12 MART 1971 MUHTIRASI ARAŞTIRMA RAPORU. BÖLÜM 30

12 MART 1971 MUHTIRASI ARAŞTIRMA RAPORU. BÖLÜM 30

12 MART’TAN 12 EYLÜL’E OLAYLAR KRONOLOJİSİ. 651 


1966 

15 Mart 1966: Genelkurmay Başkanlığı’na Orgeneral Cemal Tural atandı. 

20 Mart 1966: İstanbul’da, Milli Talebe Birliği tarafından komünizmi telin ve uyarma mitingi yapıldı. 

25 Mart 1966: Amerika’da 46 günden beri komada bulunan Cumhurbaşkanı Gürsel, Türkiye’ye getirildi. 

26 Mart 1966: Başbakanlığın isteği üzerine Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde toplanan 37 kişilik ‘Müşterek Sıhhi Kurul’ iki rapor düzenledi: “Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel görevine devam edemez. Vücut ölmüştür.” 

28 Mart 1966: Kontenjan senatörü Cevdet Sunay Cumhurbaşkanı seçildi. (Cevdet Sunay 461 oy, Alparslan Türkeş 11 oy, Boş 47) 

8 Nisan 1966: İzmir’de ‘Atatürk Heykeli’ne balta ile saldırı yapıldı. 

9 Nisan 1966: Atatürk Heykeli’ne yapılan saldırı nedeniyle, Ankara ve İstanbul’da büyük birer miting ve yürüyüş düzenlendi. 

20 Nisan1966: Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Orgeneral Refet Ülgenalp gençleri uyardı: “Gençlik teşekküllerinin bugünkü tutumlarını memleket hayrına gidiş istikametinde görmüyorum. Biraz açık fikirlilik komünistlik, biraz muhafazakârlık ise gericilik! Olmaz böyle şey. Bu memleketi sakallı keçiler ve keçi sakallılar kemiriyor, biri ormanları, diğeri cemiyetin bünyesini.” 

5 Mayıs 1966: Türkiye’de ABD üsleriyle ilgili görüşmeler başladı. 

7 Mayıs 1966: Cumhuriyet tarihinde ilk defa polis, gece vakti TBMM’nde arama yaptı. 

2 Haziran 1966: Kayseri’de Türkiye İşçi Partisi (TIP) İl merkezi tahrip edildi. 

31 Ağustos 1966: Danıştay kararını uygulamayan Çorum Belediye Başkanı’nı protesto amacıyla “Ölüm yürüyüşü”ne çıkan ve 34 günde 716 kilometre yürüyen temizlik işçileri İstanbul’a ulaştılar. 

14 Eylül 1966: Eski Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel öldü. (219 gün komada kaldı.) 

8 Ekim 1966: İnönü, Ankara İl Kongresi’nde konuştu: ‘CHP’nin ortanın solunda 
bulunduğunu ve aşırı sola karşı olduğunu’ belirtti. 

17 Ekim 1966: CHP 18. Kurultayı’nda, İsmet İnönü 929 oyla tekrar Genel Başkanlığa seçildi. Kasım Gülek 230 oy aldı. 

24 Ekim 1966: Bülent Ecevit, CHP Genel Sekreteri seçildi. 

12 Kasım 1966: Ankara’da Türk-İş ve bazı öğrenci kuruluşları tarafından ‘Amerika’yı Telin’ mitingi düzenlendi. 

13 Kasım 1966: Adana’da halk, Amerikalılara ait binalara saldırdı. 

2 Aralık 1966: Başbakan Demirel konuştu: “... Ordu, mektep ve camii rahat bırakın.” 


1967 


25 Ocak 1967: Genelkurmay Başkanı Tural, Orduya devrimlerin korunmasıyla ilgili bir genelge gönderdi. Bu genelge politik havayı bir hayli etkiledi. Meclis’te tartışmalara yol açtı. 

21 Nisan 1967: Yunanistan’da darbe. Ordu ile anlaşan Kral, siyasi liderleri tutukladı ve yeni bir hükümet kuruldu. (Albaylar Cuntası olarak adlandırılır.) 

28 Nisan 1967: 19. CHP Kurultayı toplandı. İnönü: ”Sosyalizmi aşama olarak kabul eden komünistlerle hiç bir ilgimiz yoktur.” Kurultayda sert tartışmalar oldu, 48 Milletvekili ve Senatör CHP’den istifa etti. İnönü: ”Asıl çalışma şimdi başlıyor.” dedi. 

