası ve küresel cihat konularıyla ilgilenmektedir. 


ZELİHA ELİAÇIK 


İlk orta ve lise eğitimini Türkiye’de tamamladıktan sonra Almanya’da yabancı öğrenciler için üniversiteye hazırlık okulu “Studienkolleg”ten dönem birincisi olarak mezun oldu. Almanya’nın Ruhr Bochum Üniversitesi’nde Oryantalistik ve Siyaset Bilimi bölümlerinden (çift ana dal) mezun olan Zeliha Eliaçık, “İsrail Devletinin Kuruluşundan Günümüze Yemen Yahudilerinin Sosyal ve Hukuki Statüleri” isimli saha çalışmasıyla aynı üniversitede yüksek lisansını tamamladı. Alman Akademik Değişim Servisi’nin (DAAD) burs ve teşvikleriyle Suriye, Yemen ve Ürdün’de beş yıl süreyle alan çalışmaları ve akademik görevlerde bulundu. 

Son olarak Alman-Ürdün Üniversitesi’nde öğretim görevlisi ve kültür işleri sorumlusu olarak çalıştı. SETA İstanbul Avrupa Araştırmaları Direktörlüğü’nde göreve başlayan Eliaçık ağırlıklı olarak Şarkiyat (Oryantalistik), Müslüman ve Avrupa toplumlarında azınlıklar, Almanya’nın dış politikası ve İslam siyaseti alanlarında çalışmalar yapmaktadır.

KEMAL İNAT, ENES BAYRAKLI, KAZIM KESKIN, ÖMER YILMAZ 
HALIL İBRAHIM DOĞAN, SERRA CAN, ZELIHA ELIAÇIK 

ALMANYA’DA FETÖ YAPILANMASI VE ALMANYA’NIN FETÖ POLITIKASI 
ANKARA • İSTANBUL • WASHINGTON D.C. • KAHİRE RAPOR 


Ekonomik, siyasi ve kültürel açıdan Türkiye ile çok yakın ilişkilere sahip bir ülke olan Almanya, Fetullahçı Terör Örgütü’nün (FETÖ) çok kuvvetli örgütlendiği ülkelerin başında gelmektedir. Örgütün Almanya’yı önemli merkezleri arasında seçmesinin nedenlerinin başında bu ülkenin 3 milyon civarında –yarıya yakını Alman vatandaşı olan– ciddi bir Türkiye kökenli nüfusa sahip olması gelmektedir. 
Türkiye’den sonra en fazla Türkiye kökenli insanın yaşadığı ülke olan Almanya, FETÖ tarafından kendisine eleman kazanma ve finansal destek sağlama konularında verimli topraklar olarak görülmüştür. Ayrıca Almanya’nın Avrupa’nın en büyük ekonomik gücü olması, güç kavramını her zaman çok önemseyen FETÖ’nün bu ülkede yerleşmesi için önemli bir kriter haline gelmiş ve örgüt Almanya’nın Avrupa üzerindeki nüfuzunu kendi çıkarları için kullanmayı hesaplamıştır. Son olarak Berlin yönetiminin FETÖ mensuplarına kucak açması ve ülkedeki örgütlenmesinde her türlü kolaylığı sağlaması da yapının Almanya’yı önemli merkezlerinden biri olarak seçmesinin gerekçelerinden birini oluşturmuştur.

Bu raporda Almanya’daki FETÖ yapılanmasının tarihi, kurumsallaşması, eğitim ve medya ağı ele alınmaktadır. Ayrıca Almanya siyasetinde FETÖ’nün siyasi yapılanması analiz edilmektedir. Bunun yanında Almanya’nın FETÖ politikasına 15 Temmuz öncesi ve sonrası olarak iki ayrı bölümde değinilmektedir. 

