Tunceli 1937 - 38'de Ne Oldu BÖLÜM 7
.jpg)
Sonuç
Tunceli’de ordu zaman zaman çok sert davranmıştır. Ancak her şey kendi döneminin şartları içinde ele alınabilir.
Fatih Sultan Mehmet’i 19. Yüzyıl şartları ile değerlendiremezsiniz. 1937-38’de Tunceli’de uygulanan tahrik edilmiş sertlik
1938’den sonra Amerikan, Rus, Alman, Japon vs. orduların uyguladıkları sertlikten asla daha fazla değildir.
Tunceli o günden 1977’ye kadar rahat etmiştir. Allah Atatürk, İnönü, Bayar ve Mareşal Çakmak ile Türk Ordusu’ndan razı olsun.
Utanması gerekenler, Dersim için özür dileyenlerdir. PKK’ya teslim olanlar, PKK’nın atasından da özür dilerler.
[1] Ebubekir Pamukçu,Dersim Zaza Ayaklanmasının Tarihsel Kökenleri, YÖN Yayınları, İstanbul 1992, s.101
[2] Suat Akgül, Yakın Tarihimizde Dersim İsyanları ve Gerçekler, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1992, s. 19
[3] E. Pamukçu, age, s.103-105
[4] Günerkan Aydoğmuş,Şark Çıbanı, nakleden Altemur Kılıç, 29 Kasım 2009
[5] Naşit Hakkı Uluğ, Derebeyi ve Dersim, Kaynak Yayınları, Eylül 2009, s.23
[6] Aşiretlerin listesi için bkz. Ek-1
[7] Bu konuda E. Pamukçu şöyle demektedir: “1920’li ve 30’lu yıllarda bölgede Zazalar arasında bir de gizli Ermeni nüfus bulunmakla beraber,
bu nüfus dönemin sosyal yaşantısında kendisini hissettirebilecek nitel ve nicel özelliklere sahip olmaktan uzaktır.”E.Pamukçu, age, s.101
[8] Naşit Hakkı Uluğ, Tunceli Medeniyete Açılıyor, Kaynak Yayınları, Ankara 2007, s. s.90 ilk baskı 1939
[9] S. Akgül, age, s.20 ve Bilal Aksoy, Tarihsel Değişim Sürecinde Tunceli, Tunç Çağından Cumhuriyete Dek, Cilt 1, Ankara 1985, s.196
[10] S. Akgül, age, s.21 ve B. Aksoy, age, s.197
[11] S. Akgül, age, s, 21 ve B. Aksoy, age, s.200
[12] S. Akgül, age, s, 55
[13] age. S.21
[14] S. Akgül ,age, s.22 ve B. Aksoy
[15] N. H. Uluğ, Derebeyi…, s.44
[16] S. Akgül, age, s.23-24 ve B. Aksoy, age, s.206
[17] N.H. Uluğ, age, s.56-57 ve 63
[18] S. Akgül, age, s.25 ve N. H. Uluğ, age, s.55
[19] age, s.26
[20] age, s.28
[21] age, s.28-29
[22] age, s.29
[23] Abdülhaluk Çay, Her Yönüyle Kürt Dosyası, 7. baskı, Ankara 2008, s.425
[24] S. Akgül, age, s.31
[25] A. Çay, age, s.428-429
[26] S. Akgül, age, s.32
[27] age, s.33
[28] N.H.Uluğ, age, s.48
[29] S. Akgül, age, s.33
[30] age, s.34
[31] age, s.35
[32] A. Çay, age, s.429
[33] age, s.427
[34] S. Akgül, age, s.37-38
[35] A. Çay, age, s.427
[36] age, s.428
[37] S. Akgül, age, s.40-41
[38] age, s.42
[39] E. Pamukçu, age, s.110-111
[40] age, s.109
[41] S. Akgül, age, s. 42-43
[42] Bu konuda bkz. Yaşar Kalafat, Şark Meselesi Işığında Şeyh Sait Olayı, Karakteri, Dönemindeki İç ve Dış Olaylar, Boğaziçi Yayınları,
İstanbul 1992