12 Mayıs 1967: Prof. Turhan Feyzioğlu başkanlığında Güven Partisi kuruldu. İnönü: “Demek ki, güvene ihtiyaçları var” dedi. 

19 Eylül 1967: Başbakan Demirel, Sovyet Hükümetinin gönderdiği özel bir uçakla Moskova’ya gitti. Sovyet Başbakanı Kosigin ile görüşmelere başlandı. 

7 Ekim 1967: İstanbul Boğazı’nda demirleyen 6. Filoya ait denizciler, yapılan miting dolayısıyla karaya çıkartılmadılar. 

1 Kasım 1967: Kıbrıs Türk Cemaati Meclis Başkanı Rauf Denktaş’ın 21 Ekim günü Ada’ya çıktığı ve bir ihbar neticesi 31 Ekim’de yakalandığı öğrenildi. Rauf Denktaş’ın geri verilmesi istendi. 

12 Kasım 1967: İstanbul ve Ankara’da Denktaş’ın tutukluluğunun sürdürülmesi 
dolayısıyla mitingler düzenlendi. Gençler polisle çatıştı. Kıbrıslı lider Rauf Denktaş serbest bırakıldı ve Türkiye’ye döndü. 

16 Kasım 1967: Kıbrıs’ta Rumlar yeniden saldırıya geçtiler. 24 Türk şehit edildi. Bazı köylerimiz işgal edildi. Türkiye’de yapılan mitinglerde gençler, Demirel istifa! diye yürüdüler. 

17 Kasım 1967: Kıbrıs’taki vahim durum üzerine TBMM’de 18 saat süren gizli görüşme yapıldı. Hükümete Silahlı Kuvvetleri kullanma yetkisi verildi. (Evet: 432, Boş: 2, Hayır: 1) 

18 Kasım 1967: Jetlerimiz Kıbrıs üzerinde alçak uçuş yapıyor. Savaş gemilerimiz Girne açıklarında bekliyor. Genel Kurmay Başkanı Tural halka yaptığı açıklamada: Hareket halindeyiz. Herhangi bir endişeniz olmasın dedi. 

20 Kasım 1967: ABD Başkanı Johnson gönderdiği bir mektupla, NATO’ya ait silah ve teçhizatı kullanmayın uyarısında bulundu. Yunanistan Adaya asker yığmaya devam ediyor. Türkiye’nin her yerinde mitingler düzenleniyor. Türk Silahlı Kuvvetlerinin göze çarpan hazırlıkları var. 

23 Kasım 1967: Bakanlar Kurulu bir bildiri yayınladı: “Müdahalede kararlıyız!” 

27 Kasım 1967: Sovyet Büyükelçisi Smirnov kendi isteğiyle Çağlayangil ile 55 dakika süren bir görüşme yaptı. Yaptığı açıklamada: Antlaşmalara aykırı olarak Adaya sokulan askerlerin çıkarılmasını istiyoruz dedi. 

28 Kasım 1967: Gerginlik doruk noktasında. Savaş gemilerimiz Kıbrıs karasularına girdi ve geri döndü. 

29 Kasım 1967: Yunanistan, Kıbrıs hakkındaki Türk şartlarını kabul etti. Buhran giderildi. Yunan ordusunda alarm kaldırıldı. Türk jetleri Kıbrıs’ta Makarios’un sarayı üzerinde uçtular. Demirel: “... Durumun salaha (barış) doğru gitmesi ümidi görülüyor” dedi. 

29 Aralık 1967: Kıbrıs’ta geçici Türk yönetimi ilan edildi. Adada Türk Cemaatinin tabi olacağı 19 prensip açıklandı. 

1968 

24 Ocak 1968: İnönü’nün Konya CHP Kongresi’ne gönderdiği mesaj: “... En büyük tehlike irticadır...” 

7 Şubat 1968: Kozlu ve Zonguldak’ta işçiler sendika binalarına saldırdılar. 

24 Şubat 1968: Ankara’da yapılan ‘Anayasa Mitingi’nde olaylar çıktı. 

25 Şubat 1968: İstanbul’da ‘Uyanış Mitingi’ yapıldı. 