DİPNOTLAR;

1. Jan Thomsen, “House of One: Berlin Vergibt Grundstuck fur Interreligioses Projekt”, Berliner Zeitung, 7 Kasım 2017.
2. Michael Martens, “Wo Erdoğan Richtig Liegt”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 18 Eylül 2017. 
3. Rüdiger Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 8 Ağustos 2016.
4. Günter Seufert, Überdehnt sich die Bewegung von Fethullah Gülen? Eine Türkische Religionsgemeinde als Nationaler 
und Internationaler Akteur, (SWP-Studie, Berlin: 2013), s. 25. 
5. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
6. Volker Siefert, “Gülen-Bewegung: Gehirnwäsche im Auftrag des Imam”, Die Zeit, 27 Aralık 2013. 
7. Hakan Yavuz, Toward an Islamic Enlightenment: The Gülen Movement, (Oxford University Press, New York: 
2013), s. 37. 
8. “FETÖ’nün Almanya Yapılanması”, Anadolu Ajansı, 30 Temmuz 2016. 
9. “Heiner Hoffmann, Polit-Magazin FAKT”, Youtube, 19 Ağustos 2015, https://www.youtube.com/watch?v=- 
jMMDD1hrvF4, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
10. “FETÖ’nün Almanya Yapılanması”.
11. Soldt, “Gülen-Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
12. “FETÖ’nün Almanya Yapılanması”. 
13. Mathias Rohe, Mouhanad Khorchide, Havva Engin, Hansjörg Schmid ve Ömer Özsoy, Handbuch Christentum 
und Islam in Deutschland, Grundlagen, Erfahrungen und Perspektiven des Zusammenlebens, (Eugen-Bise 
Stiftung, Verlag Herder, Münih: 2017), s. 384. 
14. Seufert, Überdehnt sich die Bewegung von Fethullah Gülen? Eine Türkische Religionsgemeinde als Nationaler 
und Internationaler Akteur. 
15. Evelyn Peternel ve Bernhard Ichner, “Gülen-Bewegung Züchtet Künftige Eliten Heran”, Kurier, 24 Temmuz 2016. 
16. Deniz Aykanat ve Bernd Kastner, “Was die Gülen-Bewegung in Deutschland zum Perfekten Sündenbock 
Macht”, Süddeutsche Zeitung, 27 Temmuz 2016. 
17. “Die Fethullah Gülen Bewegung in Deutschland”, Deutscher Bundestag Wissenschaftlicher Dienste, 20 Haziran 
2008, https://www.bundestag.de/blob/415274/2af148cebcf872537ad7a68408b7c6ba/wd-1-072-08-pdf-data.
pdf, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016).
18. Mathias Rohe vd., Hand Christentum und Islam in Deutschland, Grundlagen, Erfahrungen und Perspektiven 
des Zusammenlebensvon, s. 383. 
19. Alman Diyalog Kurumları Birliği’nin resmi web sayfası için bkz. http://bddi.org, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
20. Aykanat ve Kastner, “Was die Gülen-Bewegung in Deutschland zum Perfekten Sündenbock Macht”. 
21. “Hizmet-Bewegung in Deutschland, Stiftung Setzt Sich Kritischen Dialog Nach Innen und Nach Außen Zum 
Ziel”, Deutsch-Türkisches Journal, 6 Mayıs 2014.
22. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
23. Siefert, “Gülen-Bewegung: Gehirnwäsche im Auftrag des Imam”. 
24. Volker Siefert, “Imam Gülens Einfluss Reicht bis in die Deutsche Politik”, Die Zeit, 29 Aralık 2013. 
25. “Video: Gülen-Bewegung - Wie Gefährlich ist Sie?”, Das Erste Mittags Magazin, 26 Ağustos 2016. 
26. Bundesverband der Unternehmervereinigung’un resmi web sitesi için bkz. http://buv-ev.de/geschichte, (Erişim 
tarihi: 30 Aralık 2016).
27. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
28. “Gülen-Nachhilfe Nicht Ohne Hintergedanken”, Pro Christliches Medienmagazin, 23 Ekim 2013, https:// 
www.pro-medienmagazin.de/gesellschaft/gesellschaft/2013/10/23/guelen-nachhilfe-nicht-ohne-hintergedanken, 
(Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
29. Arnfrind Schenk ve Martin Spiewak, “Die Musterschüler”, Die Zeit, 19 Temmuz 2017. 
30. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
31. Diyalog ve Eğitim Vakfı’nın internet sitesi için bkz. http://sdub.de/stiftung, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
32. Siefert, “Gülen-Bewegung: Gehirnwäsche im Auftrag des Imam”.
33. “Islamisierung Durch Bildung? So Gefährlich ist die Gülen-Bewegung in Deutschland”, The Huffington Post, 
7 Ağustos 2016. 
34. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
35. Seufert, Überdehnt sich die Bewegung von Fethullah Gülen? Eine Türkische Religionsgemeinde als Nationaler 
und Internationaler Akteur. 
36. Peternel ve Ichner, “Gülen-Bewegung Züchtet Künftige Eliten Heran”. 
37. Rüdiger Soldt, “Aussteiger Berichten über die Gülen-Bewegung: Wie Eine Sekte”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 
29 Ağustos 2016; “Terörist Başı Gülen’in İkinci Adamı! Darbe Girişimini Abdullah Aymaz Haber Vermiş”, 
Sabah, 22 Temmuz 2016.
38. Seufert, Überdehnt sich die Bewegung von Fethullah Gülen? Eine Türkische Religionsgemeinde als Nationaler 
und Internationaler Akteur. 
39. Anja Willner, “Klandestine Strukturen, Hat Erdogan doch Recht? So Viel Einfluss hat Prediger Gülen in der 
Türkei”, Focus, 22 Temmuz 2016; Frank Jansen, Ulrike Scheffer ve Thomas Seibert, “Wie Mächtig ist Fethullah 
Gülen? Und was Macht Seine Bewegung in Deutschland?”, Der Tagesspiegel, 22 Temmuz 2016. 
40. Siefert, “Gülen-Bewegung: Gehirnwäsche im Auftrag des Imam”. 
41. Soldt, “Aussteiger Berichten über die Gülen-Bewegung: Wie Eine Sekte”. 
42. “Video: Gülen-Bewegung - Wie Gefährlich ist Sie?”. 
43. “Wie Gülen zum Staatsfeind Nr. 1 wurde, Die dunkle Seite der Gemeinde”, TAZ, 2 Ağustos 2016. 
44. Siefert, “Gülen-Bewegung: Gehirnwäsche im Auftrag des Imam”. 
45. Mutlu D. adlı itirafçının bu konuda söyledikleri dikkate değerdir. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”.
46. “WDR Doku Fethullah Gülen”, Youtube, 10 Haziran 2013, https://www.youtube.com/watch?v=zr1LWux- 
VLYs, (Erişim tarihi: 27 Eylül 2016). 
47. “Erdogan hat Einen Sündenbock Gesucht und Gefunden”, Deutschlandfunk, 22 Temmuz 2016. 
48. “Landesschau Baden Württemberg”, SWR, http://www.swr.de/landesschau-bw/gesamtsendung-landesschau-
baden-wuerttemberg-vom-4//id=122182/did=17904314/nid=122182/1luxd3u/index.html, (Erişim tarihi: 
19 Eylül 2016); Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”.
49. Almanya’daki kanunlara göre özel okullar eğitimin başlamasından üç sene sonra devletten maddi destek talebinde 
bulunabilir. “Verfassungsschutz Baden Württemberg warnt vor Islamischer Gülen Bewegung”, SWR, 2 Şubat 
2014, http://www.swr.de/report/presse/islam-guelen-fethullah/-/id=1197424/did=12795286/nid=1197424/ 
vkc67z/index.html, (Erişim tarihi: 19 Eylül 2016). 
50. “Erdogans Erzfeind: Wer ist Fethullah Gülen”, WDR, 20 Temmuz 2016, http://www1.wdr.de/mediathek/video/ 
sendungen/die-story/video-erdogans-erzfeind--wer-ist-fethullah-guelen-100.html, (Erişim tarihi: 18 Eylül 2016). 
