İranda Kürt Sorunu ve Üzerindeki Etkileri İran Türkiye ilişkileri. BÖLÜM 2
Türkiye'nin Iraklı Kürtlere ulaşma çabaları özellikle 1991 Körfez Savaşı'ndan sonra arttı.
Irak ordusunun Birleşik liderlerin koyduğu uluslararası bir koalisyon tarafından yenilmesiyle teşvik edildi Devletler, Iraklı Kürtler, Şiilerle birlikte Bağdat'a karşı ayaklandılar. Ancak Saddam Hüseyin’in ayaklanmayı bastırması şiddetliydi ve 1,5 milyon Iraklı Kürt'ü komşuya itti İran ve Türkiye. Bu operasyonların yıkıcı etkilerini önlemek için ve insani yardım sağlamak için BM Güvenlik Konseyi 688 sayılı kararı kabul etti.
Kürt nüfuslu bölgelerde uçuşa yasak bölgenin uygulanmasına zemin hazırladı
Irak ordusunun daha fazla saldırı yapmasını önlemek için. Türkiye, ekonomik
mülteciler tarafından uygulanan siyasi baskı, kararı destekledi ve Operasyona ev sahipliği yaptı ABD'nin Kürtleri savunma çabaları Konforu sağlayın.59
Bu arada, Türkiye Iraklı Kürt lider Barzani ve Talabani ile görüştü.
Turgut Özal Eylül 1992'de Ankara'da. Ardından KDP ve KYB, Ankara, Türkiye ile ilişkilerini koordine edecek. Ayrıca, Türkiye KDP ve PUK, uluslararası temaslarını kolaylaştırmak için diplomatik pasaportlu liderler. Bunlara ek olarak, Türkiye ile Irak arasındaki Habur sınır kapısı, KRI için cankurtaran haline geldi.60
İronik olarak, Körfez Savaşı sonrası gelişmeler dahil olmak üzere Operasyon Konfor ve Türkiye ile Iraklı Kürt liderler arasında uzlaşma, Kürt özerk bölgesi. 688 sayılı karardan kısa süre sonra Irak hükümeti ve Kürt liderler, bu konuyu ele almak için birkaç tur sonuçsuz müzakere düzenledi özerklik. Sonunda Irak hükümeti tek taraflı olarak bölgeden çekildi.
Kürt yönetimini devralmaya. Kısa süre sonra, KDP ve KYB parlamentoyu tasarladı seçti ve kendi hükümetini kurdu.
Irak Kürt partileriyle ilişkilerine rağmen, hem İran hem de Türkiye yapıldı
geleneksel güvenlik endişeleri nedeniyle KBY'nin ortaya çıkmasından endişe duymaktadır düşmanca bir kaleye dönüşebilecek bağımsız bir Kürt devleti olasılığı güçlerin bölgedeki İran ve Türkiye'nin çıkarlarını tehdit etme potansiyeli vardı. Iraklı Zaten karmaşık ilişkiler geliştirdiğine inanılan Kürt partileri
ABD ve İsrail istihbarat örgütleri her iki ülkedeki yetkilileri rahatsız etti.
Bu nedenle, Irak’ın toprak bütünlüğüne her zaman destek verdi.
Bu durum. KDP ve KYB liderleri Türk ve İranlı kaygılarını gidermek için
bağımsız bir devlet değil, federal bir Irak içinde özerk bir bölgeye verdikleri destek. Irak Kürt partilerini etkilemek için zaten rekabet halinde olan İran ve Türkiye, diğeri, büyüyen Kürt varlığını kendi çıkarları.
Böylece Ankara ve Tahran birbirlerinin faaliyetlerini titizlikle izlediler,
yanı sıra bölgedeki üçüncü taraflarınki gibi. İran, Irak'ın kuzeyindeki Türk
askeri saldırılarını daha geniş jeostratejik olarak görüyordu ve jeo-ekonomik kaygılar, 61 algılanan tarihi çerçevesinde Kuzey Irak'ı ve Kerkük'teki petrol rezervlerini kontrol etme tutkusu. Büyüyen enerjiye ek olarak talepleri, kalıcı bir milliyetçi söylem.
Kerkük ve Süleymaniye de dahil olmak üzere Osmanlı eyaleti Musul, İran'ın endişelerini alevlendirdi Türkiye'nin niyetleri konusunda. Bazı Türk yetkililerin,
güvenlik nedenleriyle Irak ve Türkiye arasındaki sınır ve içeride bir güvenlik bölgesi kurulması Irak, İran tarafındaki hisseleri artırdı.62
İran, özellikle Iraklı Kürtlere yaklaşan Türkiye'den, 1991 Körfez Savaşı. İran'ın bu yakınlaşma konusundaki endişeleri çeşitli faktörlerden kaynaklandı.
Her şeyden önce bu, Irak'ın Kürtlerin hayatta kalmak için Tahran'a bağımlılığını azaltacak ve kendini dünyaya açma fırsatları. Gerçekten de İran’ın on yıllardır süren KDP ile ittifakı 1994'te Kürt iç savaşının patlak vermesiyle, ikincisinin kınandığı Tahran, KYB'yi aktif olarak destekleyerek Irak'ın işlerine müdahale ettiği için. Buna karşılık, İran ve KYB, KDP'yi Ankara ile işbirliğinden ciddi şekilde eleştirdi. Dolayısıyla Iraklı Kürt partiler kısmen Türkiye ve İran vekillerine dönüştü.
Daha sonra, KDP ve PUK, Dublin, Ankara ve Washington gibi batı şehirlerinde
ABD ve Türkiye'nin sponsorluğu ve İran'ı marjinalleştirmesi. 63
Ayrıca, Iraklı Kürtlerle uzlaşma yoluyla Türkiye güvenliğini ve istihbaratını sağlamlaştırdı İran'ın algılanan Türklere ilişkin kaygılarını arttıran kuzey Irak'taki mevcudiyet bölgeyi kontrol etme isteği. Türkiye'nin Türkmenlere ilgisinin artması
Türkiye'nin kuzey Irak'la ilgili tutkularının bir başka işareti. Bu arada Türkiye-İsrail ilişkileri 1990'ların ortalarında Amerika Birleşik Devletleri tarafından desteklenen stratejik bir ortaklığa dönüşen, İran’ın Türkiye'nin bölgeye katılımıyla ilgili endişelerini artırdı.64
Irak Kürdistanı'na artan Türk katılımına yanıt olarak ve İran Kürt muhalefetinin bu bölgeye yerleşen faaliyetleri, Tahran'ı artırdı KYB'ye siyasi ve lojistik desteği. Ayrıca İran silahlı kuvvetleri sınır bölgelerinde bazı askeri önlemler. Ağustos 1996'da Devrim Muhafızları, KYB ile ortaklık, Koy kasabası çevresindeki KDPI karargahına saldırdı Sanjaq, sınırın 100 kilometre içinde. İran ayrıca Kürt Hizbullah'ı da destekledi kuzey Irak'ın Barzani tarafından kontrol edilen bölgelerinde KDP'ye karşı kaldıraç olarak aktifti.65
İran ve KYB'nin koordineli baskısıyla karşı karşıya kalan KDPI ve Komala
İran içindeki silahlı operasyonlarını durdurdu. Türkiye'nin İran’ın kuzey Irak’taki faaliyetlerine ilişkin bazı çekinceleri vardı.66 Aksi takdirde Türk makamları, PKK'nın İran’ın müttefikleri aslında PKK ile İran arasındaki anlayışa dayanıyordu. Türkiye ayrıca PKK'nın Suriye, KYB ve İran'ın diğer müttefikleri tarafından desteklendiğinden emin bölgede. Ankara, İran nüfuzunun kuzey Irak üzerinden genişlemesini Suriye'nin Türkiye'nin Bağdat'la bağlarını kesmeye çalışması olarak. Arasında gelişen ilişkiler Tahran ve kuzey Irak'taki İslamcı partiler de Türkiye'yi rahatsız etti. Ankara sürekli İran'ın koruması altında bir Kürt devleti yetiştirmeye çalıştığı ve onu Türkiye'yi istikrarsızlaştırmak.