1 Mart 1968: Seçimlerde bakiye usulünün kaldırılmasına dair kanun kabul edildi. CHP ve TIP meclisi terketti. CHP genel Başkanı İsmet İnönü: ” Bu çeşit vicdan hürriyeti anlayışı, memleketi bir vatandaş çatışmasına götürmektedir. Endişe ediyoruz.” TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar: “ Hükümet üyelerinden rica ediyorum. Bu kanunu geri alınız. Aksi halde demokrasinin başına geleceklerden siz sorumlusunuz.” AP Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel: “CHP, milli bakiyeyi, küçük partileri koltuk değneği halinde kullanarak memleketi koalisyonlarla idare etmek için getirmiştir.” 

3 Mart 1968: İstanbul’da ‘Şahlanış Mitingi’ yapıldı. 

9 Mart 1968: AIESEC’in 20. Genel Kurul açılış töreninde Başbakan adına konuşan Devlet Bakanı Seyfi Oztürk’ün konuşması üniversite öğrenciler tarafından devamlı surette kesildi ve konuşması ‘Dağ başını duman almış’ marşıyla anlaşılmaz bir hale getirildi. Oğrencilerin bir kısmı tutuklandı. 

30 Mart 1968: Ankara’da ‘Milli Şahlanış Mitingi’ yapıldı. 

24 Nisan 1968: İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi Dekanı Prof. Saffet Müftüoğlu, bir öğrenci tarafından bıçaklanarak öldürüldü. 

6 Mayıs 1968: Anayasa Mahkemesi, Seçim Kanununda yer alan ‘Barajlı D’Hont’ 
sistemini, ‘demokratik düzen niteliğini önler’ gerekçesiyle iptal etti. 

2 Haziran 1968: Ara seçimler yapıldı. AP: 5 milletvekilliği, 38 senatörlük, CHP: 13 senatörlük, MP: 1 senatörlük, GP: 1 senatörlük kazandı. Seçimler esnasında kanlı olaylar oldu. 

10 Haziran 1968: Reformların hemen gerçekleşmesini isteyen Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi öğrencileri, fakülte binasını işgal ettiler. 

11 Haziran 1968: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencileri, fakülteyi işgal ettiler. 

12 Haziran 1968: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencileri, fakülteyi işgal ettiler. 

13 Haziran 1968: Boykot ve işgal olayları bütün üniversite ve okullara yayıldı. 

Yer yer polisle silahlı çatışmalar da yaşandı. 

17 Haziran1968: İTU ve Maçka Teknik Okulu, öğrenciler tarafından işgal edildi. 

18 Haziran 1968: İnönü düzenlediği basın toplantısında: “... Gençlik problemleri eğitim politikasının değişmesiyle halledilir.” dedi. 

22 Haziran 1968: Üniversite olayları TBMM’de görüşüldü. 

24 Haziran 1968: İstanbul Üniversitesi, işgal kaldırılıncaya kadar kapatıldı. 

27 Haziran 1968: İstanbul Un.’de Eczacılık Fakültesi hariç, işgal kaldırıldı. 

17 Temmuz 1968: Amerikan 6. Filosu’nun İstanbul’u ziyareti sırasında protesto gösterileri yapıldı.Gösterilerde yaralananlar oldu. 

24 Temmuz 1968: İstanbul’da gençlerle polisler arasında yer yer çatışmalar oldu. 

25 Temmuz 1968: İstanbul’da gençler, polisle tekrar çatışmaya girdiler. 

İnönü: ” Olaylar doğru teşhis edilmezse yurtta huzur bozulur dedi. 

27 Temmuz 1968: İstanbul’da Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı, ‘Anayasa ve Kanunlara Saygı’ mitingi düzenledi. 

28 Temmuz1968: Kadıköy ve Geyve ‘Milli Mücadele Mücahit Kahraman Milis Kuvvetleri Derneği’ne mensup bir grup Gazi, ‘sağ-sol kavgasını’ protesto etmek için Taksim’de miting düzenlediler. 

1 Ağustos 1968: Türkiye’de ilk defa bir toplu iş sözleşmesi, tartışma ve kavga olmadan, Türkiye Teknisyen Gazeteciler Sendikası ile Hürriyet Gazetesi arasında imzalandı. 