51. “Bil-Schule Stuttgart: Eltern Müssen Druck Weichen”, SWR, 1 Ağustos 2016. 
52. Bonner Bildungs-Center (B.B.C. Bonn), Rheinländisches Informations- und Bildungsforum (RIBIF/Düsseldorf), 
Internationaler Bildungs- und Umweltverein e.V. (IBUV/Hannover) ve Yadigar e.V. (Düsseldorf). 
53. “Die Fethullah Gülen Bewegung in Deutschland”. 
54. Video: “Dr. Bekim Agai über Gülen Bewegung”, https://www.youtube.com/watch?v=CEzGiDmStGE&t=225s, 
(Erişim tarihi: 3 Ekim 2017). 
55. Christopher Holton ve Claire Lopez, “The Gulen Movement, Turkey’s Islamic Supremacist Cult and its 
Contributions to the Civilization Jihad”, Center for Security Policy Press Civilization Jihad Reader Series, Cilt: 8, (2015), s. 12-13.
56.“Fethullah Gülen – Der lange Arm des Imam (die Story)”, Youtube, 22 Ağustos 2012, https://www.youtube. 
com/watch?v=SBljP77h7lM, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
57. “Duisburger Bildungsverein Soll der Gülen-Bewegung Nahestehen”, NRZ, 15 Temmuz 2011. 
58. “Muammer Akin, Gründer der Stuttgart Bil-Schule”, SWR, 1 Ağustos 2016. 
59. “Grosser Besuch: Enes Kanter zu Besuch in der Bil Schule”, Bil-Schulen, http://www.bil-schulen.de/aktuelles/
228-grosser-besuch-enes-kanter-zu-besuch-in-der-bil-schule, (Erişim tarihi: 20 Eylül 2016).
60. “Fethullah Gülen Bewegung in Deutschland”, Youtube, 16 Temmuz 2016, https://www.youtube.com/watch?- 
v=RwFfLid0FtY, (Erişim tarihi: 19 Eylül 2016). 
61. “Gülen-Bewegung: Neue Vorwürfe gegen Bildungseinrichtungen”, SWR, 5 Şubat 2014. 
62. “Lernzirkel Image Film”, Youtube, 10 Haziran 2015, https://www.youtube.com/watch?v=IRP3-j4rf00, (Erişim 
tarihi: 19 Eylül 2016). 
63. Bu okulun web sayfası için bkz. http://www.bil-schulen.de, (Erişim tarihi: 19 Eylül 2016).
64. Ralf Pauli, “Die Stigmatisierte Schule”, Tageszeitung, 22 Ocak 2017. 
65. Maximillan Popp, “The Shadowy World of the Islamic Gülen Movement”, Der Spiegel, 8 Ağustos 2012. 
66. Nadine Zeller, “Wie Nahe Steht die Regenbogen Schule der Gülen Bewegung”, Badische Zeitung, 17 Şubat 2014. 
67. “Die Fethullah Gülen Bewegung in Deutschland”.
68. Belgesel için bkz. “Der Lange Arm des Imam - Das Netzwerk des Fethullah Gülen”, Youtube, 17 Ağustos 2016, 
https://www.youtube.com/watch?v=rJEEirZKSps, (Erişim tarihi: 30 Ekim 2016). 
69. Maria M. Held, “Erdoğans Feinde, Wer Steckt Hinter der Gülen-Bewegung”, T-Online, 25 Temmuz 2016, 
http://www.t-online.de/nachrichten/deutschland/gesellschaft/id_78470846/tuerkei-die-fetullah-guelen-bewegung-
wer-erdogans-feinde-sind.html, (Erişim tarihi: 30 Ekim 2016). 
70. Soldt, “Aussteiger Berichten über die Gülen-Bewegung: Wie Eine Sekte”.
71. F. William Engdahl, “Das Gülen-Netzwerk: Eine CIA-Kreation Zur Besseren Kontrolle der Islamischen Welt”, 
Kopp Online, 24 Temmuz 2016. 
72. “Wer ist Fethullah Gülen”. 