Bir işbirliği kaynağı olarak Kürt sorunu (2003-2011)
Kürtlerin etrafında dönen yaklaşık yirmi yıllık karşılıklı güvensizlik ve rekabetten sonra konu, İran ve Türkiye çıkarlarının Mart 2003 Amerikan arifesinde yakınsak olduğunu tespit etti Irak'a müdahale. Her şeyden önce, Amerika'nın geleceğine yönelik niyetleri konusundaki belirsizlikler Irak Tahran ve Ankara'yı yaklaştırdı. Her iki ülke de Birliğinin ana ortağı gibi görünen Iraklı Kürtlerin bağımsızlığının
Devletler. Amerikan müdahalesinden önce, Türkiye her iki Kürtçe de bağımsızlık ve Irak'ta “kırmızı çizgiler” olarak bir federal rejim. Endişelerini gidermek için
komşu ülkeler olan Kürtler, İran ve Türkiye'ye liderler ile birlikte heyetler gönderdi Suriye, Mısır ve Suudi Arabistan dahil Arap devletleri, güvende kalacakları için Irak'a bağlı.67
Irak'a sadakat güvencesine ve Amerikan'ın demokratik olduğunu iddia ediyor
Irak, Türkiye ve İran yaklaşmakta olan savaşı Pandora’nın kutusunun açılmasına benzettiler, sonuçları bunların Irak'ın komşuları tarafından paylaşılacaktı. Böylece, o zamanki Türk Başbakanı Abdullah Gül, Irak’ın komşularını gezerek savaşın önlenmesini istedi.
Irak komşularının dışişleri bakanlarıyla bir dizi toplantı, 23 Ocak 2003 tarihinde İstanbul'da yapıldı. Bu toplantılar Irak’ın komşuları için bir platforma dönüştü
Irak'ın toprak bütünlüğüne olan bağlılıklarını yineledi.
Her ne kadar Amerikan işgali ile ilgili benzer endişeleri paylaşsalar da
Irak'ın, Ankara'nın ve Tahran'ın 'toprak bütünlüğü' Irak ve Iraklı Kürtler. Iraklı Kürt partileriyle derinleşen ilişkilerine rağmen 1990'ların başında, Türkiye bir federal rejimin kurulmasına acilen karşı çıktı ve KRG'nin resmileştirilmesi. 2005 Irak anayasası KBY'yi federal olarak tanıdı bölge; ancak Ankara Irak'ın kuzeyindeki yetkisini tanımak konusunda isteksizdi ve KRG'yi uzun süre göz ardı etti. Tahran’ın işgal altındaki Irak’a yönelik politikası daha karmaşıktı.
Kürt devletinin bağımsızlığına karşı çıkarken, İran tek bölgesel ülkeydi Irak'taki federal rejimi destekledi. Dahası, siyasi bir ittifak kurmaya çalıştı Iraklı Şiiler ve Kürtler arasında Tahran'a dost olacaktı. Türkiye'nin aksine, KBY ile yıllarca yapılan yazışmaları reddeden İran, BKY. İran 2005 yılında Süleymaniye'deki Erbil'de ikinci bir konsolosluk açtı. İçinde Ayrıca, İran'daki Irak Kürt partilerinin bürolarının yanında, KBY bir ‘temsil açtı ofisi "2007 yılında Tahran'da Irak'ta Amerikan güçlerinin varlığı İran ve Türkleri azalttı Kuzey Irak'a yapılan müdahaleler ve istihbarat faaliyetlerini orada sınırlandırdı. Temmuz 2003' te, Amerikan birlikleri Süleymaniye'deki Türk Özel Kuvvetlerinin bir birimini gözaltına aldı. Amerikalılar ayrıca Ocak 2007'de Erbil'deki İran konsolosluğunda ki İran istihbarat subaylarını tutukladı.
Böylece, Amerikan askeri varlığı ve Irak'ta bir federal sistemin kurulması
Irak Kürt partilerinin ve KBY'nin özerkliğini artırdı. Önceki tarzlarının aksine
İran ve Türkiye'ye yaklaşırken, KDP ve KYB İran'ı eleştirmek için cesaretlendirildi
Türkiye'nin bölgeye müdahaleleri ve Kürt meselesine yönelik politikaları. Dahası,
KBY, Kürt milliyetçi propaganda, yayın ve yayın merkezine dönüştü.
İran ve Türkiye'deki Kürtlerin geleceğine yönelik çok sayıda konferansa ev sahipliği yaptı, İran ve Türk Kürt muhalefetine katıldı.
Bu arada, her ikisi de Kandil dağlarında bulunan PKK ve PJAK, silahlı birliklerini artırdı Özellikle 2004'ten sonra İran ve Türkiye'ye saldırdı.
Ankara, PKK'nın Kuzey Irak'ı ziyaret etti ve ABD'nin buradaki 'terörist eylemleri' sona erdirmemesini ve ilgisizliğini protesto etti.
Ancak işgalci ABD'nin Irak'taki komutanlığı, PKK faaliyetlerini kısıtlamak istemiyordu ve Kürdistan bölgesindeki İran Kürt grupları. Türk protestolarına yanıt olarak üçlü Irak, Türkiye ve ABD temsilcilerini içeren komite kuruldu Kasım 2007'de PKK'ya karşı alınan tedbirleri koordine etmek için. Benzer şekilde, Birleşik Devletler PJAK'ı Şubat 2008'de terör örgütü olarak belirlediler.
Ancak, bunlar Alınan tedbirler, Amerikan politikaları üzerindeki İran ve Türk kaygılarını etkili bir şekilde azaltmadı bölgede.
Türkiye'de ve İran'da yeniden canlanan Kürt (PKK / PJAK) militanlığı PKK'yı ortak bir düşman yaptı her iki ülkenin. Amerikanın PKK ve PJAK ile savaşma konusundaki isteksizliği daha fazla işbirliğine yol açtı Ankara ve Tahran arasında. Temmuz 2004'te İran, PKK ve bağlı şirketlerinin terör örgütü. Her iki ülke Kandil Dağları'nı hedeflerken, Türk jetleri sahnelenen hava saldırıları ve İran topçuları PKK ve PJAK tarafından paylaşılan üsleri bombaladı.69 İran ve Türkiye ayrıca istihbarat paylaştı ve zaman zaman askeri operasyonlarını koordine etti
PKK'ya karşı. Örneğin, Ağustos ve Eylül 2007'de hem İran hem de Türkiye sahnelendi Kandil'de PKK üslerini bombalayan ara sıra saldırılar. Haziran 2008'de İran ve Türkiye tekrarladı eşgüdümlü grevleri. Türk Kara Kuvvetleri Komutanı İlker Başbuğ kabul etti İran-Türkiye işbirliği 'istihbarat paylaşımı açısından ‘ayrılıkçılara karşı mücadelede' ve koordineli saldırıların planlanması. 70 Başbakan Erdoğan Irano-Türk'ü doğruladı PKK'ya karşı işbirliği ve halka karşı ortak askeri operasyonların sinyalini verdi İranlı ve Türk yetkililer kararlılıklarını sürekli yinelediler ve PKK ve PJAK'a karşı mücadelede işbirliği.72
Farklı çıkarlar ve 2011'den sonra çekişmenin canlanması Ankara ve Tahran arasında PKK'ya karşı doğrudan veya dolaylı işbirliği Konu yine Ağustos 2011'de yaşanan bir tartışma ile bir tartışma konusu oldu.
