1960’larda Merkez Sağ’da Kürt-İslamcılar
Yusuf Azizoğlu,
Mustafa Remzi Bucak,
< Barzani’ye kırmızı pasaport verip, “federasyon” çıkışı yapan Özal’dan, Barzani müttefiki olup ilk terk ettiği devlet politikası Kıbrıs olan AKP’ye kadar geleceğin birçok gelişmesinin anahtarı bu mektuptur aslında.
Ve yine yıllarca PKK’yı destekleyen güçlerin bu mektubu yazdıranlarla aynı olduğu da açıktır. >
Mustafa Remzi Bucak ve Mektubunun kitap olarak basılmış hali
Lyndon Johnson, Yusuf Azizoğlu,
DP’nin Devamcısı iki parti: AP ve YTP
27 Mayıs 1960 askerî müdahalesinin üzerinden çok zaman geçmeden merkez sağ ve Kürt-İslamcılık kendini toparlamıştı. Müdahalenin ardından askerlerin oluşturduğu hükümetlerin ardından 1961 sonbaharında seçimler yapılmıştır. Seçimlerden biraz önce, 1961 Şubatında kurulan iki parti DP’nin devamı olarak sahneye çıkmışlardı. Bunlardan ilki ve daha uzun soluklu olarak Türk siyasetinde etkili olacak olanı Adalet Partisi’ydi. AP’nin 11 Şubat 1961’deki kuruluşundan iki gün sonra (13 Şubat) ise Yeni Türkiye Partisi, Ekrem Alican’ın genel başkanlığında kurulmuştu. AP’nin ilk genel başkanı emekli Orgeneral Ragıp Gümüşpala’ydı. Onun ölümü üzerine bir süre Saadettin Bilgiç başkanlığı yürütecekti. Fakat 1964’te yapılacak kongrede yerini Süleyman Demirel’e bırakarak asıl şekline ulaşacaktı.
1961 yılında yapılan ilk seçimlerde CHP birinci parti oldu ama tek başına hükümet kuramadığı için AP ile ilk koalisyon gerçekleşti. Artık 1980’lere kadar sürecek bir koalisyon hükümetleri dönemi açılmıştı. İsmet İnönü’nün Başbakan olduğu bu 26. Türkiye Cumhuriyeti hükümeti fazla uzun ömürlü olmadı ve 1962 yılının Haziran ayında yerini CHP, YTP ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nin katılımıyla oluşan yeni bir koalisyona bıraktı. Bu kabinede YTP’den Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak görev yapan Dr. Yusuf Azizoğlu bizim için özelikle dikkat çekicidir.
Dr. Yusuf Azizoğlu ile yeniden açılan Kürt-İslamcılık sayfası
Yusuf Azizoğlu 1917’de Diyarbakır Silvan’da doğmuştu. Yörenin “ağa” ailelerinden birindendi. Büyük toprakları vardı. Daha İstanbul’da Tıp Fakültesi öğrencisiyken ilk Kürtçülük faaliyetlerine girişmişti. Başkanlığını yaptığı Doğu Talebe Yurdu bu etkinliğin odağıydı. Birlikte bu kuruluşu yaptıkları kişiler ise Faik Bucak, Mustafa Remzi Bucak ve Musa Anter’di.
Yusuf Azizoğlu, ilk olarak 1950’de DP’den Diyarbakır milletvekili olmuştu. Esat Cemiloğlu ve Mustafa Remzi Bucak ile birlikte DP’nin esas Kürtçü ekibini oluşturan kişilerden birisiydi. Daha sonra YTP’nin kuruluşunda yer aldı. Bakan olduktan sonra da tabii ki Kürtçü eğilimi asla değişmemişti. Özellikle İsmet İnönü’nün ciddi tepkisini çekmişti. Bu ve benzeri sebeplerden CHP-YTP hükümeti de çok uzun ömürlü olmayıp, iki sene bile ayakta kalmadan dağılacaktı.
Fakat Yusuf Azizoğlu’nun bakan olmasının özel bir önemi vardı. Ağaların, aşiret reislerinin, Nakşî şeyhlerinin kısacası Kürt-İslamcılığın sayfası yeniden açılmış oluyordu. Bir süre sonra AP’nin yıldızının Demirel’le parlamaya başladığı yıllarda YTP oylarının büyük çoğunluğunu buraya kaptırdı. Bu arada Ekrem Alican genel başkanlıktan çekilmiş, yerinde Yusuf Azizoğlu geçmişti. Onun elinde YTP doğrudan doğruya bir etnik partiye dönüştürülmek istendi. Fakat bunun için henüz erkendi. Bir süre sonra YTP sahneden çekilecek, Yusuf Azizoğlu ise 1970’te ölecekti.