73. Maximilian Popp, “Der Pate”, Der Spiegel, 11 Ocak 2014. 
74. “Kimse Yok Mu Derneğine FETÖ Operasyonu”, Vatan, 27 Eylül 2016. 
75. Bazı kaynaklarda bu sayı yirmi dörde düşerken bazılarında elliye kadar çıkarılmaktadır. Çoğunlukla ise otuz 
rakamı telaffuz edilmektedir. 
76. Uta Rasche, “Auf dem Marsch Durch die Institutionen”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 4 Mart 2014.
77. Rasche, “Auf dem Marsch Durch die Institutionen”. 
78. “Türkische Gemeinde warnt vor Gülen-Bewegung”, Hannoversche Allgemeine Zeitung, 15 Ağustos 2016. 
79. “FETÖ’nün Almanya Yapılanması”. 
80. “Die Fethullah Gülen Bewegung in Deutschland”. 
81.“Haltung der Bundesregierung zur Gülen-Bewegung”, Deutscher Bundestag, 19 Mayıs 2016, 
      http://dip21.bundestag.de/dip21/btd/18/085/1808502.pdf, (Erişim tarihi: 30 Ekim 2016).
82. “Zaman Ailesine Gönülden Teşekkürler”, Zaman, 8 Aralık 2016. 
83. “Zaman Almanya Son Baskısını Yaptı”, Deutsche Welle Türkçe, 30 Kasım 2016. 
84. Friedmann Eißler, “Gülen Bewegung”, Evangelische Zentralstelle für Weltanschauungsfragen, (Temmuz 
2011), http://ezw-berlin.de/html/15_1304.php, (Erişim tarihi: 21 Ocak 2017). 
85. “Mitgliedsvereine”, BUV, http://buv-ev.de/netzwerk/mitgliedsvereine, (Erişim tarihi: 21 Ocak 2017). 
86. “Energieforum 2012”, BUV, http://www.dasenergieforum.com, (Erişim tarihi: 21 Ocak 2017).
87. “BUV Türkiye’ye İşadamı Çıkarması Yaptı”, Bacoban, 24 Ocak 2012, https://goo.gl/d1gt4a, (Erişim tarihi: 21 Ocak 2017). 
88. Popp, “Der Pate”. 
89. “Almanya’da İnlerine Giriliyor”, Sabah, 4 Ağustos 2016. 
90. Daniel W. Skubik, “Fethullah Gülen, Islamic Banking and Global Finance”, Paper for the Fourth Conference 
on International Corporate Responsibility, 16-18 Kasım 2008, s. 4, http://web1.calbaptist.edu/dskubik/ 
gulen-global-finance.pdf, (Erişim tarihi: 2 Şubat 2017). 
91. Ulla Jelpke, “Bundesregierung Muss sich vom Gülen-Bewegung Distanzieren”, Die Linke, 19 Mart 2014, 
https://www.linksfraktion.de/presse/pressemitteilungen/detail/bundesregierung-muss-sich-von-guelen-bewegung-
distanzieren, (Erişim tarihi: 22 Ocak 2017).
92. “Haltung der Bundesregierung zur Gülen-Bewegung”.
93. “Haltung der Bundesregierung zur Gülen-Bewegung”. 
94. “Zaman Verlags und Handels GmbH”, Money House, https://www.moneyhouse.de/Zaman-Verlags-und- 
Handels-GmbH-Neu-Isenburg, (Erişim tarihi: 22 Eylül 2016).
95. “Gülen-nahe Zeitung Zaman wird Betrieb in Deutschland Einstellen”, HR, 9 Eylül 2016, http://www.hr-online.
de/website/derhr/home/presse_meldung_einzel.jsp?rubrik=55003&key=presse_lang_61898830&xtmc=zaman&
mtype=d&xtcr=3, (Erişim tarihi: 22 Eylül 2016).
96. Ercan Karakoyun, “Für Erdogan hat der Rechtsstaat Aufgehört zu Existieren”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 6 Mart 2016. 