İran'ın önde gelenlerinden Murat Karayılan'ı tutukladığını iddia eden haberlere göre PKK rakamları. Türk ulusal yayın kuruluşu TRT, raporu İran'a atfederken
İranlı yetkililer ele geçirmeyi reddetti. Bu gizem bazı pazarlık spekülasyonlarına yol açtı PKK ile İran arasında Türk medyasında geniş yer buldu.73
Bu arada, PKK Şemdinli, Hakkari'de bir dizi saldırı düzenledi. Militanlar ve güvenlik güçleri.
Ardından Türkiye'de hükümet yanlısı medya başladı İran'ı, birçok yetkilinin de paylaştığı PKK'ya verdiği desteği yenilediği için suçlamak.
Buna göre 2011 yılında PJAK ve İran arasındaki ateşkes Tahran'ı PKK'yı kullanmaya teşvik etti çıkarları ve zıt bölgesel politikalar nedeniyle Türkiye'ye karşı kaldıraç olarak iki ülke.
Türkiye'de Çözüm süreci.,
İran ve Türkiye de Kürt sorununa yaklaşımlarında farklılıklar gösterdi. İran
Kürt muhalefetini, iktidardaki AK Parti hükümetini içerecek askeri tedbirler
Türkiye'de Kürt meselesine barışçıl bir çözüm yolunda çeşitli reformlar sonunda PKK'nın silahsızlandırılmasına yol açar. 2009'un 'Kürt açılışı' daha sonra gelişti
Ulusal Birlik ve Kardeşlik Projesine. Bu arada, Türk milli istihbaratı örgütü MİT, Norveç'in Oslo kentinde önde gelen PKK figürleriyle bir dizi toplantı gerçekleştir di. Şunlar ancak girişimler Ekim 2011'de yeniden canlanan PKK saldırıları nedeniyle durduruldu hükümet 2012 yılının sonlarında MİT tarafından diyalog halinde yürütülen bir 'çözüm süreci' başlattı.
Abdullah Öcalan, PKK'nın tutuklu lideri. BDP (Barış ve Demokrasi Partisi),
PKK'nın siyasi kolu olarak kabul edilen, bu sürece aracılık ederek Öcalan, Kandil'deki PKK liderliği ve Türk hükümeti arasında. Bu duruma göre, PKK Mart 2013'te ateşkes ilan etti ve Türk toprağını zamanında bırakmayı kabul etti.
Bununla birlikte, çözüm sürecinin başlamasından iki yıl sonra PKK militanları
henüz geri çekilmemişti. Bunun yerine, hükümetin kurtardığı çözüm süreci, PKK bir kentsel gençlik milisleri (YDG-H) kurdu ve belirli şehirlerde sözde demokratik özerkliği kurumsallaştırarak, reaksiyon. Sonunda görüşmeler durduruldu ve PKK ile Türk güvenliği arasında çatışmalar kuvvetleri Temmuz 2015'te Ceylanpınar'da iki polis memurunun öldürülmesi ile yeniden başladı.
Şanlıurfa ili.
Müzakere sürecinin başarısız olmasının, Bununla birlikte, Türk yetkililer bazı bölgesel aktörlerin çözüm sürecini bozuyor ve İran da bunlardan biriydi. Buna göre, barışçıl bir durumda Türkiye'deki Kürt meselesine çözüm getiren İran, büyük bir Kürtçeye sahip tek ülke olacaktı nüfus politik ve kültürel haklarından yoksun bırakıldı. Dahası, değişen Kürtçe son yıllarda jeopolitik, Türkiye'de çözüm süreci de dahil olmak üzere artan güç ve Suriye Kürt hareketinin etkili bir aktör olarak ortaya çıkması o ülkenin kuzeyi nihayetinde İranlı Kürt azınlığı İran'daki Kürt sorununu daha da kötüleştirebilecek daha büyük haklar.77
2011 ateşkesine rağmen PJAK ve Tahran arasında İran, yaklaşık 4000 PKK militanının Türkiye'den çekilmek İran Kürt muhalefetine katılabilir.78
Ayrıca, çözüm Sürecin başarılı olduğu kanıtlandı, bölgedeki Kürtlerin çoğunun daha dostça olacağı varsayıldı.
İranlı yetkililere arasında 16. yüzyıl ittifakını hatırlatan Ankara'ya Osmanlılar ve Kürtler Safevi İran'a karşı.79
Çözüm süreci böylelikle Tahran'ın İran'daki Kürt sorunu üzerindeki potansiyel etkisinden dolayı tehdit ve mahrum etmek Bölgesel siyasette etkili bir enstrümanın Tahranı. 80
Dolayısıyla İran Türkiye'deki çözüm sürecine karşı temkinli davrandı. Ankara'da İranlı bir diplomat yaptığı açıklamada, ülkesinin .81
Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Araghchi İran'ın çekilme ile tedirginliğini dile getirdi PKK militanların ve ‘Sınırlarda bazı gelişmeler olduğunda ve kuvvetler hareket ettirilecek, kesinlikle merkezin rızasıyla gerçekleşmeleri gerekiyor
[Irak ve İran hükümetleri ”’ 82.
Ancak, Türk hükümeti Süreci kendi ulusal kapasitesi ile, meseleyi dışına getirmedi işleri gündemi. Ancak İran'ın kaygılarını gidermek için PKK lideri Murat Karayılan, PJAK ve İran arasındaki ateşkesin devam etmesi gerektiğini belirtti.83 Bununla birlikte, İran'ın PKK'ya silahlı mücadelesini sürdürmesi için daha fazla baskı yaptığını bildirdi
Buna göre, Qasem dahil İran istihbarat yetkilileri Qods Force komutanı Suleimani, PKK'ya sunmak için Kandil'e birkaç ziyarette bulundu militanların geri çekilmesinin durdurulması karşılığında ağır silahlara liderlik ediyor.
Böylece, PKK meselesi Ankara ve Tahran arasında bir çekişme kaynağı olarak yeniden ortaya çıktı.
'Irak Kürdistanı' üzerindeki rekabetin yeniden canlanması Federal sistemin “konsolidasyonu” ve kuzeyde kurulan Kürt otoritesi Irak, 2010 yılına kadar Türkiye'nin KBY'ye yaklaşımını gözden geçirmesine yol açtı.
Türkiye'nin artan enerji talepleri ve Irak Kürdistanı'ndaki ticari çıkarlarının yanı sıra Bağdat ve Tahran'daki Şii egemen merkezi hükümet, Ankara'yı etkili bir şekilde zorladı KBY ile ilişkilerini gözden geçirmek. Ankara, Irak Kürtünü yeniden canlandırmak istedi yeni Kürt sorunu konusunda barışçıl çözüm stratejisine destek.85
Bu çerçevede, Türkiye ilk kez Mart 2010'da Erbil'de bir konsolosluk açtı.