Bu yıllarda Yusuf Azizoğlu’nun eski arkadaşı olan ve yurtdışına çıkmış bulunan Mustafa Remzi Bucak ise Türkiye’ye yazdığı mektuplarla Kürtçülüğe devam edecekti.
Mustafa Remzi Bucak ve Barzani etkili özerklik söylemi
Daha önceden de belirttiğimiz gibi 1960’lı yıllarda Irak’ta Barzani hareketinin yükselişi Türkiye’deki Kürt-İslamcılar üzerinde de etkili oluyordu. Bir taraftan Barzanilerin Nakşî şeyhi olması Kürtlerin İslamcı kanadını etkilerken, bir taraftan da dönem dönem Sovyet desteği almaları da sözde bir “Ulusal Kurtuluşçuluk” görünümü altında sola da sızmalarına neden oluyordu. Yani Barzani uzantıları bir taraftan Kürt-İslamcılar üzerinde etkili olurken Doğuda kurulan “sol” görünümlü Kürt dernek ve hareketlerinin de bir şekilde içinde yer alıyorlardı. Barzani’nin toplamdaki etkisi ise Kürtçülerin tümünün “özerklik” ve “federasyon” söylemlerini dile getirmeleri olacaktı. Bunun ilk sinyallerini veren Mustafa Remzi Bucak oldu. Onun eski arkadaşlarından ve akrabası olan Faik Bucak’ın ilk TKDP kurma denemesini yapan isim olduğunu da dikkatimizden uzak tutmamalıyız.
Mustafa Remzi Bucak, arkadaşı Yusuf Azizoğlu’na 1961’de şunları yazıyordu:
“Bugün uyanmış ve uyandırılmış –ister harici tesir ve ister dâhil kötü idarelerin tabii neticesi olsun- bir Kürtçülük cereyanı Hakkâri’den Erzurum’a, Diyarbakır’dan, Urfa’dan Van ve Bitlis’e sirayet etmekle kalmamış; Ankara’nın Altındağ mahallesinden Konya’nın Cihanbeyli’sine, İstanbul’un Zeyrek semtinden Haymana’ya kadar, bütün Kürt, hamalıyla, ağasıyla, çobanı ile şeyhi ve talebesi ile tamamen kendi milliyetini idrak etmiş bulunmaktadır.”
Bu tespitler görüldüğü gibi çok nettir. Artık Kürt-İslamcı söylemin dışında gözüken ama onun farklı bir versiyonu olan bir Kürt ırkçılığı da ortaya çıkmıştır. Mustafa Remzi Bucak’ın “ister harici tesir” diyerek belirttiği gibi önemli bir Barzani etkisi de bu işin içindedir. Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki isyanların ardından “bağımsızlık”, “özerklik”, “federasyon” söylemlerini pek kullanmayan ağa-şeyh-reis çevresi artık tekrar bunları seslendirmeye de başlayacaktır. Kürt-İslamcılar iki kanat hainde yollarına sağlı, “sollu” devam edeceklerdir.
İnönü’ye gelen iki mektup: Johnson’dan Kıbrıs, Bucak’tan özerklik mektubu
Mustafa Remzi Bucak, 27 Mayıs’tan hemen önce (yirmi gün kadar) Türkiye’den ayrılıp ABD’ye gitmişti. Bir haber mi almıştı? Neden ABD’ye gitmişti? Bu zamanlamada bir keramet mi vardı? Bunlar ayrı mesele…
İşin daha da ilginç bir yanı vardı: 5 Haziran 1964’te ABD Başkanı Johnson, İsmet İnönü’ye Kıbrıs meselesinde Türkiye’nin müdahalesini engellemek için meşhur “Johnson Mektubu”nu göndermişti. Mektup diplomatik bir kriz yaratıyor, Türkiye’ye karşı açıkça Rum-Yunan tarafını tutuyordu. Bu mektubun üzerinden sadece yedi ay geçtikten sonra (3 Ocak 1965) ise Mustafa Remzi Bucak yine İnönü’ye “federasyon mektubunu” New York’tan gönderiyordu. Üstelik mektubunun en can alıcı kısmı olan son bölümünü Kıbrıs’a bağlayarak… Türkiye, Kıbrıs’ta Türkler için federasyon istiyorsa, Kürtler adına da o Türkiye’den federasyon isteyecekti:
“Kısaca, zat-ı devletinizin, alt tarafı seksen bin Kıbrıslı Türkçe konuşan zümre için düşünüp uygun gördüğünüz şekl-i idarenin, yani FEDERATİF bir tarzı idarenin, bizzat Türkiye Cumhuriyeti hudutları içinde yaşamakta bulunan SEKİZ milyonluk Kürt camiası için de kabul ve tatbiki elzemdir… Cumhuriyet’in onuncu yılı münasebetiyle sokaklara asılan afişler arasında bilhassa bir tanesi çok manidardır: DURMAYALIM DÜŞERİZ! Evet Sayın İnönü, eski, sakat ve sakim, merkeziyetçi, ana dili Türkçe olan unsurdan başkasına hayat hakkı tanımayan, köhnemiş, müptezel milliyetçilik tarz-ı idarede ısrar etmeyiniz. Zira geçen her gün devletin düşüp parçalanmasını biraz daha tacil edecektir. Federatif Kürt-Türk Cumhuriyet Devleti’ni görmek ümit ve temennisi ile ruhum benim üç yüz sene, dört yüz sene, beş yüz sene bekler. Verba voluente, scriptum manente… En derin saygılarımızla…”
Aslı “Verba volant, scripta manent” olan ve “Söz uçar yazı kalır” anlamına gelen Latince deyimle biten bu mektup gerçekte radikal bir Kürtçünün bireysel çıkışı değildi tabii. Kıbrıs Türklerini “alt tarafı seksen bin Kıbrıslı Türkçe konuşan zümre”, Türkiye Türklerini ise “ana dili Türkçe olan unsur” olarak tanımlayan Bucak’ı konuşturan gücün başta ABD olmak üzere Barzani, SSCB, Yunanistan vs. uluslararası odaklar olduğu açıktır. Özellikle ABD tarafından himaye edilen Bucak’ın mektubu bu çerçevede çok anlam kazanır.
Barzani’ye kırmızı pasaport verip, “federasyon” çıkışı yapan Özal’dan, Barzani müttefiki olup ilk terk ettiği devlet politikası Kıbrıs olan AKP’ye kadar geleceğin birçok gelişmesinin anahtarı bu mektuptur aslında. Ve yine yıllarca PKK’yı destekleyen güçlerin bu mektubu yazdıranlarla aynı olduğu da açıktır.
1961-1969 dönemi: Kürt-İslamcıların AP’li yılları
27 Mayıs 1960’ın ardından gelen ilk üç seçim Kürt-İslamcılar açısından AP’li yıllar anlamına geldi. 1961, 1965 ve 1969 seçimlerinde Kürt-İslamcılar, aşiretlerin ve Nakşî şeyhlerinin yönlendirdiği doğu ve güneydoğu oyları genellikle AP’de toplandı. Değindiğimiz gibi YTP’nin etkisi zayıf kalmıştır ve zaman içinde AP tarafından yutulmuştur. Doğunun dışında, Anadolu’nun diğer bölgelerinde ve büyük şehirlerde de Nakşî çevreleri ve artık etkisi artmaya başlayan Nurcu gruplar da AP’ye oy verdi bu dönemde. AP de bu çevrelerin tümünün temsilcilerini Meclise taşıdı.
Fakat 1969 itibariyle AP’nin sağdaki bu hegemonyası iki açıdan kırılacaktı. 1969 Genel Seçimlerinde Necmettin Erbakan Konya’dan bağımsız milletvekili olarak seçilmeyi başaracak, 1970’te ise MNP ile yoluna devam edecekti. Bu cemaatlerin bir kısmını bu daha radikal çizgiye transfer edecekti. Diğer taraftansa 1969 yılında CKMP adını MHP olarak değiştirecek, AP’ye oy veren sağ kesime ortak olacaktı. Fakat Kürt-İslamcılar için 1970’lere kadar asıl adres yine de AP olarak kalmaya devam edecekti.
http://www.turksolu.com.tr/458/kataberk458.html
..
