Osmanlı Anadolu Demiryolları Şirketi adıyla kurulan şirket 1890'da İzmit-Adapazarı'na, 1891'de Bilecik'e, 1893'te de Ankara'ya ulaşmıştı. 1893'te Eskişehir-Konya Demiryolu, 1903'te de Bağdat Demiryolu imtiyazı verildi. Ana sermayedar Deutsche Bank bu önemli yatırım için yeni sermaye arayışına girdi. Ruslar projeye sıcak bakmamaktaydılar. İngilizler uzun bir kararsızlık devresinden sonra projeye katılmayı reddettiler. Osmanlı Bankası bu projenin dışında kalmayı istemedi. Daha önceki İzmir-Kasaba Demiryolu iştirakleri, Suriye ve Mersin-Adana Demiryolları'nın Bağdat Demiryolu ile bağlantıları doğrultusunda bu projeye ilgi duyulmaktaydı. Zaman zaman Fransız ve Alman hükümetlerinin de karıştığı ve aslında Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı İmparatorluğu'nun nüfus bölgelerini artırma amacı güden uzun tartışmalardan sonra %40 Fransız ve %40 Alman ortaklığında anlaşıldı. Ancak, şirket yönetiminin başından beri Deutsche Bank'da olduğu aşikârdır.
Birinci Dünya Savaşı süresince Osmanlı Bankası'nın Osmanlı Devleti tarafından "düşman tarafta" görülmesi üstüne Deutsche Bank bu durumdan yararlanarak Osmanlı Bankası'nın etkisini azaltmak ister. Buradaki Osmanlı Bankası'nın şikayet dilekçesini de bu çerçevede düşünmek gerekmektedir. 1914'te savaşı bahane eden Osmanlı Bankası, Fransız Hükümeti'nin bir kararnamesine dayanarak -kanuni dayanağı olmasa da- ortak çalışmalarına son verir. Daha sonraki senelerde Deutsche Bank'ın Bulgurlu - El Helif demiryolu yapımı için kurulan inşaat şirketini tek taraflı olarak feshetmesi Osmanlı Bankası tarafından hukukdışı olarak algılanır ve Paris Komitesi'nin başında bulunan Fransız-Alman hakem mahkemesine şikayet dilekçesi sunulur.
Kaynaklar:
Autheman, André, La Banque impériale ottomane, Paris, Comité pour l'Histoire économique et financière de la France, 1996, sayfa 185-195.
Gall, Lothar et all. , The Deutsche Bank 1870-1995, London: The Orion Publishing Group Ltd., 1995.
Ortaylı, İlber, Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu, Kaynak Yayınları, Mart 1983, sayfa 89-112.
Thobie, Jacques, Intérêts et impérialisme français dans l'Empire ottoman (1895-1914), Paris, Publications de la Sorbonne, 1977, sayfa 344-355.
.
|
|