O zamandan bu yana, Türkiye'nin KBY ile ekonomik ilişkileri önemli ölçüde artmıştır. Rağmen İran ile Iraklı Kürtler arasındaki köklü ilişkiler, Türkiye açısından İran'ı aştı ekonomik ilişkiler. 2013 yılında KBY ile Türkiye arasındaki toplam ticaret işlemleri yaklaşık 11 milyar ABD doları olurken, KBY-İran ticaret ilişkilerinin hacmi 6 milyar.
Türkiye ile KBY arasındaki yakınlaşma enerji anlaşmasıyla sembolize edildi.
Kürdistan bölgesinden petrol ihracatını kolaylaştırmak amacıyla Mart 2013'te imzaladı Buna göre, KBY yeni bir boru hattı kurdu.
Kerkük-Ceyhan hattı ve Türk kıyılarında Ceyhan petrol terminaline ulaştı
Akdeniz. İlk petrol Nisan 2014'te uluslararası pazarlara tedarik edildi. Yakında
Türkiye-KBY anlaşmasının açığa çıkarılmasından sonra İran, Irak Kürdistan hükümeti.
Türkiye KBY ile resmi ilişkiler kurduğu için, KDP’nin Ankara ile ilişkileri
önemli ölçüde arttı. Talabani’nin Türk yetkililerle pragmatik ilişkilerine rağmen, KYB İran'ın ana ortağı olarak kaldı. Kurucu üyesi Adel Murad'ın KYB, Türkiye'den ziyade İran'ın katılımına verdiği desteği açıkça dile getirdi (ve Suudi Arabistan) Irak işlerinde.87
Eylül 2013'te Irak'ta parlamento seçimlerinden sonra Kürdistan, KYB, KYB'den ayrılan Goran'a kalelerini kaybetti. Bu arada, Talabani'nin uzun süredir devam eden hastalığı, kısmen PUK, parti liderliği konusunda önde gelen isimler arasında şiddetli rekabeti ortaya çıkardı. Sonra, İran'ın liderlik için KYB içi rekabete karıştığı ve KYB için bölgesel hükümette bir yer sağlamak.88 Hükümet sonunda
Nisan 2014'ün sonlarında Nechirvan Barzani'nin öncülüğünde kuruldu.
Tahran ve Ankara ile ilişkileri arasındaki hassas dengeyi koruma konusunda çok dikkatli.
Bu nedenle düzenli olarak Ankara, Erbil ve Tahran arasında gidip geldi.
Yine de, İran tarafından tartışmalı olarak desteklenen PUK ve Goran'ın hoşnutsuzluğu zaman zaman KDP / Barzani yönetimini zayıflatan siyasi krizler. Örneğin, Haziran 2015'te, Goran ve KYB'den bazı parlamenterler cumhurbaşkanlığını revize etmeye çalıştıklarında KRG ve KRI başkanının yetkisini kısıtlar. Ayrıca Erbil'deki İran konseyi Mesut Barzani'ye verilen teklifi desteklemek için ilgili oturumda görünüşte ortaya çıktı.89
Yeni bölgesel dinamikler ve Kürt sorunu Haziran 2014'te yüzüğe yeni bir oyuncu girdi. IŞİD (Irak İslam Devleti ve Şam), silahlı aşırılık yanlısı grup, ilk olarak Irak'ta El Kaide'nin bir dalı olarak ortaya çıktı ve Suriye'de büyüdü iç savaş yüzünden. Musul'u ele geçirdi, Türk konsolosluğuna baskın yaptı, diplomatları esir aldı iki ay boyunca Bağdat'a doğru yürüdü. Gergin ilişkilerin arka planına karşı ve Bağdat'taki merkezi hükümet arasında yer alan Mesut Barzani KRI, Kürdistan Parlamentosundan bağımsızlık konusunda bir referandum hazırlamasını istedi. İran ifadeye güçlü tepki gösterdi ve KBY'yi bağımsızlık girişimlerine karşı uyardı, Barzani'yi oportünist olarak kınamak. Hüseyin Amirabdollahiyan, Dışişleri Bakan Yardımcısı Arap işlerinden sorumlu olan ‘İran, Irak'ın dağılmasına karşı çıkan Kürt liderler ”. Üst düzey İranlı yetkililer yineledi İran'ın Irak'ın toprak bütünlüğünü korumanın önemi 90
Son olarak İran yanlısı vali Necmaddin Karim gibi önde gelen KYB rakamları da dahil olmak üzere Irak Kürdistanı , Barzani’nin referandum teklifine karşı çıktı.91
İran’ın güçlü tepkisi kısmen bağımsız bir Kürt devletine ilişkin geleneksel kaygılarından ve İran, Türkiye ve İsrail'in bir Kürdistan üzerinde daha fazla kaldıraç elde edeceğinden endişe ediyor Barzaniler hakimdir.
Türkiye, KBY'nin bağımsızlık çabalarına yönelik kararsız bir yaklaşım benimsemiştir. Hüseyin İktidardaki AK Parti sözcüsü Çelik, röportajda ‘Geçmişte bir bağımsız Kürt devleti [Türkiye ile] bir savaş sebebiydi, ama hiç kimsenin söyleme hakkı yok “Irak bölünmüşse ve bu kaçınılmazsa, [Iraklı Kürtler] kardeşlerimizdir” diye ekledi.92
Bu röportaj, Türkiye'nin KRG'ye karşı geleneksel muhalefetinde bir deniz değişikliği olarak yorumlanıyor bağımsızlık. Ancak, kısa bir süre sonra Çelik, sözlerini netleştirmek için bir açıklama yaptı.
Türkiye'nin Irak'ın toprak bütünlüğünü koruma politikasını yineledi.93
KBY yetkilisi bağımsızlık için referandum yapmaktan söz etmeye devam ettiler. İran ısrarla Ancak bu girişimleri reddetti, Türkiye kararsız konumunu korudu Türk yetkililer sürekli olarak Irak'ın toprak bütünlüğüne olan bağlılıklarını dile getirdiler.
Ayrıca, IŞİD'in yükselişinin tehdit altında olmasına rağmen, Türkiye çok az destek sağlamıştır.
IŞİD Erbil ve Sinjar'a doğru yürürken KRG'ye gitti.94
İran asıl olarak ortaya çıktı silah ve mühimmat sağlayarak KRG'nin IŞİD saldırılarına karşı destekçisi. Dahası, Qods Force'a bağlı İranlı subaylar koordinasyon için Irak ve Irak Kürdistanına akın etti İran ile İran arasındaki ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunan askeri operasyonlar Bir süre sonra Türkiye, ABD'nin liderliğindeki IŞİD'le savaşmak için ABD liderliğindeki uluslararası koalisyona katıldı.
Ağustos 2014. Ayrıca, KBY ve Irak hükümeti ile koordineli olarak, Türkiye
Musul yakınlarındaki Bashiqa'da küçük bir askeri birlik kurdu.95
insanlar ve Kürt peşmerge güçleri. Ancak Bashiqa'daki Türk askeri varlığı
kısa süre sonra Ankara ile Irak merkez hükümeti arasında tartışmalara neden oldu.