[43] S. Akgül, age, s.44-45 ve N. H. Uluğ, age, s.49
[44] S. Akgül, age, s.46
[45] N. H. Uluğ, age, s. 49
[46] Hamdi Beyin Raporu için bkz.Belma Akçura, Devletin Kürt Filmi-1925-2009 Kürt Raporları, New Age Yayınları, Genişletilmiş Yeni Baskı,
Ekim 2009, s.65-67
[47] Bilal Şimşir, Kürtçülük, 1924-1999, bilgi yayınevi, Ankara 2009, s.377
[48] age, s.378
[49] Celal Bardakçı’nın Raporu için bkz. B. Akçura, age, s.68-70
[50] S. Akgül, age, s. 49
[51] S Akgül age, s.49 ve E Pamukçu, age, s.114
[52] age, s.50
[53] Masis Kürkçügil, “Dersim Cumhruiyetin en büyük kıyımı”,NTV Tarih, Sayı 11 Aralık 2009, s.56
[54] S. Akgül, age, s.51
[55] age, s.52
[56] age, s.51
[57] age, s.53
[58] age, s.54
[59] M. Kürkçügil, age, s.57
[60] age, s.54
[61] N.H. Uluğ, Derebeyi.., s.24-25
[62] B. Şimşir, age, s.385-388
[63] age, s.380-383
[64] S. Akgül, age, s.56
[65] age, s.57-58
[66] age, s.58-59
[67] age, s.63
[68] age, s.61
[69] N. H. Uluğ, age, s.17
[70] M. Kürkçügil, age, s.58
[71] S. Akgül, age, s.62-63
[72] age, s.64
[73] age, s.66
[74] B. Şimşir, age, s.402
[75] S. Akgül, age, s.75
[76] B. Şimşir, age, 396
[77] Ermeni Hoybun Örgütü 1933 ve 1934’de Tunceli’ye Bogos ve M. Nıri Dersimi’yi yollayarak 1.5 sene gizli çalışmalar yaptırımıştır. S.Akgül, age, s.85
[78] S. Akgül, age, s.67 ve B. Şimşir, age, s.398
[79] age, s.68
[80] age, s.124
[81] age,s. 124
[82] age, s.125
[83] age, s.130
[84] E. Pamukçu, age, s.106-107
[85] Reşat Hallı,Türkiye Cumhuriyetinde Ayaklanmalar, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara 1972, s. 376ve A. Akgül, age, s.125-126
[86] age, s.127
[87] age, s.128
[88] B. Şimşir, age, s.390
[89] age, s.408
[90] R. Hallı, age, s.388
[91] S. Akgül, age, s.129 ve B. Şimşir, age, s.399
[92] age, s.130
[93] R. Hallı, age s.390
[94] S. Akgül, age, s.131
[95] age, s.134
[96] age, s.137
[97] age, s.139
[98] age, s.144
[99] age, s.142
[100] age, s.146-147
[101] B. şimşir, age, s.415
[102] age, s.417
[103] R. Hallı, age, s.410
[104] S. Akgül, age, s.150-151
[105] R. Hallı, age, s.417-418
[106] age, s.421
[107] S. Akgül, age, s.155
[108] age, s.156
[109] R. Hallı, age, s.431
[110] age, s.433
[111] age, s.432
[112] age, s.433
[113] age, s.436-437
[114] age, s.435
[115] age, s.432-438
[116] age, s.439-440
[117] age, s.441
[118] age, s.457
[119] age, s.458
[120] age, s.459-459
[121] S. Akgül, age, s.158-159
[122] R. Hallı, age, s.4560-461
http://www.21yyte.org/tr/arastirma/milli-guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/2014/11/15/7861/tuncelide-ne-ve-neden-oldu
Sonuç
Tunceli’de ordu zaman zaman çok sert davranmıştır. Ancak her şey kendi döneminin şartları içinde ele alınabilir.