97. Luise Sammann, “Ein Erklärungsversuch von einem Insider”, Deutschlandfunk, 27 Şubat 2017.
98. Örgüt üyelerine önemli Alman simalarıyla diyalog oluşturulması noktasında yapılan telkinler ve bu konuda 
geliştirilen yöntemlere ilişkin Tülay takma isimli bir avukatın verdiği bilgiler dikkat çekicidir. Soldt, “Aussteiger 
Berichten über die Gülen-Bewegung: Wie Eine Sekte”. 
99. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
100. “Wie Gülen Zum Staatsfeind Nr. 1 Wurde, Die Dunkle Seite der Gemeinde”. 
101. Siefert, “Imam Gülens Einfluss Reicht bis in die Deutsche Politik”. 
102. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”.
103. “WDR Doku Fethullah Gülen”. 
104. “Islamische Bekehrung oder Offenes Dialogforum?”, Deutschlandfunk, 2 Ocak 2015.
105. “Zusammenarbeit der Bundesregierung mit der Fethullah Gülen Bewegung”, Deuthscher Bundestag, 6 Haziran 
2013, http://dip21.bundestag.de/dip21/btd/17/137/1713787.pdf, (Erişim tarihi: 27 Eylül 2016). 
106. “Zusammenarbeit der Bundesregierung mit der Fethullah Gülen Bewegung”. 
107. “Lebhafter Dialog als Grundstein für Respekt und Verständnis”, Stiftung Dialog und Bildung, 
        www.forumdialog.org, (Erişim tarihi: 25 Eylül 2016).
108. Günter Seufert, “Die Gülen Bewegung in der Türkei und Deutschland”, BPB, 1 Eylül 2014, 
        https://www.bpb.de/internationales/europa/tuerkei/184979/guelen-bewegung, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
109. Georg Neureither, “Bundestag: Fraktion ‘Die Linke’ Thematisiert Gülen-Bewegung”, Religion, 27 Mayıs 2014, 
https://religion-weltanschauung-recht.net/2014/05/27/bundestag-fraktion-die-linke-thematisiert-gulen-bewegung, 
(Erişim tarihi: 27 Eylül 2016). 
110. “Alman İstihbaratından Fethullah Gülen Uyarısı”, Deutsche Welle Türkçe, 3 Şubat 2014. 
111. Ralph Ghadban, “Anhörung SPD-Landtagsfraktion Baden-Württemberg”, ghadban.de, 9 Mart 2014, http:// 
       www.ghadban.de/de/wp-content/data/Anh%C3%B6rung-SPD1.pdf, (Erişim tarihi: 25 Eylül 2016).
112. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”.
113. “Bericht des Landesamts für Verfassungsschutz Baden-Württemberg über die Prüfung Tatsachlicher Anhaltspunkte 
für Verfassungsfeindliche Bestrebungen der Bewegung um den Türkischen Prediger Fethullah 
Gülen”, Die CDU-Fraktion, 25 Temmuz 2014, http://fraktion.cdu-bw.de/fileadmin/user_upload/infothek/Integration/
2014-08-06_PM_190_Lasotta_zu_G%C3%BClen-Bewegung_und_Verfassungsschutz_-_Bericht_LfV_ 
zur_G%C3%BClen-Bewegung_25_07_2014.pdf, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
114. Seufert, “Die Gülen Bewegung in der Türkei und Deutschland”. 
115. Soldt, “Aussteiger Berichten über die Gülen-Bewegung: Wie Eine Sekte”. 
116. “Was will die Gülen Bewegung”, SWR, 3 Şubat 2014. 
117. Heike Wipperfürth, “Steuergelder für die Gülen-Bewegung”, Deutschlandfunk, 2 Ağustos 2016. 
118. Popp, “Der Pate”. 
119. “Schirmherrschaft unter Ministerin Prof. Dr. Johanna Wanka vom Ministerium für Bildung und Forschung”, 
Pangea, Ekim 2013, http://pangea-wettbewerb.de/schirmherrschaft, (Erişim tarihi: 25 Ocak 2017). 