Türkiye'nin Sünni kabileleri ve politikacıları desteklemesine karşı duyarlı ve onu 'işgalci' olarak nitelendirdi.95
İran'ın kuzey Irak'taki hırslarıyla ilgili tarihsel kaygıları nedeniyle İran,
Bağdat, Türklerin Başi'deki askeri varlığını kınadı.96
Bu arada Suriye'de 2011 yılındaki gösteriler sonrasında yaşanan kriz
Esad yönetimi Suriye Kürtlerini ön plana çıkardı. PYD (Demokratik Birlik Partisi),
PKK'nın Suriye şubesi Suriye'deki alternatif Kürt partilerini yenmeyi başardı ve
Kürt nüfusun yoğun olduğu bölgelerde 'kanton yönetimleri' kurduğu iddia edildi
Afrin, Kobane ve Jazira. Mart 2016'da, görünüşte diğer etnik gruplarla ortaklaşa
Suriye'nin kuzeyinde PYD, Rojava-Kuzey Demokratik Federal Sistemini ilan etti
Özerk bir yönetim olarak Suriye.97
Kürt özerkliğinin arttırılması, özellikle de kuzey Suriye'deki PKK'nın sponsorluğu, geleneksel Türk ve İran kaygısını yeniden canlandırdı
Kürt devletinin olasılığı üzerine. Kürt faaliyetleriyle ilgilenmelerine rağmen
Rojava, Türkiye ve İran bu gelişmeyle ilgili politikalarını koordine edemediler
bölgesel farklılıkları ve güvensizlikleri nedeniyle. Ek olarak, geleneksel
İran ve Türkiye arasında Irak Kürdistanı ile ilgili rekabet kuzey Suriye.
Suriye'nin kuzeyi İran ile Türkiye arasında rekabet için yeni bir alana dönüştü
Kürt müttefikleri. KDP, Türkiye ile mutabık kalınarak Suriyeli Kürtlerin
muhalefete katılmak ve PYD'nin fiili bir federal bölge kurma girişimlerini kınamak, KYB, PYD ile sıcak ilişkilerini sürdürdü ve özerk kuruluşunu destekledi
bölgeler. Gerçekten de, KNC (Kürt Ulusal Konseyi),
Barzani yanlısı Kürt partilerini Suriye muhalefetine davet etti, Türkiye ile koordinasyon. KNC ayrıca PYD tarafından ilan edilen federal sistemi de kınadı ve Mart 2016'daki müttefikleri.98
PYD'ye gelince, karmaşık bir ilişki geliştirdi Esad yönetimi ve müttefikleri, İran ve Rusya ile. Arasındaki yakın ilişkiler göz önüne alındığında İran ve KYB, PKK ve PYD, Türkiye PYD'nin birleşme girişiminden rahatsız oldu IŞİD'e karşı savaşmak ve uzanan bir koridor yapmak için üç bitişik olmayan kanton Afrin'den Irak sınırına, Türkiye'nin hemen güneyinde ve PYD bildirimi. Bitişik PYD kontrolündeki bir Kürt'ün ortaya çıkmasını önlemek için koridorda, Türk Silahlı Kuvvetleri, Özgür Suriye Ordusu birlikleri ile birlikte Suriye'nin kuzeyinde girdi Ağustos 2016'da görünüşte DAEŞ ile savaşmak için. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde İran, Türkleri müdahale.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bahram Ghasemi, ‘ Mücadele terörizm ve bölgede istikrarın ve güvenliğin sağlanması için çaba gösterilmesi ... ve bölgesel bütünlüğün ihlali ve başka bir ülkenin egemenliği ”. ArmyTürk Ordusu derhal Suriye'deki askeri Operasyonları Son vermelidir '. 99
Sonuç
İran'daki Kürt sorununun tarihi, modernin kuruluşuna dayanmaktadır.
1920'lerde devlet. Kürt halkının politik istekleri zaman zaman döndü
İran'ın güvenliğini ve toprak bütünlüğünü tehdit eden militan hareketlere dönüştü. Tahran Kürt militanlığını tarihin çeşitli noktalarında 'başarıyla' bastırdı ve etkin bir şekilde kullandı dış politikasında 'Kürt kartı'. Devrimden sonra kurulan İslam Cumhuriyeti Kürt sorunuyla da karşı karşıya kaldı. Sıkıntılı tedbirleri “ortak Kürtler” i elektrik çevrelerine dahil eden Tahran, Kürt sorununun üstesinden 1990'lar. Ancak 2000'lerin başında ortaya çıkan Kürt etno-milliyetçiliği devam etti İran'a meydan okumak için. Kürt militanlığı, 10 yıl içinde
PJAK. Sonuç olarak, neredeyse bir asırlık askeri tedbirler ve kapsayıcı Aryanistten sonra veya İslami söylemlerde Kürt sorunu İran'da önemli bir güvenlik meselesi olmaya devam ediyor.
Sonuç olarak, klasik güvenlik temelli yaklaşımlar İranlıları etkilemeye devam etti
Kürt meselesine ilişkin politikaların yanı sıra komşu ülkelerle olan ilişkileri
Türkiye dahil. Türkiye, Türkiye ile yeni gelişen ilişkilerini sürdürmesine rağmen,
KBY, barış ve çözüm çabaları sonuçsuz kaldı ve askeri savaş kullanımı Kürt Militanlığıyla mücadeleye yönelik önlemler ve güvenlik politikaları yeniden gözden geçirildi.
21. yüzyılın başında, uluslararası parametreleri şekillendirmek için yeni parametreler ön plana çıktı Kürt meselesiyle ilgili politika. İlk olarak, Irak'taki milliyetçi rejimin yerini aldı federal bir hükümet tarafından. Buna karşılık Iraklı Kürtler, yarı bağımsız bir devlet haline gelir.
Güvenlik kaygılarının yanı sıra, bölgesel aktörler politikalarını, özellikle Türk ve İran girişimlerini şekillendirmeye başladılar.,
KBY ile ekonomik bağlar geliştirmek. Siyasi oyuna yeni oyuncular da katıldı. İçinde bölge ülkelerindeki köklü Kürt partilerine ek olarak yeni siyasi-militan
IŞİD veya PYD gibi hareketler bölgesel politikadaki rollerini oynamaya istekli. En sonunda, komşu ülkeler arasındaki karmaşık ilişkiler göz önüne alındığında, Kürt sorunu Ankara-Tahran etkileşimlerinin gündeminde önemli bir konu haline geldi. Dolayısıyla, Kürt sorunu, İran ve Türkiye de dahil olmak üzere bir dizi bölgesel konuda farklılıklar ekonomik ve politik ilişkilerini genişletmeye devam etti.
Yine de Kürt sorunu uzun yıllar İran-Türkiye ilişkilerini derinden etkiledi.
Hem güvenlik endişelerine neden oldu hem de klasik içinde bir çekişme kaynağı oldu uluslararası ilişkiler parametreleri ve zaman zaman işbirliği için bir neden olmuştur komşular arasında. İki ülke Kürt meselesini görmeye devam etmesine rağmen bir güvenlik meselesi olarak ve Kürtlerin kendi ulusal güvenliklerine bir tehdit olarak özerklik için teklif vermesi, Ankara’nın ve Tahran’ın rekabet eden bölgesel vizyonları ve çıkarları Kürt meselesiyle ilgili koordineli ve tutarlı bölgesel politikaların benimsenmesi. İçinde onların rekabeti bölgedeki Kürt hareketlerinin parçalanmasına yol açtı, ve bölgesel bloklar arasında aralarında rekabet etmek.
Açıklama bildirimi.,
Yazar tarafından herhangi bir potansiyel çıkar çatışması bildirilmemiştir.