Fatih Sultan Mehmet’i 19. Yüzyıl şartları ile değerlendiremezsiniz. 1937-38’de Tunceli’de uygulanan tahrik edilmiş sertlik
1938’den sonra Amerikan, Rus, Alman, Japon vs. orduların uyguladıkları sertlikten asla daha fazla değildir.
Tunceli o günden 1977’ye kadar rahat etmiştir. Allah Atatürk, İnönü, Bayar ve Mareşal Çakmak ile Türk Ordusu’ndan razı olsun.
Utanması gerekenler, Dersim için özür dileyenlerdir. PKK’ya teslim olanlar, PKK’nın atasından da özür dilerler.
[1] Ebubekir Pamukçu,Dersim Zaza Ayaklanmasının Tarihsel Kökenleri, YÖN Yayınları, İstanbul 1992, s.101
[2] Suat Akgül, Yakın Tarihimizde Dersim İsyanları ve Gerçekler, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1992, s. 19
[3] E. Pamukçu, age, s.103-105
[4] Günerkan Aydoğmuş,Şark Çıbanı, nakleden Altemur Kılıç, 29 Kasım 2009
[5] Naşit Hakkı Uluğ, Derebeyi ve Dersim, Kaynak Yayınları, Eylül 2009, s.23
[6] Aşiretlerin listesi için bkz. Ek-1
[7] Bu konuda E. Pamukçu şöyle demektedir: “1920’li ve 30’lu yıllarda bölgede Zazalar arasında bir de gizli Ermeni nüfus bulunmakla beraber,
bu nüfus dönemin sosyal yaşantısında kendisini hissettirebilecek nitel ve nicel özelliklere sahip olmaktan uzaktır.”E.Pamukçu, age, s.101
[8] Naşit Hakkı Uluğ, Tunceli Medeniyete Açılıyor, Kaynak Yayınları, Ankara 2007, s. s.90 ilk baskı 1939
[9] S. Akgül, age, s.20 ve Bilal Aksoy, Tarihsel Değişim Sürecinde Tunceli, Tunç Çağından Cumhuriyete Dek, Cilt 1, Ankara 1985, s.196
[10] S. Akgül, age, s.21 ve B. Aksoy, age, s.197
[11] S. Akgül, age, s, 21 ve B. Aksoy, age, s.200
[12] S. Akgül, age, s, 55
[13] age. S.21
[14] S. Akgül ,age, s.22 ve B. Aksoy
[15] N. H. Uluğ, Derebeyi…, s.44
[16] S. Akgül, age, s.23-24 ve B. Aksoy, age, s.206
[17] N.H. Uluğ, age, s.56-57 ve 63
[18] S. Akgül, age, s.25 ve N. H. Uluğ, age, s.55
[19] age, s.26
[20] age, s.28
[21] age, s.28-29
[22] age, s.29
[23] Abdülhaluk Çay, Her Yönüyle Kürt Dosyası, 7. baskı, Ankara 2008, s.425
[24] S. Akgül, age, s.31
[25] A. Çay, age, s.428-429
[26] S. Akgül, age, s.32
[27] age, s.33
[28] N.H.Uluğ, age, s.48
[29] S. Akgül, age, s.33
[30] age, s.34
[31] age, s.35
[32] A. Çay, age, s.429
[33] age, s.427
[34] S. Akgül, age, s.37-38
[35] A. Çay, age, s.427
[36] age, s.428
[37] S. Akgül, age, s.40-41
[38] age, s.42
[39] E. Pamukçu, age, s.110-111
[40] age, s.109
[41] S. Akgül, age, s. 42-43
[42] Bu konuda bkz. Yaşar Kalafat, Şark Meselesi Işığında Şeyh Sait Olayı, Karakteri, Dönemindeki İç ve Dış Olaylar, Boğaziçi Yayınları,
İstanbul 1992
[43] S. Akgül, age, s.44-45 ve N. H. Uluğ, age, s.49