11 Ağustos 1968: İzmir’de saatli bomba patladı. 9 kişi tutuklandı. Tüm ülkede şiddet olayları tırmanıyor. 

15 Ağustos 1968: Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları, istekleriyle emekliye ayrıldılar. 

17 Ağustos 1968: Orgeneral Memduh Tağmaç Kara Kuvvetlerine, Oramiral Celal 
Eyicioğlu Deniz Kuvvetlerine, Orgeneral Reşat Mater Hava Kuvvetlerine atandılar. (1971 Muhtırasını verenler yerlerini aldılar.) 

18 Ekim 1968: CHP 19. Kurultayı başladı. 85 yaşındaki İsmet İnönü, tek aday olarak girdiği kurultayda tekrar Genel Başkanlığa seçildi. 

29 Kasım 1968: AP 4. Büyük Kongresi başladı. Süleyman Demirel tekrar Genel Başkan seçildi. Yaptığı konuşmada: “Şikayet mevzularının halli, yeni husumetler meydana getirmeme gerçeği içinde mümkün olur. Danıştay’ın sık sık yürütmeyi durdurma kararı alması doğru değildir. Genel Müdürünü seçmekten mahrum bir hükümet sorumlu tutulursa, bu hukuki tezat olur... Özerklik devlet içinde devlet olma değildir” dedi. 

26 Aralık 1968: İstanbul Üniversitesi devam eden öğrenci olayları nedeniyle süresiz kapatıldı. 

28 Aralık 1968: Türkiye işçi Partisi Olağanüstü Kurultayı yapıldı. Parti Tüzüğüne: ‘TİP, demokratik, sosyalist bir örgüttür’ maddesi eklendi. Mehmet Ali Aybar tekrar Genel Başkanlığa seçildi. 


1969 

6 Ocak 1969: ABD Büyükelçisi Robert Kommer’in makam arabası Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) bahçesinde öğrenciler tarafından yakıldı. 

9 Ocak 1969: Devam eden olaylar üzerine ODTÜ bir ay süre ile kapatıldı. Danıştay yürütmeyi durdurma kararı verdi. 

11 Ocak 1969: İstanbul Kartal’da Singer Fabrikası işçileri polis ile çatıştı. - İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi kapatıldı. 

11 Şubat 1969: Tekrar İstanbul Boğazına gelen Amerikan 6. Filosunu protesto gösterileri düzenlendi. Yaralananlar oldu. 

15 Şubat 1969: 6. Filo, İzmir ve Trabzon’da da protesto edildi. 

16 Şubat 1969: İstanbul’da tekrar yapılan 6.Filo’yu protesto gösterilerinde 2 kişi öldü, onlarca yaralı var. 

26 Şubat 1969: Tüm Türkiye’deki yoğun protestolar üzerine, 6. Filo ziyaretleri iptal edildi. 

12 Mart 1969: Genelkurmay Başkanı Cemal Tural ile Kara Kuvvetleri Komutanı Memduh Tağmaç yer değişti. Tural, Askeri Şura’da görevlendirildi. (1971 muhtıra ekibinin lideri, askeri teamüllere aykırı olarak görevinin başına geldi.) 

22 Mart 1969: Başbakan Demirel basın toplantısı düzenledi: “1960 modeli olayların tekrarını hayal edenler var. Ellerinde kronometre, hükümetin meşrutiyetini kaybetmesini bekliyorlar.” 

8 Nisan 1969: İstanbul Üniversitesi öğrencileri rektörlük binasını işgal ettiler. 

10 Nisan 1969: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencileri, fakülteyi işgal ettiler. 

12 Nisan 1969: ODTÜ, Ekim ayına kadar kapatıldı. 

14 Nisan 1969: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1 hafta süreyle kapatıldı. 

1 Mayıs 1969: Yargıtay Başkanı İmran Öktem öldü. Cenaze töreninde büyük çapta olaylar çıktı. Cenaze törenine katılan İsmet İnönü güçlükle korunabildi. İnönü: ”Olay, her manasıyla bir ölçüde 31 Mart vakasıdır.” 

7 Mayıs 1969: İmran Öktem’in cenaze töreninde çıkan olayları protesto etmek için Ankara’da hukukçular yürüyüş yaptı. 

14 Mayıs 1969: Eski DP’lilerin siyasi haklarının iadesini öngören Anayasa değişikliği tekliflerinin birinci görüşmesi TBMM’de yapıldı. Teklif kabul edildi. 

16 Mayıs1969: Cumhurbaşkanı Sunay, Genel Kurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları ile bir toplantı yaptı. 

20 Mayıs 1969: İnönü, Cumhurbaşkanı Sunay’a ‘DP’lilerin affı’ konusu ile ilgili bir mektup gönderdi: “Sayın Cumhurbaşkanı, CHP Genel Başkanı olarak ben ve partimin yetkili organları, siyasi hakların iadesi için Millet Meclisi’ne verilmiş bulunan 218 imzalı bir Anayasa değişikliği teklifini destekleme kararı aldığımızdan beri, gerek Zatı Devletlerinin, gerek bazı yüksek komutanların uyarı ve ısrarlarına muhatap olmaktayız...” 

21 Mayıs 1969: Başbakan Demirel, AP Grubunda konuştu: “Seçimlere gidelim. Hem Meclis’in verdiği oylar boşa gitmez, hem de senatomuz zedelenmez... Ordu, hükümete bir muhtıra vermemiştir. Biz bazı sıkıntılar içindeyiz...” 

30 Mayıs 1969: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi işgal edildi. 

1 Haziran 1969: İstanbul Üniversitesi’nde 6 fakülte öğrenciler tarafından işgal edildi. Üniversite kapatıldı. Savcılık Üniversitede arama yaptı. 

9 Haziran 1969: İstanbul Üniversitesi’nde sınavlar yapılamadı. Öğrenciler polisle çatıştı. İstanbul Üniversitesi Senatosu, Üniversiteyi süresiz kapatma kararı aldı. Danıştay kararı durdurdu. Başbakan Demirel: “... Sokağa dökülmekle hiçbir mesele halledilemez...” 

11 Haziran 1969: Öğrenci olayları, Ankara’da tekrar başladı. Tüm yurtta gerginlik artıyor. 

20 Haziran 1969: Artan öğrenci olayları üzerine Ege Üniversitesi süresiz tatil edildi. 

3 Temmuz 1969: Türk-Amerikan ikili antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayla, Türkiye’deki üslerin mülkiyetinin Türkiye’ye ait olduğu Amerika tarafından da kabul edildi. 

7 Temmuz 1969: Kayseri’de, Türkiye Öğretmenler Sendikası Genel Kurulu toplantısının yapıldığı esnada iki cami ve bir okul binasına bomba atıldı. Şehirde kanlı olaylar yaşandı. Toplantı Ankara’da sürdürüldü. 

19 Eylül 1969: İstanbul’da Işık Mühendislik ve Mimarlık Özel Yüksek Okulu’nda 
öğrenciler çatıştı. 1 öğrenci öldü, onlarca yaralı var. 

20 Eylül 1969: İstanbul’da Milli Türk Talebe Birliği’nin Cağaloğlu binasında bomba patladı. 1 kişi öldü. 

23 Eylül 1969: ODTÜ’de sağcı ve solcu öğrenciler çatıştı, 1 kişi öldü. Cenazesinde büyük olaylar çıktı. - İnönü “Polis, halk gözünde hakkı olan yerini yitiriyor” dedi. 

1 Ekim 1969: Demirel Erzurum’da konuştu: “... Rejimi değiştirmeye kalkacakların kafası kırılır...” 

12 Ekim 1969: Genel seçimler yapıldı. AP 260 Milletvekili (%46.53 oy aldı), CHP 144 (%27.36 oy aldı), GP 14, BP 7, MP 6, YTP 3, TİP 2, MHP 1,Bağımsız 11. 
-İnönü: ” Darbeye heves edecek kadar gözü kararmışların demokrasiyi bertaraf etmelerine izin vermeyeceğiz… AP iktidarı ile dalaşmayacağız.” dedi. 

2 Kasım 1969: Demirel 2. Kabinesini kurdu. (165 red, 263 kabul) 

 8 Aralık 1969: İstanbul’da Yıldız Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’nde öğrenciler çatıştı, 1 öğrenci öldü. 

14 Aralık 1969: Yıldız Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’nde 1 öğrenci daha öldü. 

15 Aralık 1969: Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) ve İlk-Sen’in ortaklaşa 
düzenledikleri 4 günlük ‘öğretmen boykotu’ başladı. Hükümet, TRT’ye yayın yasağı koydu. 

