İncirlik ve ABD’nin Alternatif Arayışları BÖLÜM 2
ABD, İncirlik ve Diyarbakır’daki askerî varlığına ilaveten, Kuzey Irak, Ürdün, Katar, Kuveyt, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) dikkate değer oranda hava aracı bulundurmaktadır.
ABD, Basra Körfezi’nde ve Doğu Akdeniz’de konuşlandırdığı/konuşlandıracağı uçak gemilerinden hava harekâtını destekleyebilmektedir. Ayrıca ABD, Kuzey Suriye’de PYD/YPG kontrolündeki bölgede mevcut hava alanlarını geliştirmeye ve kullanmaya devam etmektedir.
İngiltere, temel olarak Kıbrıs’ta kendi toprağı olan Ağrator üssünü kullanırken Körfez ülkelerindeki üslerden de faydalanmaktadır.
ABD, bölgede çok sayıda üssü kullanmasına karşın İncirlik’in bazı uçaklar ve harekât nevileri için avantajları bulunmaktadır. Öncelikle İncirlik, Diyarbakır ile birlikte Tablo’da sıralanan üsler içinde-Kuzey Irak’takiler dahil- Suriye’de Rakka ve Deyri Zor bölgelerine en kısa mesafededir. Bu özellik, her tür uçak için yakıt ikmali yapmadan daha fazla süre havada kalma ve sorti yapma imkanı
vermektedir. Bu imkân harekât etkinliğini artırırken maliyeti düşürmektedir. ABD’nin özellikle arama-kurtarma uçak ve helikopterleri için, kısa sürede kazazedeye ulaşabilmek açısından İncirlik önemli bir avantaj sağlamaktadır.
Diğer taraftan İncirlik Üssü ABD tarafından 60 yıldır kullanıldığından altyapısı gelişmiştir. Konuş yeri olarak güvenlidir ve Türkiye bölge ülkelerine göre daha istikrarlıdır. Ancak, ABD son dönemlerde İncirlik’teki ve Türkiye’deki sivil ve asker personeline karşı tehdit algılamakta, Üsse güvenceli erişimin tehlikeye girdiğini düşünmektedir. Bu çerçevede ABD’nin İncirlik’te askerî varlığı ile önemli bir karar aşamasında olduğu değerlendirilmektedir.
5. İncirlik’e Alternatif Üsler ve Tesisler
ABD’nin İncirlik’e alternatif olarak kullanabileceği üs ve tesisler incelendiğinde tespitler şu şekildedir.
a. Kıbrıs Ağrator Üssü
Ağrator Üssü İngiliz toprağıdır ve İngiltere tarafından 1955’ten günümüze harekât maksatlarıyla kullanılmaktadır. ABD bu üssü geçmişte U-2 uçuşları ile 2006’da Lübnan’dan vatandaşlarının tahliyesi için kullanmıştır. Irak’ın işgali ve Afganistan Harekâtında da bazı transferler bu üsten yapılmıştır. Ağrator’da başta hastane olmak üzere bazı tesisler/imkânlar yetersizdir, ancak kısa sürede tamamlanması mümkündür. Üs, Rakka ve Deyri Zor bölgesine İncirlik’e göre 140 mil daha uzaktır (354 mil). Ağrator’un pisti her türlü uçağın iniş/kalkışına uygundur. ABD açısından siyasi boyutta İncirlik’e
göre daha güvenceli erişim mümkündür.
b. Ürdün Muvakkaf Salti hava Üssü
Ürdün’ün doğusunda yer alan Muvakkaf Salti, ABD tarafından ilk defa 1996’da Irak’ta uçuşa yasak bölgeyi korumak için kullanılmıştır. Teknik kapasitesi ABD envanterindeki her çeşit uçağın konuşlanmasına imkân vermektedir. Üs, Suriye sınırına 35 mil, Rakka ve Deyr-i Zor’a 311 mil mesafededir. ABD’nin Trump döneminde de Ürdün ile ilişkileri iyidir. ABD, halen Üssü diğer Koalisyon ülkeleriyle birlikte kullanmaktadır. Diğer taraftan ABD, Ürdün’de Suriye’de muhalif unsurlar için eğitim kampı çalıştırmaktadır. Ürdün’de IŞİD’in belirli ölçüde eylem kapasitesi bulunması ve artan Suriyeli mültecilerin yarattığı iç huzursuzluklar ABD açısından belirli oranlarda güvenlik riski oluşturmakla birlikte, Üssün tercihine engel değildir.
c. Erbil Havaalanı
Kuzey Irak’ta Barzani yönetimi kontrolündeki Erbil Havaalanı nispeten güvenli bir bölgededir. Havaalanında iki pist bulunmakta olup, bu pistlerden biri 15.700 feet uzunluğundadır ve dünyadaki en uzun pistlerden biridir.26 Erbil Havaalanı ABD envanterindeki C-5 Galaksi ve AN-225 gibi büyük uçaklarının iniş ve kalkışına imkan vermektedir. Erbil Havaalanında aynı zamanda CIA tesislerinin
bulunduğu ve ABD’nin arama kurtarma birliğinin konuşlandığı iddia edilmektedir.27
Erbil Havaalanının ABD tarafından İncirlik’e alternatif olarak kullanılmasının önemli sakıncaları da bulunmaktadır. Öncelikle Irak Merkezi Hükümeti’nin ikna edilmesi gerekmektedir. Ayrıca havaalanındaki sivil trafik askerî maksatlarla kullanımı kısıtlayabilecek yoğunluktadır. Kuzey Irak’taki güvenlik durumu da ABD’yi endişelendirmektedir. Diğer taraftan Kuzey Irak’ta bağımsızlığa yönelik
referandumunun konuşulduğu bu dönemde ABD’nin Erbil Havaalanına önemli askerî varlık konuşlandırmasının bağımsızlığa destek olarak algılanmasını nasıl değerlendireceği açık değildir.
ABD’nin Erbil seçeneğinin karar sürecinde bu hususun yer alacağı değerlendirilmektedir.
ç. Erbil Bashur Havaalanı
Bashur Havaalanı Erbil’in 25 mil kuzeyinde yer almaktadır. Havaalanı 6.700 feet uzunluğunda piste sahiptir. ABD tarafından 2003 Irak işgali ve sonrasında nakliye uçakları tarafından kullanılmış, komanda birliklerinin inme yeri olarak istifade edilmiştir.28 ABD Savunma Bakanlığı, 2003 yılında Bashur Havaalanını geliştirerek İncirlik’i taşıma projesi hazırlamıştır.29 Ancak bu proje daha sonra
durdurulmuştur. ABD, 2015 yılından itibaren Bashur’u sınırlı amaçlarla kullanmaya başlamıştır. Bashur Havaalanının ABD tarafından İncirlik’e alternatif olarak kullanımı da bir taraftan Irak Merkezi Hükümeti ile uzlaşma sağlanması diğer taraftan Kürt bölgesinde referandum ve bağımsızlıkla bağlantısı nedeniyle hassas bir konudur.
d. Al-Qayyarah Üssü/Irak
Al-Qayyarah Üssü 2016 sonlarında IŞİD’den ele geçirilmiştir. ABD, 11.550 feet ve 11.800 feet uzunluğunda iki pisti bulunan havaalanında altyapıyı geliştirmiş ve özel birlikler ile hava indirme birlikleri konuşlandırılmıştır. Havaalanı ABD envanterindeki çeşitli uçaklara ev sahipliği yapacak kapasiteye sahiptir. Irak Merkezi Hükümeti kontrolünde olan Al-Qayyarah’ın İncirlik’e alternatif olarak kullanılması siyasi açıdan zordur. Ancak IŞİD’e karşı operasyonlar devam ettikçe ABD’nin kısmi askerî varlık bulundurması mümkündür.
e. Kuzey Suriye’de Üs/Tesis İmkânları
Kuzey Suriye’de ABD desteğindeki PYD/YPG ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG)’nin kontrol ettiği geniş arazi kesimlerinde çeşitli maksatlarla kullanılabilecek havaalanları bulunmaktadır. Tabka Barajının PYD/YPG tarafından ele geçirilmesiyle Tabka Havaalanı da ABD’nin askerî varlık bulunduracağı bir konuma gelmiştir.
Tabka Havaalanı, Suriye rejimi tarafından geçmiş yıllarda MİG uçaklarının ana üslerinden biri olarak kullanılmıştır. IŞİD’in eline geçtikten sonra önemli oranda hasar gören havaalanı ABD tarafından Nisan 2017’de onarımı kısmen tamamlanarak kullanılmaya başlanmıştır.30 ABD’nin havaalanını lojistik maksatlarla kullanabileceği ve başta arama kurtarma helikopterleri olmak üzere
bazı muharip kapasitesini konuşlandırabileceği değerlendirilmektedir.