Erişim ve kullanım ile ilgili tüm Şartlar ve Koşullar şu adreste bulunabilir:
http://www.tandfonline.com/action/journalInformation?journalCode=cbjm20
İngiliz Ortadoğu Araştırmaları Dergisi
ISSN: 1353-0194 (Yazdır) 1469-3542 (Çevrimiçi) Dergi ana sayfası: http://www.tandfonline.com/loi/cbjm20
Atıfta bulunmak için: Bayram Sinkaya (2018) İran'daki Kürt sorunu ve etkileri
-Türkiye ilişkileri üzerine tartışmalar, İngiliz Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, 45: 5, 840-859, DOI:
10,1080 / 13530194.2017.1361315
Bu makaleye bağlantı vermek için: https://doi.org/10.1080/13530194.2017.1361315
Çevrimiçi yayın tarihi: 10 Ağu 2017.
Makalenizi bu dergiye gönderin
Crossmark verilerini görüntüleme
https://doi.org/10.1080/13530194.2017.1361315
İran'da Kürt Sorunu ve İran-Türkiye'ye Etkileri ilişkiler
Bayram Sinkaya
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü, Ankara, Türkiye
DİPNOTLAR;
1 Bkz. Abdurrahman Qasimlo, İran Kürdistanı (İstanbul: Belge, 1991), 27.
2Kaveh Bayat, ‘İran ve Kürt Sorunu’, Ortadoğu Raporu, no.247, (2008 Yaz), 29.
© 2017 İngiliz Ortadoğu Araştırmaları Derneği
İLETİŞİM Bayram Sinkaya bsinkaya@ybu.edu.tr
İngiliz Ortadoğu Araştırmaları Dergisi
2018, Cilt. 45, No. 5, 840–859
3 Robert W. Olson, Kürt Sorunu ve Türkiye-İran İlişkileri: I. Dünya Savaşı'ndan 1998'e (Costa Mesa, CA: Mazda, 1998).
4 Akın Ünver, “Schrödinger Kürtleri: Sınır Değişen Çağda Ulusötesi Kürt Jeopolitiği”, Uluslararası Dergi
İşler, 69 (2) (İlkbahar / Yaz 2016).
5 Kerim Yıldız ve Tanyel B. Taysi, İran'daki Kürtler: Geçmiş, Bugün ve Gelecek (Londra: Pluto Press, 2007), 1-10; Abbas
Vali, 'Rojhelat'ta Kürt Toplumu ve Politika Üzerine Düşünceler', Kürt Meseleleri: Robert W. Olson, Onur Yazısı, ed.
M.M. Gunter (Costa Mesa, CA: Mazda, 2016), 283-314; Soheila Ghaderi-Mameli, 'İslam Cumhuriyeti'ndeki Kürtler: Anket',
Shia Power: Bir Sonraki Hedef İran ?, eds. Michel Korinman ve John Laughland (V. Mitchell Academic, 2007), 251-63.
6 Ali Rıza Şeyh Attar, Kürtler: Bölgesel ve Bölge Dışı Güçler (çev. A. Dursunoğlu) (İstanbul: Ağaç, 2014), 19.
7 Abbas Vali, İran'da Kürtler ve Devlet: Kürt Kimliğinin Oluşturulması (New York: I.B. Tauris, 2011).
8 David McDowal, Kürtlerin Modern Tarihi (New York: I.B. Tauris, 2007), 249-61.
9 Hamidreza Jalaeipour, “1978-88 Yıllarında Kürt Hareketinin Yükselişi ve Düşüşü”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi,
1 (2) (2011 İlkbaharı), 93; Benjamin Smith, ‘Arazi ve İsyan: Karşılaştırmalı Perspektifte Kürt Ayrılıkçılığı ', 2009, 18.
https://www.kurdipedia.org/documents/88423/0001.PDF adresinde bulunabilir.
10 Jaeipour, 'Kürt Hareketinin Yükselişi ve Düşüşü', 93–4.
11 Martin van Bruinessen, "İran ve Irak Arasındaki Kürtler", Ortadoğu Raporu, 141 (Temmuz-Ağustos 1986), 20; Charles G.
MacDonald, Gulf Körfez Savaşının Irak ve İran Kürtleri Üzerindeki Etkisi ’, Ortadoğu Çağdaş Araştırması, 7 (1982-1983), 268
12 Kamal Nazer Yasin, 'İran Kürdistanı: Kaynama Kazanı', ISN Ağı, 12 Kasım 2007, https://www.isn.ethz.ch/
Sayısal-Kütüphane / Makaleler / Detay /? Ots777 = 4888caa0-b3db-1461-98b9-e20e7b9c13d4 & Ing = tr & id = 53697
13 Bayat, “İran ve Kürt Sorunu”, 33; Jalaeipour, “Kürt Hareketinin Yükselişi ve Düşüşü”, 91; McDowal, Modern
Kürtlerin Tarihi, 270; Martin van Bruinessen, 'Kürdistan'da Din', Uluslararası Kürt Araştırmaları Dergisi
4 (1/2) (1991), 3-4.
14 Najmeh Bozorgmehr, “İranlı Kürtler yaşam ilerledikçe Şii ile birlikte yaşamak istiyorlar”, Financial Times, 3 Aralık 2014.
15 Tahran'da anonimlik koşulu üzerine konuşan Kürt meselesinde uzmanlarla yapılan görüşmeler, Eylül 2013.
16 Geoffrey F. Gresh, 'Küreselleşme Çağında İran Kürtleri', İran ve Kafkaslar, 13 (2009), 187-96.
17 Vali, 'Rojhelat'ta Kürt Toplumu ve Politika Üzerine Düşünceler', 310–13.
18 Chris Zambelis, 'İran Kürdistanı'nda İsyanın Arkasındaki Faktörler', CTC Sentinel, 4 (3) (Mart 2011), 18-21.
19 Yasin, 'İran Kürdistanı: Kaynayan bir kazan'.
20 Jonathan Spyer, “İran Irak Kürdistanı'na sınır ötesi”, Kudüs Postası, 20 Temmuz 2011.
21 Zambelis, 'İsyanın Arkasındaki Faktörler', 18-21; Bruinessen, 'İran ve Irak Arasındaki Kürtler', 14.
22 Örneğin, KDPI Genel Sekreteri Mostafa Hejri, 16 Haziran 2006'da Paris'te düzenlenen uluslararası bir sempozyuma katıldı,
uluslararası topluluğa Islamic İslam Cumhuriyeti’nin tamamen ve barışçıl şekilde kaldırılmasını ’istedi.
https://www.institutkurde.org/en/conferences/which_way_is_iran_going/Mustafa+HEJRI.html adresinden ulaşılabilir [10 erişildi Haziran 2015].
23 'Vikipedi: Kızılay İran için silah kaçakçılığı yaptı', Ynet News, 29 Kasım 2010, https://www.ynetnews.com/articles/
0,7340, L-3991099,00.html
24 Seymour M. Hersh, Next Bir Sonraki Kanun: Hasarlı Bir Yönetim İran'a Daha Az Saldırıya mı Daha Fazlası Mı? ”The New Yorker, 27 Haziran
2006; Seymour M. Hersh, 'Savaş Alanını Hazırlamak: Bush Yönetimi İran'a karşı gizli hamlelerini artırıyor',
New Yorker, 7 Temmuz 2008.
25 Muhammed Sahimi, 'İran'da Ayrılıkçı Grupları Desteklemeyi Durdur', Anti-War.com, 15 Ekim 2012,
https: //orijinal.antiwar.com/muhammed-sahimi/2012/10/14 / durdurmak destekleyen bölücü grupları in iran /; Mohammad Sahimi, ‘Ahzab-e Kord-e
İran: Az Ettehad ba Esrail ve Saddam Hüseyin ta Tajzeye Talebei ’, Gooya, 8 Dey 1392,
https://news.gooya.com/politics/arşivler / 2013/12 / 172844.php.