120. Maximilian Popp, “Ich Habe Gemacht, was sie Wollten”, Der Spiegel, 15 Nisan 2013. 
121. Sol Parti Milletvekili Ulla Jelpke’nin basın açıklaması için bkz. “Bundesregierung Muss Sich von Gülen-Bewegung 
Distanzieren”, Die Linke, 19 Mart 2014, https://www.linksfraktion.de/presse/pressemitteilungen/detail/ 
bundesregierung-muss-sich-von-guelen-bewegung-distanzieren, (Erişim tarihi: 30 Aralık 2016). 
122. Soldt, “Gülen Bewegung. Das Islamistische Netzwerk”. 
123. “Bericht des Landesamts für Verfassungsschutz Baden-Württemberg über die Prüfung Tatsachlicher Anhaltspunkte 
für Verfassungsfeindliche Bestrebungen der Bewegung um den Türkischen Prediger Fethullah Gülen”. 
124. Jana Lange, “Integration oder Gehirnwasche”, SWR, 9 Mayıs 2014.
125. “Haltung der Bundesregierung zur Gülen-Bewegung”.
126. Seufert, “Die Gülen Bewegung in der Türkei und Deutschland”. 
127. Detaylı bilgi için bkz. Ömer Yılmaz, “Almanya’nın Kürt ve PKK Politikası: Denge ve Strateji”, Türk Dış Politikası 
       Yıllığı 2015, ed. Burhanettin Duran ve Kemal İnat, (SETA, Ankara: 2016), s. 11-43.
128. “Yüzlerce FETÖ’cü Almanya’ya İltica Başvurusunda Bulundu”, Hürriyet, 29 Eylül 2016. 
129. “Ramstein Üssündeki Türk Askerlerden İltica Başvurusu”, BBC Türkçe, 17 Kasım 2016. 
130. “Merkel’den Hukuk Devleti Vurgusu”, Deutsche Welle Türkçe, 16 Temmuz 2016.
131. “Erdogan Nach Putschversuch ‘Der Westen Steht Auf der Seite der Putschisten’”, Mitteldeutsche Zeitung, 3 Ağustos 2016.
132. “Türkiye, Öz ve Kara için Almanya’ya Nota Verdi”, Hürriyet, 26 Eylül 2016. 
133. “Almanya Adalet Bakanı Heiko Maas, Ülkelerine Sığınan FETÖ Üyeleri ile İlgili Açıklamalarda Bulundu”, Habertürk, 1 Kasım 2016. 
134. “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Almanya Teröre Çanak Tutuyor”, NTV, 3 Kasım 2016. 
135. “Erdoğan’dan Almanya’ya Sert Sözler”, Deutsche Welle Türkçe, 3 Kasım 2016. 
136. “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Almanya Teröre Çanak Tutuyor”, Anadolu Ajansı, 3 Kasım 2016.
137. “Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Almanya’ya Sert Tepki”, Milliyet, 3 Kasım 2016; Fazlı Şahan, “Almanya 
FETÖ’nün Arka Bahçesi”, Yeni Şafak, 4 Kasım 2016. 
138. “Leistete Land Ungewollt Amtshilfe für Erdogan?”, Stuttgarter Zeitung, 11 Ağustos 2016. 
139. “Bloßer Verdacht Keine Grundlage”, SWR Fernsehen, 29 Temmuz 2016.
140. “Gülen Okullarının Denetlenme Talebine Tepki”, DW Türkçe, 29 Temmuz 2016. 
141. Haltung der Bundesrepublik zu Vorwürfen der Türkischen Regierung Gegenüber der Gülen Bewegung, 
Soru önergesine verilen cevap, 22 Mayıs 2017, http://dip21.bundestag.de/dip21/btd/18/124/1812498.pdf, (Erişim tarihi: 1 Ekim 2017).
142. “CSU Stellt Verfolgten Türken Asyl in Deutschland in Aussicht”, Zeit Online, 22 Temmuz 2016. 