PYD/YPG kontrolündeki arazide Kobani’de de ABD tarafından sıfırdan yapılan bir havaalanı bulunmaktadır. Bu havaalanı ABD’nin Rakka ve Deyri Zor operasyonlarında lojistik destek ve birlik nakliyatı için kullanılmaktadır. Havaalanı C-17 ve C-130 nakliye uçakları inişine müsaittir.31
Bölgede diğer bir havaalanı Rimelan’deki Abu Hajar’dır. PYD/YPG tarafından iki yıl önce onarılan havaalanının pisti iki kat uzunluğa çıkarılmış ve nakliye uçakları için sıklıkla kullanılmıştır.
PYD/YPG kontrolündeki bölgede Suriye rejimi tarafından önceki yıllarda sivil maksatlarla kullanılan iki küçük havaalanı da onarılarak sınırlı amaçlarla kullanılmaktadır.
f. Bölgedeki Diğer Üsler
ABD’nin bölgede kullandığı diğer üsler ve kendi uçak gemileri İncirlik’te bulunan uzun menzilli uçakların konuşlanması için uygun alternatif oluştururken kısa ve orta menzilli uçaklarda ve özellikle arama kurtarma uçak ve helikopterlerine arzu edilen kriterleri sağlamadığı düşünülmektedir.
6. ABD’nin Muhtemel Hal Tarzları
ABD’nin temel olarak üç seçenek üzerinde çalıştığı ve hazırlıklar yaptığı değerlendirilmektedir.
a. Birinci Seçenek (İncirlik'teki Askeri Varlığını Azaltmak)
Birinci seçenek İncirlik’teki askerî varlığını azaltmak, buradan çekilen uçak ve sistemleri Kıbrıs’ta Ağrator, Ürdün Muvaffak Salti ve Erbil Havaalanına paylaştırmaktır.
Bu kapsamda Kürecik’teki NATO’ya tahsisli radar ile Diyarbakır’da ve İncirlik’te arama kurtarma uçak ve helikopterleri, Suriye’de ABD özel kuvvetlerini destekleyen A-10 ve benzeri uçakların Türkiye’de konuşlanmaya devam etmesinin tercih edilmesi muhtemeldir.
ABD kısa dönemde İncirlik’teki unsurlarının rotasyonlarıyla paralel olarak istihbarat, gözetleme ve keşif uçakları ile yakıt ikmal uçaklarını Kıbrıs’ta Ağrator ve Ürdün’de Muvakkaf Salti üslerine taşıyabilir. Reaper ve Predator gibi İHA’ların ise Suriye harekât alanına kısa mesafesinden dolayı Muvakkaf Salti’ye konuşlandırılması muhtemeldir. Ağrator Üssünün güvenlik ve siyasi uzlaşı kolaylığından dolayı ABD’nin KC-135 yakıt ikmal, C-17 ve C-130 nakliye ile P-3 ve P-8 uçaklarına ev sahipliği yapması muhtemeldir.
ABD, bu hareket tarzında taktik uçak ve helikopterleri Kuzey Irak’ta Erbil ve Bushar havaalanlarına, Suriye’de Tabka ve Kobani havaalanlarına konuşlandırması olasıdır. Ayrıca Kuzey Suriye’deki PYD/YPG kontrolündeki havaalanlarının artan bir şekilde lojistik ve harekât alanı içi kuvvet takviyesi maksatlarıyla kullanıldığı bilinmektedir.
Gerçekte ABD birinci seçeneği şu anda uygulamaktadır. ABD, IŞİD’e karşı harekâta başladığından günümüze kadar İncirlik dışındaki üslerden, Irak ve Suriye içindeki uygun havaalanlarından önemli ölçüde faydalanmaktadır. Bu seçeneğin ABD açısından siyasi kabul zorlukları azdır. Türkiye ile bağ tamamen kesilmediğinden ABD için daha rasyoneldir.
b. İkinci Seçenek (İncirlik'te Kalmak)
İkinci seçenek, Türkiye’ye güvenceler verilerek, ikna edilerek veya İncirlik’ten çekileceği algısı yaratılarak mevcut kullanım şeklinden daha fazla tavizler alınmaya çalışılıp mevcut durumun devamıdır. Türkiye’de de bu tür beklenti olmakla birlikte Suriye ve Irak harekât alanındaki son iki yılın gelişmeleri bu seçeneği kabul edilebilir olmaktan çıkarmaktadır.
c. Üçüncü Seçenek (İncirlik'i Boşaltmak)
ABD için üçüncü seçenek, İncirlik’i tamamen boşaltmak, Kuzey Irak’ta Erbil ve Bashur’da yeni üs kurmak, Suriye krizi devam ettiği sürece bazı unsurları PYD/YPG bölgesinde bulundurmaktır.