19 Aralık 1969: 6. Filoya bağlı savaş gemilerinin İzmir’e gelmesiyle, kentte protesto gösterileri başladı. 

20 Aralık 1969: Yıldız Mühendislik ve Mimarlık Akademisi kapatıldı. 

29 Aralık 1969: İstanbul Topkapı’da ‘GAMAK Elektrik Motorları Fabrikası’nda işçiler polis ile çatıştı, 1 işçi öldü. 

31 Aralık 1969: Cumhurbaşkanı Sunay, yayınladığı yeni yıl mesajında: “... İdeolojilerin zaferi uğruna vatan çocuklarını birbirinin canına kıyacak bir sorumsuzluk uçurumuna sürükleyenler affedilemez ve ihanetin temsilcileri durumuna düşerler.” 

1970 

6 Ocak 1970: Başbakan Demirel, devam eden anarşik olaylar karşısında halkı sağduyuya ve göreve çağırdı. 

26 Ocak 1970: Konya bağımsız milletvekili Prof. Necmettin Erbakan tarafından ‘sağ cephe boşluğunu doldurmak’ amacıyla Milli Nizam Partisi (MNP) kuruldu. 1970 yılı bütçesi 214’e karşı 224 oy ile reddedildi. Demirel istifa etti. Cumhurbaşkanı Sunay, Demirel’i tekrar kabineyi kurmakla görevlendirdi. 

3 Mart 1970: Demirel, 3. Kabinesini eski bakanlar ile kurdu. 172’ye karşı 232 oy ile güvenoyu aldı. 

18 Mart 1970: Yüksek Öğretmen Okulu’nda olaylar, 1 öğrenci öldü. 

6 Nisan 1970: İstanbul Üniversitesi , meydana gelen anarşi olaylar sebebiyle süresiz kapatıldı. Okul polis kordonu altına alındı. 

13 Nisan 1970: Öğrenciler Ankara Tıp Fakültesini bastılar. 1 askeri doktor öldü. Olayların büyümesi üzerine Ankara Üniversitesi ’ne bağlı bazı fakülteler kapatıldı. 

1 Haziran 1970: Ankara’da ‘Anayasa Mitingi’ yapıldı. 

8 Haziran 1970: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde çıkan çatışmada 1 öğrenci öldü. 

16 Haziran1970: İstanbul’un Anadolu yakasında, işçilerin düzenlediği büyük yürüyüş kanlı noktalandı. 3 ölü ve onlarca yaralı var. İstanbul ve Kocaeli’nde 1 ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. Gece sokağa çıkma yasağı konuldu. 

17 Haziran 1970: TİP’in itirazı üzerine, Anayasa Mahkemesi, eski DP’lilere siyasi haklarının iadesini öngören kanunu 7’ye karşı 8 oyla iptal etti. 

15 Temmuz 1970: TBMM’de İstanbul ve Kocaeli’nde uygulanan sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı. 

9 Ağustos 1970: Türk Lirası devalüe edildi. 

15 Ekim1970: Sovyetler Birliği’ne ait bir uçak kaçırılarak Trabzon’a indirildi. 

21 Ekim 1970: AP 3. Büyük Kongresi Ankara’da toplandı. Demirel, yeniden Genel Başkan seçildi. (Demirel: 1425, Domaniç: 28, Yalçın: 15) 

27 Ekim 1970: Bir Sovyet uçağı Sinop’a kaçırıldı. 

25 Kasım 1970: İstanbul Amerikan Koleji, meydana gelen öğrenci olayları nedeniyle bir süre kapatıldı. 

5 Aralık 1970: İstanbul Çapa Yüksek Öğretmen Okulu işgal edildi ve silahlı çatışma oldu. Okul süresiz kapatıldı. 

7 Aralık 1970: Ankara Yüksek Öğretmen Okulu işgal edildi. Ankara’da yabancı 5 şirketin bürosuna bomba atıldı. 

10 Aralık 1970: İstanbul Üniversitesi’nde 8 fakülte kapatıldı. 

11 Aralık 1970: Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur, Cumhurbaşkanı Sunay’a, ‘Buhranlı günlerin artması ve muhtemel tehlikelerle’ ilgili bir muhtıra verdi. 

17 Aralık1970: Başbakan Demirel hakkındaki soruşturma hazırlık tahkikatı, 276’ya karşı 309 oyla reddedildi. Demirel, ‘İddiaların, ciddiyetten uzak olduğunu ve kendisini ilgilendirmediğini, raporunda bunu belgelendirdiğini.’ belirtti. 

18 Aralık 1970: Demokrat Parti, Adalet Partisi’nden ayrılan 26 milletvekilinin de katılımıyla kuruldu. 

20 Aralık 1970: İstanbul’da ‘kapıcılar’ yürüyüş yaptı. 

30 Aralık 1970: İnönü “Başlıca sorumlu, tükenmiş iktidardır.” dedi. 

1971 

5 Ocak 1971: Muhalefet lideri İnönü, Cumhurbaşkanı Sunay ile, sürüp giden olaylara karşı alınacak tedbirler üzerine görüştüler. 

20 Ocak 1971: ODTÜ süresiz olarak kapatıldı. 

30 Ocak 1971: İstanbul’da 11 özel okulun öğrencileri, Devrimci Gençlik (Dev-Genç) ve Devrimci Kadınlar Birliği’nin de katılımıyla, ‘özel eğitimin devletleştirilmesi’ için büyük bir yürüyüş düzenlediler. 

3 Şubat 1971: Eski DP’lilerin siyasi haklarının verilmesini öngören kanun teklifi, 217 AP milletvekili ve senatörün imzasıyla TBMM Başkanlığı’na verildi. 

12 Şubat 1971: Ziraat Bankası’nın Ankara Küçükesat Şubesi, silahlı kişilerce soyuldu. 

15 Şubat 1971: Ankara Balgat’ta Amerikan tesislerinde görevli bir Amerikan Çavuşu kaçırıldı. Bir süre sonra serbest bırakıldı. 

20 Şubat 1971: ODTÜ öğrencileri, bir süre önce Hacettepe Üniversitesi Yurdu’nda meydana gelen olayları protesto etmek için Ankara-Eskişehir yolunu trafiğe kapattılar. 

2 Mart 1971: İstanbul Hukuk Fakültesi’nde öğrenciler polis ile çatıştı. 

4 Mart 1971: Ankara’da 4 Amerikalı asker, Türk Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) tarafından kaçırıldı. 4 gün sonra serbest bırakıldılar. 

5 Mart 1971: ODTÜ’de güvenlik kuvvetlerinin arama yapmak istemeleri üzerine çıkan çatışmada, 1 öğrenci öldü, 1 jandarma şehit oldu, onlarca yaralı var. Bir süre önce Kırıkhan’da Hamidiye Camii’ne yapılan bombalı saldırıyı protesto etmek için yürüyüş yapan halk, güvenlik kuvvetleri ile çatıştı. Çok sayıda ölü ve yaralı var. Akbank’ın İstanbul Kadıköy Selamiçeşme Şubesi silahlı kişilerce soyuldu. Ankara Erkek Teknik Yüksek Okulu’nda çıkan çatışmada yaralananlar oldu. 

7 Mart 1971: İnönü yaptığı konuşmada: “... Kanla biten sonuç tamir olunmaz.” 

12 Mart 1971: Türk Silahlı Kuvvetleri “12 MART MUHTIRASI”NI verdi. Başbakan 
Süleyman Demirel istifa etti. 

26 Mart 1971: Türkiye’nin 12. Başbakanı Nihat Erim Kabinesini açıkladı. Kabinede, 5 AP’li, CHPIi, 1 MGP’li, 1 Milli Birlik Grubu üyesi ve Parlamento dışından 14 teknisyen görev aldı. 7 Nisan’da yapılan oylamada 46 red, 3 çEkimser oya karşın 321 oyla güvenoyu aldı. 74 Milletvekili oylamaya katılmadı. 

11 Nisan 1971: Genelkurmay Plan ve Program Dairesi Başkanı Korgeneral Atıf Erçıkanın Ankara’daki evine bomba atıldı, hasar meydana geldi. 

22 Nisan 1971: İstanbul, askeri ve sivil ekipler tarafından, gece sabaha kadar arandı. İnönü: “Eşkıya sokağa hakim olmuştur” dedi. 

26 Nisan 1971: İstanbul, İzmir, Ankara, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, Eskişehir, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt illerinde 1 aylık sıkıyönetim ilan edildi. 