143. Andrea Thomas, “Turkish Opposition Finds Base in Germany”, The Wall Street Journal, 13 Aralık 2016. 
144. “4 Bine Yakın Ağabey Almanya’ya Kaçtı”, Hürriyet, 22 Temmuz 2016. 
145. “Gülen Yanlılarından Almanya’ya İltica Başvurusu”, Deutsche Welle Türkçe, 28 Eylül 2016. 
146. “Alman Medyasından Flaş İddia: 3 Türk Diplomat İltica Talebinde Bulundu”, Hürriyet, 7 Ekim 2016. 
147. “Coup in Turkey was Just a Welcome Pretext”, İstihbarat Şefi Bruno Kahl ile röportaj, Spiegel, 20 Mart 2017.
148. “Haltung der Bundesrepublik zu Vorwürfen der Türkischen Regierung Gegenüber der Gülen Bewegung”, Soru 
önergesi, 10 Nisan 2017, http://dip21.bundestag.de/dip21/btd/18/120/1812008.pdf, ( Erişim tarihi: 1 Ekim 2017)
149. Jürgen Gottschlich, “Wo Erdoğan Recht Hat”, Tageszeitung, 11 Eylül 2017. 
150. Nedim Şener, “Maximilian Popp: BND Başkanı’na Şaşırdım, Cemaat Mafya Yapılanmasıdır”, Posta, 24 Mart 2017.
151. “Türkiye’den Almanya’ya Çok Sert FETÖ Tepkisi”, Hürriyet, 19 Mart 2017. 
152. “Wir Arbeiten uns an der Türkischen Identitat ab”, Kondrad–Adenauer Stiftung, 22 Ocak 2018, 
http://www.kas.de/wf/de/33.51332, (Erişim tarihi: 27 Ocak 2018).
153. Jürgen Webermann, “Rückkehr ins Krieggebiet”, Deutschlandfunk, 30 Ekim 2016, http://www.deutschlandfunk.
de/afghanistan-rueckkehr-in-ein-kriegsgebiet.724.de.html?dram:article_id=370010), (Erişim tarihi: 5 
Şubat 2018); “23-Jahriger Afghane Wird Zwei Wochen Nach Abschiebung bei Anschlag Verletzt”, Focus, 12 Şubat 
2017, https://www.focus.de/politik/ausland/kabul-23-jaehriger-afghane-wird-zwei-wochen-nach-abschiebung-
bei-anschlag-verletzt_id_6634718.html, (Erişim tarihi: 5 Şubat 2018). 
154. “Diplomatischer Kriesenfall”, Der Spiegel, 3 Şubat 2018.
155. “Mehr als 1000 Asylantrage von Türkischen Staatsbediensteten”, Süddeutsche Zeitung, 1 Nisan 2018, http:// 
www.sueddeutsche.de/news/politik/konflikte-mehr-als-1000-asylantraege-von-tuerkischen-staatsbediensteten-
dpa.urn-newsml-dpa-com-20090101-180401-99-715383, (Erişim tarihi: 18 Nisan 2018). 
156. Ercan Karakoyun, Facebook, https://www.facebook.com/ercankarakoyunberlin/posts/10156757252684937, 
(Erişim tarihi: 17 Kasım 2017).
157. Arnfrid Schenk ve Martin Spiewak, “ Die Schüler des Predigers Gülen”, Zeit Online, 13 Ekim 2016. 
158. Arnfrind Schenk ve Martin Spiewak, “Die Musterschüler”, Zeit Online, 19 Temmuz 2017. 
159. Deniz Aykanat ve Hakan Tanrıverdi, “Ein Jahr Nach dem Putschversuch: So Geht es der Gülen Bewegung 
in Deutschland”, Süddeutsche Zeitung, 14 Temmuz 2017.
160. Halife Yalçınkaya, “FETÖ, TSK’daki Alevileri ‘A Takımı’ Adıyla Fişlemiş”, Anadolu Ajansı, 30 Ocak 2018. 
161. İshak Torun, “Paralel İslam’dan Paralel Devlete”, Yeni Şafak, 2 Mayıs 2014.



***