İncirlik Üssü'nü kapatmanın, sancılarla devam ettirilen Türk-Amerikan ilişkileri üzerindeki olumsuz psikolojik etkisinin neden olacağı sonuçlar ABD için ilave bir maliyet yaratacaktır. Bu hareket tarzının benimsenmesi, ABD'nin Türkiye'deki nükleer silahların depolarını boşaltması ve Kürecik'teki radarın kaldırılması konularını Türk kamuoyunun gündemine taşıyabilecektir. ABD'nin Soğuk Savaş'ın ardından Avrupalı mütteriklerinden çekmek zorunda kaldığı bu kapsamdaki silah ve sistemlerin adından, Türkiye'deki imkânlardan vaz geçmesi rasyonel bir hareket tarzı olarak görülmemekle birlikte imkânsız değildir.
ABD’nin yukarıdaki seçeneklerini mukayese ederken dikkate alınması gerekli temel hususlar; ABD’nin Rusya ve İran’ın dengelenmesi ve çevrelenmesi için Türkiye’ye ihtiyacının devam ettiği gerçeği, Türkiye’nin NATO’nun doğu kenarındaki tampon konumuna duyulan ihtiyaç ve NATO Füze Savunma Sistemi radarına daha uygun yer bulabilme düşüncesi olarak öne çıkmaktadır. Diğer taraftan İncirlik’teki nükleer silahların ABD’nin Türkiye ile birlikte nükleer İran’dan tehdit algılayan başta Suudi Arabistan olmak üzere diğer bölge ülkelerine güvencesinin sembolü olarak muhafazası gereğinin ve bunun yanında, Türkiye ve Suudi Arabistan’ı nükleer silah edinmeye yönelmekten alıkoyma düşüncesinin de dikkate alınması gereken faktörler olduğu düşünülmektedir.
7. Sonuç;
Sonuç olarak, ABD’nin önümüzdeki süreçte aşamalı olarak birinci seçeneği uygulayacağı, İncirlik’te az sayıda askerî sistem bırakacağı, Kürecik Radarını ve nükleer silahları muhafaza etmek isteyeceği mütalaa edilmektedir. Bu gelişmenin Türkiye-ABD ilişkilerini İncirlik baskısından kurtararak daha sağlıklı ve reel bir zemine dayandırması mümkün görülmekle birlikte, Kuzey Irak ve
Kuzey Suriye’de Kürt dinamiğine güç kazandırması vurgulanması gereken bir sonuçtur. ABD’nin uygulayacağı hareket tarzının diğer NATO ülkeleri tarafından takip edileceği tahmin edilmektedir.
Son Notlar,
1 Selin M. Bölme, “The Politics of Incirlik Air Base”, Insight Turkey, 2007, s. 85.
2 U.S. Department of State, “United States Treaties and Other International Agreement”, 1986, s. 3354.
3 Aaron Stein, “Nuclear Weapons in Turkey are Destabilizing, But Not for the Reasons You Think”, War on the Rocks, 22
Temmuz 2016. http://warontherocks.com/2016/07/nuclear-weapons-in-turkey-are-destabilizing-but-not-for-the-reason-you-think/
4 Tom Sauer, Bob Van Der Zwaan, “U.S. Tactical Nuclear Weapons in Europe After NATO’s Lisbon Summit: Why Their
Withdrawal is Desirable and Feasible”, Cambridge: Belfer Center for Science and International Affairs, 2011, ss. 6-27.