27 Nisan 1971: Dev-Genç, Doğu Kültür Ocakları ve Ülkü Ocakları kapatıldı. 

13 Mayıs 1971: Sıkıyönetim mahkemelerinde duruşmalar başladı. Tüm yurtta arama ve taramalar Aralıksız sürdürülüyor. 

17 Mayıs 1971: İsrail’in İstanbul Başkonsolosu Efraim Elrom kaçırıldı. 

21 Mayıs 1971: Anayasa Mahkemesi, Necmettin Erbakan’ın kurduğu ve Genel 
Başkanlığını yaptığı Milli Nizam Partisi hakkında, Laik devlet niteliğinin ve Atatürk devrimciliğinin korunması prensiplerine aykırı olduğu gerekçesiyle kapatma kararı verdi. 

23 Mayıs 1971: İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, İstanbul’da arama yapılması için kentte Cumartesi gece yarısından pazar günü saat 15.00e kadar sokağa çıkma yasağı koydu. 25.000 polis ve asker aramaya katıldı. 

30 Mayıs 1971: İstanbul’da, Mahir Çayan ve ekibinin ellerinde rehin tuttukları Sibel Erkan, 51 saat sonra güvenlik kuvvetlerinin operasyonu sonucu kurtarıldı. 

21 Haziran 1971: Eski Milli Birlik Komitesi üyesi İrfan Solmazer, ‘Devlet bütünlüğünü bozmak üzere gizli örgüt kurduğu’ iddiasıyla gözaltına alındı. 

2 Temmuz 1971: Senato’da, Milli Birlik Komitesi üyelerinden Tabii Senatör Ekrem Acuner’in dokunulmazlığının kaldırılması sert tartışmalardan sonra kabul edildi. Acuner, Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. 

23 Temmuz 1971: Sıkıyönetim 11 ilde 2 ay daha uzatıldı. 

27 Temmuz 1971: İzmir-Aydın yolunda Ziraat Bankası’na ait bir araç silahlı kişilerce soyularak 4.000.000 lira çalındı. Soyguncuların Dev-Genç ile ilişkisi olduğu belirlendi. 

3 Ağustos 1971: Senato’da, Kontenjan Senatörü ve eski Milli Birlik Komitesi üyesi Cemal Madanoğlu ve Osman Köksal’ın dokunulmazlıkları kaldırıldı. 

11 Eylül 1971: Komutanlarla Bakanlar arasında 5 saat süren toplantı yapıldı. Yeni kabinenin 157 günlük icraatı ve sonuçları beraberce gözden geçirildi. 

5 Ekim 1971: AP Genel İdare Kurulu bir bildiri yayınlayarak, hükümetin ‘partiler üstü’ vasfını kaybettiğini ileri sürerek 5 Bakanını Hükümetten çekti. 

9 Ekim 1971: Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ında aralarında bulunduğu 17 aşırı solcu genç, Anayasa’yı tebdil, tağyir ve ilgaya teşebbüsten, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi’nce ölüm cezasına çarptırıldılar. 

26 Ekim 1971: AP’nin bakanlarını çekmesiyle başlayan hükümet bunalımı, Çankaya Köşkü’nde AP Lideri Demirel ile yapılan 3 saat 45 dakikalık görüşmeden bir sonuç alınamayınca hükümetin istifası ile sonuçlandı. Sunay, Erim’in istifasını kabul etmedi. 

12 Kasım 1971: AP Genel Başkanı Süleyman Demirel, kendisi için tahkikat açılmasını istedi. 

25 Kasım 1971: 11 ilde devam eden sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı. 

3 Aralık 1971: 11 Bakan, reformların yapılmasının imkanı kalmadığı gerekçesiyle toplu olarak istifa ettiler. Bunun üzerine, Nihat Erim istifasını Cumhurbaşkanı’na sundu. 

5 Aralık 1971: Nihat Erim tekrar Hükümeti kurmakla görevlendirildi. 

11 Aralık 1971: Nihat Erim 2. Kabinesini kurdu. 

  
BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

651 Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 4 Cilt, (Haz: Mete Tunçay, Ahmet Kuyaş, Ahmet Oktay), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2003. 
Feroz Ahmad , Bedia T. Ahmad:Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), İstanbul, Bilgi Yayınevi, 1976.

31 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***