26 ‘Federalizm İran'daki Çözümdür: Kürt PDKI, Komala Taraflarının Ortak Anlaşması ', Ekurd Daily, 13 Eylül 2012,
https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/9/irankurd882.htm.
27 Bayat, ‘İran ve Kürt Sorunu’nda alıntı, 35.
28 Walter Posch, 'Diğer Aryanlar ve Müslüman Kardeşler: Kürtlerin İran Anlatıları', 2013,
https://www.academia.edu/25506135/Fellow_Aryans_and_Muslim_brothers_Iranian_narratives_on_the_Kurds
29 Jaeipour, 'Kürt Hareketinin Yükselişi ve Düşüşü', 99.
30 Kürt muhalefetiyle mücadele stratejisinin bir parçası olarak İran, topraklarının dışında bile parti liderlerine suikast düzenledi. İran ajanları Temmuz 1989'da Avusturya, Viyana'da KDPI lideri Ghassemlou'ya suikast düzenledi. Halefi Sadegh Sharafkandi de Eylül 1992'de Almanya'nın Berlin kentinde suikast düzenledi. Muhalefet güçleri 1990'ların başından beri yaklaşık 300 Kürt'ün aktivistler Kuzey Irak'taki İran istihbaratı tarafından öldürüldü. ‘İranlı Kürt partileri Tahran'ı kitlesel suçlamakla suçladı suikastlar ’, Rudaw, 14 Aralık 2014.
31 Vali, 'Rojhelat'ta Kürt Toplumu ve Politika Üzerine Düşünceler', 297–9.
32 Bayat, ‘İran ve Kürt Sorunu’, 34; Jacques Neriah, ‘Kürdistan: Türkiye, Irak ve Türkiye arasındaki Bir Sonraki Parlama Noktası
Suriye İsyanı ’, Kudüs Halkla İlişkiler Merkezi, Ağustos 2012, 16.
33 'İran Kürtleri Reformcu Cepheyi Kurdu', Turkish Daily News, 3 Ocak 2006.
https://www.institutkurde.org/tr/bilgi / iran-kürtlerin-form-reformist-ön-1136281758.html;
Fuad Haqiqi, ‘Kürt Birleşik Cephesi İran’da Büyümeyi Umuyor Yeni Başkan ’, Rudaw, 28 Temmuz 2013,
https://rudaw.net/english/middleeast/iran/28072013. adresinden erişildi.
34 Fuad Haqiqi, 'Kürt Parlamentosu İran Parlamentosunda Kayıp Kaldı', Rudaw, 2 Ocak 2014,
https://rudaw.net/english/OrtaDoğu/iran/02012014.
35 Zambelis, 'İsyanın Arkasındaki Faktörler', 18-21.
36 İran: Kürt Bölgelerinde İfade ve Örgütlenme Özgürlüğü ', İnsan Hakları İzleme Örgütü, Ocak 2009.
37 İran: Güvenlik Kuvvetleri Kürt Protestocuları Öldürdü, İnsan Hakları İzleme Örgütü, 11 Ağustos 2005,
https://www.hrw.org/news/2005/08/10/iran-güvenlik-kuvvetleri-öldürme-kürtçe-protestocular
38 Nazila Fathi, “İran Silahlı Mücadeleyle Suçlanan Kürt Aktivisti Yürütüyor”, New York Times, 11 Kasım 2009;
Neriah, 'Kürdistan: Bir Sonraki Parlama Noktası', 17.
39 Buddad Bordbar, 'İranlı Kürtler Rouhani'yi hayal kırıklığına uğrattı', Al Monitor, 23 Aralık 2013; Rouhani sözlerini tutmadı
to Kürtler: Kürt Milletvekili ', K24 News, 12 Aralık 2016, https://www.kurdistan24.net/en/news/bcc06f23-4feb-4045-83dddfb393d5d503/ ‘
Rouhani-değildi-keep-onun-sözler-Kürtlere.
40 İran Cumhurbaşkanı Kürt şehirlerini ziyaret etti, Basnews, 31 Mayıs 2016, https://www.basnews.com/index.php/en/news/orta doğu/279009
41 Kemal Kirişçi ve Gareth Winrow, Kürt Sorunu ve Türkiye: Uluslar Arası Etnik Çatışma Örneği
(Abingdon: Frank Cass, 1997); Metin Heper, Türkiye'de Devlet ve Kürtler: Asimilasyon Sorunu (New York:
Palgrave Macmillan, 2007).
42 Kerim Yıldız, Türkiye'deki Kürtler: AB'ye Katılım ve İnsan Hakları (Londra: Pluto Press, 2005).
43 Görmek, Sessiz Devrim: Türkiye'nin Demokratik Değişim ve Dönüşüm Envanteri 2002–2013, Türkiye Cumhuriyeti, Başbakan
Bakanlık, Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı, Ankara, 2013.
44 Bereketli, 'İran ve Irak Arasındaki Kürtler', 26.
45 Karabekir Akkoyunlu, “Türkiye’nin İran Muhakemesi: Hassas Bir Dengeleme Yasası”, Başka Bir İmparatorluk'ta mı? Türkiye'nin dış politikası
yeni yüzyılda ed. A. Kadıoğlu, M. Karlı ve K. Öktem (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012), 4-8, 16-20.
46 Jasar Haghpanah, Kordha ve Seyasete Khareje-ye Jomhour-e Eslame-ye İran (Tahran: Moessese-ye Abrar, 1387), 148;
Turgut Tülümen, İran Devrimi Hatıraları, (İstanbul: Boğaziçi Yay, 1998), 77–8.
47 Özgür Bilge, ‘PDK (KDP) ile Türk Devletinin Birafiroş-Birakujîli İttifaki’, Kürdistan Stratejik Araştırmalar Merkezi, 18 Aralık 2013,
https://www.lekolin.net/haber-3837-PDK-KDP-ILE-TURK-DEVLETININ -BIRAFIROS -BIRA KUJILI-ITTIFA KI.html (erişim tarihi 25 Aralık 2014).
48 Nihat Ali Özcan, ‘İran’ın Türkiye Politikasında Ucuz Ama Etkili Bir Manivela: PKK’, Avrasya Dosyası, 5 (3) (1999 Sonbahar), 333-6.
49 Süha Bölükbaşı, Türkiye ve Yakınındaki Ortadoğu (Ankara: Dış Politika Enstitüsü, 1992), 29-30.
50 Atay Akdevelioğlu ve Ömer Kürkçüoğlu, ‘İran’la İliskiler’, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar,
Belgeler, Yorumlar, ed. Baskın Oran, cilt. II (İstanbul: İletişim Yay., 2001), 582.
51 Michael M. Gunter, 'Türkiye ve İran Kürdistan'da Karşılaşıyor', Orta Doğu Üç Aylık, Mart 1998, 33-40.
52 ‘İran Operasyonunu MGK durdurdu ’, Aksiyon, 19 Şubat 2007.
53 Haghpanah, Kordha ve Seyasete Khareje-ye Jomhour-e Eslame, 177.
54 Gunter, 'Türkiye ve İran Kürdistan'da Karşılaşıyor', 33-40.
55 'İran, Askeri Saldırı Altı Öldürdükten Sonra Türkiye'yi tehdit ediyor', Washington Orta Doğu İşleri Raporu, Ağustos / Eylül 1996,
https://www.wrmea.org/1996-august-september/issues-in-the-news.html
56 Bayram Sinkaya, “1990'larda Türkiye-İran İlişkileri ve İdeolojinin Rolü”, Algılar, 10, no.1 (2005), 8-11.
57 Aşeshir Pasang, 'Kordha-ye Irak dar Jang-e İran ve Irak', 11 Mehr 1391,
https://ardeshir58.persianblog.ir/post/468/.
58 Macdonald, 'Körfez Savaşının Etkisi', 264–6; Bruinesseen, 'İran ve Irak Arasındaki Kürtler', 14.
59 Baskın Oran, Kalkık Horoz: Çekiç Güç ve Kürt Devleti (Ankara: Bilgi, 1998).
60 Cengiz Çandar, Mezopotamya Expresi: Bir Tarih Yolculuğu (İstanbul: İletişim, 2012), 167-84.
61 Jahangir Karami, “Seyasete İran der Ghabale Kordestan-e Irak”, Pajouhashgahe Olum ve Maarefe Dafaa-ye Moghaddes, 12 Mehr 1388, 9.
62 Gunter, 'Türkiye ve İran Kürdistan'da Karşılaşıyor', 33-40.
63 Oran, Kalkik Horoz, 177–82.
64 Mehmood Sariolghalam, 'İsrail-Türk Askeri İşbirliği: İran Algı ve Cevapları', Siyasi ve
Askeri Sosyoloji, 29 (Kış 2001), 293-304; Bülent Aras, Doksanlarda ies Türk-İsrail-İran ilişkileri:
Orta Doğu ’, Orta Doğu Politikası, 7 (3) (2000), 151-64.
65 Haghpanah, Kordha ve Seyasete Khareje-ye Jomhour-e Eslame, 190.
66 Bölükbaşı, Türkiye ve Yakınındaki Ortadoğu 31–2.
67 'Türkiye, Irak Kürtleri ve İran: Kuzey Irak savaşı', The Economist, 20 Mayıs 2003.
68 Bayram Sinkaya, ‘Güvensizlik Kavramı İçinde İran-KRG İlişkileri ', ORSAM, 14 Temmuz 2015,
https://orsam.org.tr/index.php/İçerik/Analiz/4460?S=ORSAM%7Cenglish
69 Zambelis, 'İsyanın Arkasındaki Faktörler', 18.
70 İran’la Ortak Operasyon ’, Hürriyet, 6 Haziran 2008.
71 ‘Türk Premier Sinyalleri İran ile Ortak Operasyon ’, Türkçe Haftalık, 27 Eylül 2011.
72 ‘Türkiye ve İran “Kürt isyancılara karşı işbirliği yapıyor”, BBC News, 21 Ekim 2011.
73 Abdülkadir Selvi, ‘Yakalanan Karayılan Urumiye’ye Götürülmüş’, Yeni Şafak, 11 Ekim 2011.
74 Pınar Tremblay, ‘İran-Türkiye Kürtlere karşı savaş römorkörü ', Al-Monitor, 13 Aralık 2016.
75 Yıl Ensaroğlu, “Türkiye'nin Kürt Sorunu ve Barış Süreci”, Insight Türkiye, 15 (2) (2013), 7-17.
76 Michael M. Gunter, TurkeyTürkiye'deki Kürt Sorunu: Kareye Bir mi? ’Türkiye Politikası Üç Aylık, 14 (4) (2016 Kış), 77–86;
Galip Dalay, 'Türkiye'nin Eşiğinde Kürt Süreci mi', Al Jazeera Araştırma Merkezi, 15 Eylül 2015.
77 Frafra Bengio, Iran İran'da Kürt Uyanışı ’, Haaretz, 26 Ekim 2012.
78 Wladimir van Wilgenburg, “İran'ın PKK-Türkiye barış sürecini bozma nedenleri var”, Al-Monitor, 1 Mayıs 2013.
79 Ünver, ‘Schrödinger’in Kürtleri’, 68–9.
80 İran’dan Türkiye’ye “Kürt Sorunu” Oyunu! ”, Timetürk, 15 Kasım 2013.
81 İran: PKK’lıların ölüme almıyoruz, dirisini de almayız ’, Milliyet, 25 Nisan 2013.
82 'İran'ın Ankara Suriye bakan yardımcısı, PKK görüşmeleri', Hürriyet Daily News, 23 Mayıs 2013.
83 Jake Hess, ‘İran“ Kürt Baharı ”nı bekliyor, El Cezire, 29 Haziran 2013.
84 Aslı Aydıntaşbaş, ‘İran’dan Kandil’e“ Çekilmeyin ”Baskısı”, Milliyet, 29 Nisan 2013; Melik Duvaklı, ‘İranla Kürt Satrancı’, Türkiye
Gazetesi, 20 Kasım 2013.
85 Macar Charountaki, ‘Türk Dış Politikası ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi’, Algılamalar, 17 (4) (Kış 2012), 185-208.
86 Daniel Dombey, “Türkiye kuzey Irak Kürtüyle enerji anlaşması kabul ediyor”, Financial Times, 13 Mayıs 2013.
87 'Zagros genelinde: Irak Kürdistanı'nda İran Etkisi', The Guardian, 21 Kasım 2013.
88 Kamal Chomani, "Türkiye, İran Irak Kürdistan siyasetini etkiliyor", Al-Monitor - Irak Nabzı, 22 Kasım 2013.
89 M. Salih Mustafa, 'İran'ın Kürdistan Bölgesi'ndeki Rolü', El Cezire Araştırma Merkezi, 20 Nisan 2016, 6.
90 Alex Vatanka, Iran İran Neden Bağımsız Kürdistandan Korkuyor ’, Ulusal Çıkar, 25 Temmuz 2014.
91 Kemal Chomani, 'Kürt bağımsızlığı için itmek Iraklı Kürtleri böler', Al-Monitor - Irak'ın Nabzı, 9 Temmuz 2014.
92 Daniel Bombey, ‘Türkiye Tarihi Vardiyada Kürt Devletini kabul etmeye hazır’, Financial Times, 27 Haziran 2014 ,.
93‘ Hüseyin Çelik’ten Kürdistan Açıklaması ’, Milliyet, 30 Haziran 2014.
94 Aslı Aydıntaşbaş, ‘Erbil Ankara’ya Kırgın’, Milliyet, 11 Eylül 2014.
95 Mohammad-Ali Dastmali, 'İran ve Türkiye: Irak ve Ortadoğu'da Rekabet', İran Diplomasisi, 14 Ekim 2016.
96 İran İran'ı Irak'ın Egemenliğini İhlal Etmeye Karşı Uyarıyor ', Fars Haber Ajansı, 24 Ekim 2016.
97 Suriye iç savaşı: Kürtler kuzeyde federal bölge ilan ediyor ”, El Cezire, 17 Mart 2016.
98 Wladimir van Wilgenburg, 'Suriye'deki Kürt Ulusal Konseyi, Kürt rakibinin federalizm ilanını kınadı', ARA News, 19 Mart 2016,
https://aranews.net/2016/03/kurdish-national-council-syria-condemns-federalism-declaration-kurdishrival/
99 ‘FM, Türkiye'nin Suriye'ye askeri müdahalesiyle ilgili endişelerini dile getiriyor ”, Mehr Haber Ajansı, 31 Ağustos 2016.
***