http://belfercenter.ksg. harvard.edu/files/us-tactical-nuclearweapons-in-europe.pdf
5 Alexandra Bell, Benjamin Loehrike, “The status of U.S. nuclear weapons in Turkey”, Bulletin of the Atomic Scientists, Kasım 23,
2009. http://thebulletin.org/status-us-nuclear-weapons-turkey
6 U.S. Air Force, 39th Air Base Wing Historian, “Incirlik Air Base History”, Mayıs 17, 2013. http://www.incirlik.af.mil/About-Us/
Fact-Sheets/Display/Article/300814/incirlik-air-base-history
7 Selin M. Bölme, a.g.m, s 85.
8 U.S. Air Force, 39th Air Base Wing Historian, “Incirlik Air Base History”, Mayıs 17, 2013. http://www.incirlik.af.mil/About-Us/
Fact-Sheets/Display/Article/300814/incirlik-air-base-history
9 “The Defense And Economic Cooperation Agreement -- U.S. Interests And Turkish Needs”, US General Comptroller Report,
7 Mayıs 1982, http://www.gao.gov/products/ID-82-31
10 The Defense And Economic Cooperation Agreement -- U.S. Interests And Turkish Needs”, US General Comptroller Report, 7
Mayıs 1982, s. i. http://www.gao.gov/products/ID-82-31
11 “Agreement for Cooperation on Defense and Economy Between the Government of the United States of America and of the
Republic of Turkey in Accordance with Articles II and III of the North Atlantic Treaty”, United States-Republic of Turkey,
March 29, 1980, 32 U.S.T. 3323, Article IX. http://photos.state.gov/libraries/turkey/461177/pdf/32t3323.pdf
12 Jim Zanotti, “Turkey: Background and U.S. Relations”, Congressional Research Service, October 5, 2015. https://fas.org/
sgp/crs/mideast/R41368.pdf
13 “The Defense And Economic Cooperation Agreement -- U.S. Interests And Turkish Needs”, US General Comptroller Report, 7
May 1982, s.7. http://www.gao.gov/products/ID-82-31.
14 Clyde Haberman, “War in the Gulf: Turkey; Turkey’s Role in Air Assault Sets Off Fear of Retaliation”, The New York Times, 20
Ocak 1991.
15 U.S. Air Force, 39th Air Base Wing Public Affairs, “Operation Northern Watch”, 14 Kasım 2006. http://www.
incirlik.af.mil/About-Us/Fact-Sheets/Display/Article/300859/ operation-northern-watch-history
16 David S. Cloud, “Military Seeks Alternatives in Case Turkey Limits Access”, The New York Times, 12 Ekim 2007. http://
www.nytimes.com/2007/10/12/world/europe/12military.html?_r=0
17 Selin M. Bölme, “The Politics of Incirlik Air Base”, Insight Turkey, 2007, s. 85.
18 North Atlantic Treaty Organization, Public Policy Division, “Augmentation of Turkey’s Air Defence”, Temmuz 2016.
http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/ pdf_2016_07/20160704_1607-factsheet-patriot_en.pdf )
19 Robin Emmott, Sabine Siebold, Phil Stewart, “Turkey urges NATO to keep up its patriot defenses”, Reuters, October 8, 2015.
20 Humeyra Pamuk, “Turkish minister says U.S. to deploy rocket launchers near Syrian border,” Reuters, 26 Nisan 2016.
21 Sevil Erkus, “Turkey, US agree on deployment of armed drones to Incirlik Airbase”, Hurriyet, 26 Mart 2015.
22 Aaron Mehta, “Experts: As Operation Continues, ISR Demand to Grow in Syria”, Defense News, 27 Eylül 2014.
23 Liz Sly, Karen DeYoung, “Turkey agrees to allow U.S. military to use its base to attack Islamic State”, The Washington Post, 23 Temmuz 2015.
24 Andrew Tilghman, “U.S. footprint expands at Turkey’s Incirlik Air Base”, Military Times, 15 Aralık 2015.
25 a.g.e.
26 “Old & New,” Erbil International Airport, http://erbilairport.com/ABUT01/F_ ABUT01_02_05.aspx
27 Mitchell Prothero, “Expansion of ‘secret’ facility in suggests closer U.S.-Kurd ties”, McClatchy, 11 Temmuz 2014.
28 Scott Schonauer, “Iraq war: Unstoppable force from the air helped pave the way to quick victory”, Stars and Stripes, 27 Mayıs 2003.
29 Thom Shanker and Eric Schmitt, “Pentagon Expects Long-Term Access to Four Key Bases in Iraq”, The New York Times, 20 Nisan 2003.
30 Ahed Al Hendi, Carla Babb, “US-led Coalition Boosting Airfield Capabilities in Syria”, VOA, 31 Mart 2017.
http://www.voanews.com/a/us-led-coalition-increasing-airfield-capabilities-in-syria/3791891.html
31 a.g.e.
Kaynak; http://merkezstrateji.com/assets/media/22-170622-rp22-incirlik_3.pdf
***