[44] S. Akgül, age, s.46
[45] N. H. Uluğ, age, s. 49
[46] Hamdi Beyin Raporu için bkz.Belma Akçura, Devletin Kürt Filmi-1925-2009 Kürt Raporları, New Age Yayınları, Genişletilmiş Yeni Baskı,
Ekim 2009, s.65-67
[47] Bilal Şimşir, Kürtçülük, 1924-1999, bilgi yayınevi, Ankara 2009, s.377
[48] age, s.378
[49] Celal Bardakçı’nın Raporu için bkz. B. Akçura, age, s.68-70
[50] S. Akgül, age, s. 49
[51] S Akgül age, s.49 ve E Pamukçu, age, s.114
[52] age, s.50
[53] Masis Kürkçügil, “Dersim Cumhruiyetin en büyük kıyımı”,NTV Tarih, Sayı 11 Aralık 2009, s.56
[54] S. Akgül, age, s.51
[55] age, s.52
[56] age, s.51
[57] age, s.53
[58] age, s.54
[59] M. Kürkçügil, age, s.57
[60] age, s.54
[61] N.H. Uluğ, Derebeyi.., s.24-25
[62] B. Şimşir, age, s.385-388
[63] age, s.380-383
[64] S. Akgül, age, s.56
[65] age, s.57-58
[66] age, s.58-59
[67] age, s.63
[68] age, s.61
[69] N. H. Uluğ, age, s.17
[70] M. Kürkçügil, age, s.58
[71] S. Akgül, age, s.62-63
[72] age, s.64
[73] age, s.66
[74] B. Şimşir, age, s.402
[75] S. Akgül, age, s.75
[76] B. Şimşir, age, 396
[77] Ermeni Hoybun Örgütü 1933 ve 1934’de Tunceli’ye Bogos ve M. Nıri Dersimi’yi yollayarak 1.5 sene gizli çalışmalar yaptırımıştır. S.Akgül, age, s.85
[78] S. Akgül, age, s.67 ve B. Şimşir, age, s.398
[79] age, s.68
[80] age, s.124
[81] age,s. 124
[82] age, s.125
[83] age, s.130
[84] E. Pamukçu, age, s.106-107
[85] Reşat Hallı,Türkiye Cumhuriyetinde Ayaklanmalar, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara 1972, s. 376ve A. Akgül, age, s.125-126
[86] age, s.127
[87] age, s.128
[88] B. Şimşir, age, s.390
[89] age, s.408
[90] R. Hallı, age, s.388
[91] S. Akgül, age, s.129 ve B. Şimşir, age, s.399
[92] age, s.130
[93] R. Hallı, age s.390
[94] S. Akgül, age, s.131
[95] age, s.134
[96] age, s.137
[97] age, s.139
[98] age, s.144
[99] age, s.142
[100] age, s.146-147
[101] B. şimşir, age, s.415
[102] age, s.417
[103] R. Hallı, age, s.410
[104] S. Akgül, age, s.150-151
[105] R. Hallı, age, s.417-418
[106] age, s.421
[107] S. Akgül, age, s.155
[108] age, s.156
[109] R. Hallı, age, s.431
[110] age, s.433
[111] age, s.432
[112] age, s.433
[113] age, s.436-437
[114] age, s.435
[115] age, s.432-438
[116] age, s.439-440
[117] age, s.441
[118] age, s.457
[119] age, s.458
[120] age, s.459-459
[121] S. Akgül, age, s.158-159
[122] R. Hallı, age, s.4560-461
http://www.21yyte.org/tr/arastirma/milli-guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/2014/11/15/7861/tuncelide-ne-ve-neden-oldu
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder